Συμπεράσματα της Διάσκεψης «Μέτρα για τη μείωση των επιπτώσεων της ξηρασίας στο αστικό πράσινο»

     Στη χώρα μας, το τελευταίο διάστημα επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες και είναι απρόβλεπτο το τι θα συμβεί τους επόμενους μήνες. Επειδή στο παρελθόν, τη δεκαετία του ’90, είχαμε διακοπές τροφοδοσίας με νερό των χώρων πρασίνου από το δίκτυο της ΕΥΔΑΠ, επειδή δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον, ας δούμε τα μέτρα που προτείνονται για τη μείωση των επιπτώσεων της ξηρασίας στο αστικό πράσινο στην Ισπανία.

Συμπεράσματα της Διάσκεψης 

«Μέτρα για τη μείωση των επιπτώσεων της ξηρασίας στο αστικό πράσινο»

«Ονειρευόμαστε, άρα υπάρχουμε»

    Όλα ξεκίνησαν όταν, ξαφνικά, αρχίσαμε να παρατηρούμε ότι το νερό σταμάτησε να πέφτει από τον ουρανό όπως μέχρι τότε έπεφτα, και σκεφτήκαμε ότι αυτό θα επιστρέψει, όπως πάντα και θα κατέληγε να βρέχει. Όμως οι μέρες της αναμονής έγιναν μήνες, οι μήνες σε χρόνια και τα χρόνια σε περιορισμούς. Και ξαφνικά συνειδητοποιήσαμε, σαν να μην το ξέραμε, ότι το νερό είναι ζωή και ότι ίσως η κλιματική αλλαγή είναι εμφανής.

    Αυτοί οι περιορισμοί δεν έλαβαν υπόψη (για μια άλλη φορά) τους χώρους  πρασίνου μας, επειδή το νερό για την τροφοδοσία του πράσινου είναι σπατάλη νερού, επειδή πολύ λίγοι θεωρούν ότι το πράσινο είναι υγεία, επειδή όλοι υποθέτουν ότι το πράσινο θα είναι διαθέσιμο όταν το χρειαστούμε για να καταφύγουμε από η ζέστη, και σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει τι βοηθά στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή τα οφέλη που φέρνει στη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων.

        Βλέποντας ότι η κουλτούρα του πράσινου, το πάθος και το επάγγελμά μας, κινδυνεύει, ότι η απώλεια της πράσινης κληρονομιάς θα είχε σοβαρές συνέπειες, διότι η πλειοψηφία της κοινωνίας δεν το γνωρίζει και ότι ως εγγυητές του πράσινου δεν θα μπορούσαμε να το επιτρέψουμε τυχαία να συμβεί, αποφασίσαμε να ονειρευόμαστε και να πιστεύουμε ότι αυτός ο σκοπός θα μπορούσε να ενώσει ολόκληρο τον κλάδο, ότι η διάσωση του πράσινου ήταν δυνατή.                                                                                                    Και το πιστέψαμε τόσο πολύ που το κάναμε πραγματικότητα και του δώσαμε τη μορφή ημερήσιας συζήτησης. Και σήμερα που βρεθήκαμε για λίγο πριν ξεκινήσουμε, χωρίς να πούμε τίποτα κοιτώντας ο ένας στα μάτια του άλλου, είπαμε... Υπάρχουμε!                                                                                                           

    Πράσινοι επαγγελματίες υπάρχουν και θα αγωνιστούμε ενωμένοι όσο ποτέ άλλοτε για να μη χάσουμε την κληρονομιά που μας άφησαν οι προκάτοχοί μας!

    Το έχουμε δει στα μάτια, το έχουμε δει στη στάση, πρόσωπα ελπίδας, εποικοδομητική και μη καταστροφική στάση, διάθεση να κοιτάξουμε πίσω και να μάθουμε από τα λάθη, να μην αναζητήσουμε ευθύνες, να κοιτάξουμε μπροστά και να αναζητήσουμε λύσεις, να ξέρουμε ότι υπάρχει δύναμη στην ενότητα και ότι μπορούμε μόνο να κάνουμε εποικοδομητικά βήματα από τη συναίνεση.

Ναι, Συμβαίνει. Αυτό είναι αληθινό,  Έλα!!!

        Μόλις ξεκινήσουμε, λαμβάνουμε μια κανάτα με κρύο νερό (ουάου!), και ταυτόχρονα μια δόση πραγματικότητας για να μας τοποθετήσει στην αρχή, να μας αναγκάσει να έχουμε τα πόδια μας στο έδαφος και να έχουμε επίγνωση του τι έχουμε θα βρει στην πορεία:                                                                                            ο δάσκαλος Narcís Prat μας λέει: δεν θα υπάρξει προσαρμογή χωρίς μετριασμό, δεν θα υπάρξει νερό χωρίς μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.                                                                                                                         

        Και με αυτό το πρώτο χτύπημα, συνεχίζουμε προς τα εμπρός υποθέτοντας ότι η ξηρασία αλλάζει το τοπίο και ότι πρέπει να ανακτήσουμε το μωσαϊκό τοπίο για να εξισορροπήσουμε τις περιοχές που καταναλώνουν νερό με αυτές που το παράγουν, για να εξισορροπήσουμε την επιφάνεια της δασικής περιοχής με αυτή των βοσκοτόπων και θάμνους.                                                                             Μετά από λίγο, ένα δεύτερο μήνυμα χρησιμεύει ως υπενθύμιση και μας λέει, να είστε προσεκτικοί!                                                                                                      

    Μην μπερδεύεστε, αυτό είναι σοβαρό!: το νερό και η ενέργεια δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωριστά... εντάξει, εσωτερικευμένο μήνυμα, θα συνεχίσουμε; Συνεχίζουμε!

    Συνεχίζουμε να προχωράμε, αν και με τα πόδια μας ακόμα πατούν γερά στο έδαφος, έτσι δεν θα χαθούμε. Άλλο ένα μήνυμα από τον δάσκαλο: χωρίς να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε δεν θα γνωρίζουμε πού πάμε.                      

        Κατανοητό, το υποθέτουμε, αλλά θέλουμε περισσότερα, είμαστε έτοιμοι να ταιριάξουμε και να προχωρήσουμε. Και με αυτή την προδιάθεση να επιστρέψουμε στο αρχικό κουτί όσες φορές χρειάζεται και χωρίς να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να εξαρτηθούν από αυτό που έχουμε συχνά υποθέσει λανθασμένα, μαθαίνουμε ότι μόνοι μας δεν θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε την κατάσταση που βιώνουμε, αλλά Πρέπει να υπολογίζουμε στους υπόλοιπους φορείς της κοινωνίας, αφού η ξηρασία δεν είναι τεχνικό ζήτημα, είναι κοινωνικοπολιτικό ζήτημα.                                                                 Μαθαίνουμε ότι τα ανθρώπινα όντα δεν γνωρίζουν ότι είμαστε μέρος της βιοποικιλότητας και μέρος του προβλήματος. Μαθαίνουμε να δεχόμαστε ότι κάνουμε λάθος όταν πιστεύουμε ότι το παράπονο είναι διεκδίκηση και ότι σχεδόν πάντα παραπονιόμαστε, αλλά δεν αλλάζουμε τίποτα.

        Ακούμε τα λόγια του Δρ. Prat και τα υιοθέτουμε μέχρι να τα κάνουμε δικά μας, και έρχεται η συμβουλή με την οποία συμφωνούμε όλοι, γιατί είναι αδιαμφισβήτητη, γιατί είναι εφικτή, γιατί είναι λογική:                                                    

Eίναι απαραίτητο να αντικειμενοποιήσουμε τις χρήσεις του νερού, ταξινομώντας τα σε τρεις τύπους: Life Water, Water Business, Water Ecosystem Services.                                                                                                       

    Κάνοντας αυτό και αποδίδοντας μια τιμή στις χρήσεις του νερού σε καθεμία από τις 3 ταξινομήσεις μας δείχνει ότι τις πρώτες θέσεις, αυτές με την υψηλότερη αξία, καταλαμβάνουν το πόσιμο νερό, οι γεωργικές χρήσεις και η αστική χρήση πρασίνου.

    Ξαφνικά, μια ερώτηση μπαίνει στη σκηνή και κοιταζόμαστε με έκπληκτα πρόσωπα και, ταυτόχρονα, χωρίς να ξέρουμε πώς να την απαντήσουμε: 

Γιατί, το αστικό πράσινο;;; 

Οι απαντήσεις όμως εμφανίζονται αμέσως, γιατί η γενναιοδωρία και ο ενθουσιασμός έχουν αυτό, να αθροίζονται και να κάνουν τα πάντα να κυλούν εύκολα.

        Αναλύουμε και κάνουμε αυτοκριτική, απαραίτητη για να μην σκοντάψουμε σε πέτρες που ήδη έχουμε κάνει τόσες πολλές φορές, και συνειδητοποιούμε ότι η κοινωνία δεν πιστεύει το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση έκτακτης  ανάγκης και ότι η Πράσινη Υποδομή είναι απαραίτητη, και αναρωτιόμαστε …πώς γίνεται;, και καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν ξέρουμε πώς να επικοινωνούμε καλά, και κοιτάμε τον εαυτό μας να αναρωτιέται αν έχει συμβεί αυτό γιατί ούτε εμείς είμαστε πεπεισμένοι για αυτά που ξέρουμε, κάνουμε και θέλουμε να μεταδώσουμε.                                                                                 

        Συνεχίζουμε να αναλογιζόμαστε τι κάναμε μέχρι τώρα και πώς το κάναμε, αναγνωρίζοντας ότι δεν διαχειριζόμαστε καλά την άρδευση, ότι δεν ποτίζουμε καλά, ότι παρέχουμε πάρα πολύ νερό και πολύ συχνά, ότι συχνά ξεχνάμε την υποστήριξη, το χώμα, εκείνο το μεγάλο ξεχασμένο. Κάποια στιγμή φτάνουμε σε τέτοιο σημείο αυτοκριτικής που αμφιβάλλουμε ακόμη και αν ξέρουμε τι είναι καλό χώμα και τι όχι, τι είναι καλό φυτό και τι όχι, μέχρι να πει κάποιος, πρόσεχε!                                                                                                                         

Άλλο η αυτοκριτική και άλλο η αυτοκατηγορία!                                                                    

    Τι γίνεται αν πιούμε έναν καφέ και ένα σνακ και πάρουμε λίγη ενέργεια; 

 Ευχαριστώ!! Και για να συνεχίσουμε, μερικές φορές είναι απαραίτητο να σταματήσουμε, είπε και έγινε, μια στάση αναψυκτικού.                         

     Οι προσδοκίες για τον καφέ μετατρέπονται σε μια μικρή απογοήτευση: ο καφές είναι πιο αδύναμος από εκείνον ορισμένων διάσημων ξενοδοχείων (νοτιοαμερικανικού στυλ). Αλλά από τη στιγμή που πήραμε τον καθαρό αέρα, βάλαμε κάτι στερεό στο σώμα μας και κουβεντιάζαμε χαλαρά, ανακτήσαμε το εποικοδομητικό και αισιόδοξο πνεύμα μας και επιστρέψαμε ξανά στη μάχη.

    Αφού κάνουμε την αυτοκριτική μας, ήρθε η ώρα να δικαιωθούμε ως τομέας και να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας (ήρθε η ώρα, φτου!).                                                      

    Ο πρώτος προβληματισμός που τίθεται στο τραπέζι είναι ο μέσος όρος ηλικίας όσων παρακολουθούν το συνέδριο... Γιατί είναι μικρή η παρουσία νέων επαγγελματιών; Και αναρωτιόμαστε ξανά, τι κάναμε λάθος;                                            

    Και τότε ακριβώς μας λένε ότι ανάμεσα στο κοινό υπάρχει και ένας άνθρωπος που δεν έχει καμία σχέση με τον κλάδο, που έχει έρθει ελεύθερα ως πολίτης... Ωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωωω! ακούγεται στην αίθουσα… Ο εν λόγω πολίτης, διακατέχεται από ντροπή, που αυτή έρχεται όταν τον υποδείξουν ανάμεσα  σε 200 άτομα, εκείνος  αναφέρει ότι: «Βρίσκω πολύ ενδιαφέροντα όλα όσα λέγονται».                                                     Woooow ναι!                                                                                                            

    Ανεβαίνει η αδρεναλίνη και όλοι επιστρέφουμε στη θέση μας και σκεφτόμαστε χωρίς να το πούμε ο ένας στον άλλον, λοιπόν, τώρα ήρθε η ώρα να «σκίσουμε»ε τη γάτα.

        Δηλώνουμε ότι έχουμε επίγνωση ότι πρέπει να μπορούμε (επειδή έχουμε την ικανότητα) να εκτιμούμε όχι μόνο τους χώρους πρασίνου, αλλά και την επαγγελματική μας αξία και τη σημασία της δουλειάς μας, να το μεταδώσουμε με τέτοιο τρόπο ώστε όλα όσα μας παρέχουν οι χώροι πρασίνου να ενσωματωθούν στην κοινωνία ως ουσιαστική και αναφαίρετη αξία, επικοινωνώντας με πλήρη πεποίθηση, γνωρίζοντας ότι η διαχείριση των ροών είναι διαχείριση του νερού, ότι το μέλλον είναι η διαχείριση των όμβριων υδάτων που πέφτουν στις αστικές περιοχές , ότι πρέπει να προωθηθεί η έρευνα και η γνώση, ότι χωρίς επαγγελματική επανεκπαίδευση δεν θα είναι δυνατή η επιμόρφωση, ότι πρέπει να είμαστε επίμονοι με την τάξη της πολιτικής και να μην εγκαταλείπουμε την προσπάθεια, ώστε να πραγματοποιηθούν οι καλές τους προθέσεις. πραγματικότητα και νερό το πιστοποιητικό αποδοτικότητας εφαρμόζεται σε χώρους πρασίνου, ώστε να εφαρμοστεί η περιβαλλοντική και φυτική εκπαίδευση στο εκπαιδευτικό σύστημα και να τα κάνουμε όλα μαζί και από μια ενιαία οντότητα που θα περιλαμβάνει όλους τους φορείς του κλάδου, διαφορετικά δεν θα μπορέσουμε. Κάνε το.                                                                                                                                          Ότι στην Καταλονία υπάρχει έλλειψη συνδετικού ιστού (είπε ο Margalef) και ότι αυτό που κάνουμε, πρέπει να το κάνουμε με συναίνεση, γιατί η συναίνεση δημιουργεί εμπιστοσύνη.

        Είμαστε πεπεισμένοι, και με ποιον τρόπο, ότι πρέπει να εκμεταλλευτούμε την ορμή και τη δύναμη που βρήκαμε σήμερα για να καθορίσουμε ποιο μοντέλο διαχείρισης ή ποια οντότητα, υπάρχουσα ή νεοσύστατη, θα πρέπει να είναι αυτή που θα ηγείται αυτού του κινήματος. Μια οντότητα που πρέπει να είναι εγκάρσια, με επαρκή ικανότητα να συνενώνει, να προωθεί και να συνδέεται με διοικήσεις, τοπικές, περιφερειακές και κρατικές, μια από τις μεγάλες ελλείψεις που είχαμε πάντα στον τομέα. Μια οντότητα που πρέπει να ξεκινήσει από τη βάση και με στόχο να φτάσει σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, με κάθε δυνατή σαφήνεια, ότι οι χώροι πρασίνου είναι μέρος της λύσης και όχι μέρος του προβλήματος, ανακτώντας το πράσινο όπως όλα τα οφέλη του οικοσυστήματος που παρέχει, διαδίδοντας το μήνυμα, που υποστηρίζεται από όλες τις επιστημονικές μελέτες που το επιβεβαιώνουν, ότι οι χώροι πρασίνου είναι υγεία και είναι θεμελιώδες στοιχείο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

        Το να κάνουμε όλα αυτά, μια μεγάλη πρόκληση αλλά όχι αδύνατη (ναι, μπορούμε!), περιλαμβάνει το σπάσιμο των βράχων (φραγμών) μέχρι να υιοθετηθεί, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, ότι η ζωή μας εξαρτάται από φυσικά οικοσυστήματα και τα οποία πρέπει να υποστηρίζονται, ότι πρέπει να μιμούμαστε τα δάση, ότι αν δεν ανακτήσουμε τους δεσμούς με τα φυσικά συστήματα, το μέλλον μπορεί να μην υπάρχει, αυτή η φύση, μέρος της οποίας αποτελούν οι χώροι πρασίνου, εξισορροπεί το σώμα και είναι φάρμακο προληπτικό και ως εκ τούτου, αποτρέπει την εμφάνιση σοβαρών σωματικών και ψυχικών προβλημάτων, τα οποία η αλλαγή, η αποξήρανση ή η εξαφάνιση των χώρων πρασίνου προκαλεί ήδη την εμφάνιση ασθενειών όπως το οικολογικό άγχος ή η σολασταλγία (συναισθηματική επίδραση από την πλευρά των ανθρώπων όταν βλέπουν το περιβάλλον τους να εξαφανίζεται ή να μεταμορφώνεται), και ότι το νερό για την άρδευση χώρων πρασίνου πρέπει να θεωρείται ως επένδυση στο μέλλον και όχι ως περιττή δαπάνη.

        Ολοκληρώνουμε τη μέρα με μια παρουσίαση που μας αφήνει άφωνους, αυτή του καθηγητή Josep Mª Mallarach, για την ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης της ημέρας, για τη σοφία, την ικανότητα και τη σαφήνειά του να εκφράσει αυτό που, πιθανώς, δεν ξέραμε πώς να επικοινωνήσουμε :                                                      

    Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι τεχνική αλλά κοινωνικοπολιτική, και με βάση τις αρχές της ολοκληρωμένης οικολογίας, πρέπει να εμβαθύνουμε στο φιλοσοφικό και πνευματικό επίπεδο για να επιτύχουμε τον στόχο. Χρειάζεται να προκαλέσουμε αλλαγές στη νοοτροπία της κοινωνίας, φιλοσοφικές και πνευματικές.

        Η μέρα τελειώνει σε ένα επίπεδο που ξεπερνά κάθε προσδοκία, απλά φαντασμαγορικά. Μας τελειώνει ο χρόνος και η μέρα ήταν πολύ έντονη, κερδοφόρα και ενθαρρυντική. Πρέπει να χωνέψεις και να επεξεργαστείς, αυτό που έχει τεθεί στο τραπέζι συνοψίζεται σε λίγες γραμμές, αλλά OMG! Αυτό πρέπει να διαμορφωθεί και να αρχίσει να ορίζεται! Ξεκινάμε πάλι;

Θα επιστρέψουμε!                                                                                                         

    Αλλά θα επιστρέψουμε, συνωμοτικά για να αναγκάσουμε τον εαυτό μας να θυμηθεί, γιατί αυτή η ξηρασία θα περάσει και η τάση που είχαμε πάντα είναι να μην θυμόμαστε. Όταν αρχίσει να πέφτει ξανά η βροχή και η ζωή πέσει πάνω μας από τον ουρανό με τη μορφή νερού, δεν θα αναγκαζόμαστε να θυμηθούμε, αλλά θα πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, προβλέποντας ότι σίγουρα θα επαναληφθούν νέα επεισόδια ξηρασίας, αυτό που κάναμε πραγματικότητα σήμερα και μόλις άρχισε να διαμορφώνεται, δεν θα έχει καμία χρησιμότητα αν δεν θα το έχουμε εκμεταλλευτεί.

Συνωμοτήσαμε για να κρατήσουμε αυτή τη φλόγα ζωντανή και πριν πάμε σπίτι, χωρίς να πούμε τίποτα, κοιτάζοντας ο ένας τον άλλον στα μάτια και με ένα χαμόγελο γνώσης, είπαμε στον εαυτό μας... έχει γίνει πραγματικότητα το αδύνατο???, Ναι!, Έχουμε ονειρευτεί???, Ναι!! Τότε υπάρχουμε!

        Συνωμοτούμε για να κρατήσουμε αυτή τη φλόγα ζωντανή και πριν πάμε σπίτι, χωρίς να πούμε τίποτα, κοιτάζοντας ο ένας στα μάτια τον άλλον και με ένα χαμόγελο γνώσης, να πούμε στον εαυτό μας... έχει γίνει πραγματικότητα το αδύνατο,                                                                                                                                              

Ναι!, Έχουμε ονειρευτεί,

                                                                                                        

Ναι!! Τότε υπάρχουμε!

Casa de l'Aigua, Βαρκελώνη, 12 Μαρτίου 2023

Πρωτότυπος τίτλος του άρθρου :

Conclusiones de la Jornada ‘Medidas para reducir el impacto de la sequía en el verde urbano’

Λήψη σε pdf:

https://aearboricultura.org/download/36314/?tmstv=1712315400

Απόδοση στα Ελληνικά

Μανώλης Καπάνταης

Δασολόγος - Περιβαλλοντολόγος 

42.000 γήπεδα ποδοσφαίρου με τεχνητό χλοοτάπητα αναζητούν εναλλακτική λύση στο καουτσούκ μετά την απαγόρευση της ΕΕ

42.000 γήπεδα ποδοσφαίρου

 με τεχνητό χλοοτάπητα αναζητούν εναλλακτική λύση

στο καουτσούκ μετά την απαγόρευση της ΕΕ

 

       Υπάρχουν περισσότερα από 42.000 γήπεδα τεχνητού χλοοτάπητα στην Ευρώπη, μια αγορά που συνεχίζει να αυξάνεται.Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: ο σχεδιασμός των περισσότερων από αυτά τα γήπεδαπροκαλεί μόλυνση από μικροπλαστικό και μπορεί να βλάψει την ανθρώπινη  υγεία.

        Τώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγόρευσε τους κόκκους καουτσούκ που χρησιμοποιούνται ως υλικό πλήρωσης.

Ιανουάριος 2023.

        Ο Λούκας Πέρεζ, επιθετικός της Κάντιθ, ποδοσφαιρικής ομάδας που αγωνίζεται

στην πρώτη κατηγορία της Ισπανίας, αποχωρεί από τον σύλλογο. Παραιτείται από τον μισθό του ύψους ενός εκατομμυρίου δολαρίων και επιστρέφει στην πατρίδα του.

Ετοιμάζει τις βαλίτσες του για να επιστρέψει στην ομάδα της πατρίδας του -την Κορούνια - μια Deportivo σε χαμηλές u;eseiw  που επιβιώνει στην τρίτη κατηγορία.

Ο Λούκας επιστρέφει στη λάσπη.

        Στο ποδόσφαιρο, και σε πολλά άλλα αθλήματα, συνήθως γίνεται αναφορά στη γη

για να μιλήσουμε για αυτό το άθλημα μακριά από τον κόσμο των μεγάλων αστέρων, αυτό το ποδόσφαιρο χωρίς βιντεοδιαιτησία ή "μεγάλα δεδομένα", το ποδόσφαιρο των δρόμων της ζωής.

Η λάσπη.

Ωστόσο, η νοσταλγία συχνά επισκιάζει την πραγματικότητα.

         Το χωμάτινο ποδόσφαιρο έχει εξαφανιστεί από πολλά μέρη του κόσμου και έχει

αντικατασταθεί από το ποδόσφαιρο με τεχνητό χλοοτάπητα. Τα γήπεδα στα οποία παίζουν οι περισσότερες ομάδες, ανεξάρτητα από την κατηγορία τους, είναι κατασκευασμένα από πλαστικό.

        Μόνο στην Ευρώπη, η UEFA εκτιμά ότι υπάρχουν περισσότερα από 42.000 γήπεδα με τεχνητό χλοοτάπητα.

            Η αγορά τεχνητού χλοοτάπητα αναπτύσσεται σταθερά τα τελευταία χρόνια και

μια έκθεση της Data Bridge Market Research εκτιμά ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται με ρυθμό κοντά στο 20% μέχρι τουλάχιστον το 2028, φτάνοντας σε κύκλο εργασιών άνω των 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

 

Υπάρχει όμως ένα μεγάλο πρόβλημα.

        Όπως έχουν σχεδιαστεί, οι περισσότερες από αυτές τις επιφάνειες ρυπαίνουν

και βλάπτουν την υγεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις πρότεινε, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης δέσμης μέτρων, την κατάργηση της χρήσης ορισμένων ρυπογόνων υλικών (όπως το καουτσούκ) στα γήπεδα ποδοσφαίρου και σε άλλες αθλητικές επιφάνειες με

τεχνητό χλοοτάπητα. Τα γήπεδα αυτά δεν απαγορεύονται καθαυτά, αλλά ο τρόπος σχεδιασμού και κατασκευής τους θα πρέπει να αλλάξει τα επόμενα χρόνια.

 

    Ο κανονισμός επηρεάζει ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο, αν και ο τεχνητός χλοοτάπητας χρησιμοποιείται και σε άλλα αθλήματα, όπως το ράγκμπι, το χόκεϊ και το τένις.

Η περίπτωση του padel είναι ιδιαίτερη, καθώς τα γήπεδα με τεχνητό χλοοτάπητα που χρησιμοποιούνται σε αυτό το άθλημα δεν χρησιμοποιούν καουτσούκ ή άλλα ρυπογόνα υλικά για την απορρόφηση των χτυπημάτων (χρησιμοποιούν κυρίως άμμο), οπότε ο ευρωπαϊκός κανονισμός δεν τα επηρεάζει.

 

*Το πρόβλημα έγκειται στο καουτσούκ*

 

        Καθημερινά, εκατομμύρια άνθρωποι παίζουν σε γήπεδα με τεχνητό χλοοτάπητα

που χρησιμοποιούν κόκκους καουτσούκ ως υλικό πλήρωσης. Αυτό το μαλακό υλικό πλήρωσης καθιστά τα γήπεδα πιο ανθεκτικά και ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες, καθώς και συμβάλλει στην απορρόφηση των κραδασμών και την πρόσφυση, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA).Και οι κόκκοι κατασκευάζονται ως επί το πλείστον από πεταμένα ελαστικά, τεμαχισμένα σε μικρότερα κομμάτια.

 

        Αυτό το κοκκώδες υλικό περιέχει συχνά χημικές ουσίες που είναι δυνητικά επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία, όπως πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες ή μέταλλα.

        Επιπλέον, οι κόκκοι συμβάλλουν επίσης στη ρύπανση από μικροπλαστικά, καθώς μπορούν να εξαπλωθούν στο περιβάλλον από τα γήπεδα μέσω του νερού της

βροχής ή των αθλητικών παπουτσιών και των ρούχων, αναφέρει ο ECHA. Ο οργανισμός εκτιμά ότι κάθε χρόνο, μόνο στην Ευρώπη, περίπου 16.000 τόνοι μικροπλαστικών που παράγονται από αυτές τις επιφάνειες από καουτσούκ καταλήγουν στο περιβάλλον.

 

        Στην πραγματικότητα, το κοκκώδες υλικό πλήρωσης από καουτσούκ είναι *η μεγαλύτερη πηγή εκπομπών μικροπλαστικών* (εντός εκείνων που προστίθενται σκόπιμα στα προϊόντα, όπως συμβαίνει και με τα καλλυντικά με πλαστικές μικροσφαιρίδια).

        Αυτή είναι η άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έχει απαγορεύσει τη

χρήση τους στην τελευταία δέσμη κανόνων της για τη μείωση της μικροπλαστικής ρύπανσης. Ωστόσο, προκειμένου να δοθεί χρόνος στους ιδιοκτήτες να αναζητήσουν

εναλλακτικές λύσεις, η απαγόρευση θα εφαρμοστεί σε οκτώ χρόνια.

 

"Μέχρι το 2015, όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες μελέτες σχετικά με την τοξικότητα αυτού του τύπου υλικού, το μερίδιο αγοράς του υλικού πλήρωσης από ελαστικό από τεμαχισμένα ελαστικά ξεπερνούσε το 90%", εξηγεί ο Salvador Navarro, επικεφαλής του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFET4C, το οποίοσυντονίζεται από την εταιρεία Green World Compounding (GWC), με έδρα την πόλη Alhama της Μούρθια, και έχει ως στόχο την ανάπτυξη μιας κυκλικής και ασφαλούς λύσης για γήπεδα συνθετικού χλοοτάπητα.

 

"Ο ευρωπαϊκός κανονισμός αναφέρεται μόνο στα μικροπλαστικά, σωματίδια κάτω

των 5 χιλιοστών. Με άλλα λόγια, αφήνει λίγο ανοιχτή την πόρτα για τη χρήση αυτού του είδους υλικού πλήρωσης, αρκεί να μην είναι μικροπλαστικό και να μην διασπάται σε μικροπλαστικό", προσθέτει ο Navarro.

"Επιπλέον, υπάρχει και μια άλλη μεταβλητή: επιτρέπεται η χρήση σωματιδιακής ύλης εφόσον μπορεί να αποδειχθεί ότι η ποσότητα υλικού που διαρρέει στο περιβάλλον είναι το πολύ 7 γραμμάρια ανά τετραγωνικό μέτρο.Αυτό ανοίγει την πόρτα για τη χρήση συστημάτων περιορισμού στις αθλητικές εγκαταστάσεις που διατηρούν το πληρωτικό υλικό στο σύστημα".

 

Ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις από τη χρήση καουτσούκ σε τεχνητό

χλοοτάπητα;

 

        Οι μηχανικές ιδιότητες του καουτσούκ, το χαμηλό του κόστος και το γεγονόςότι χρησιμεύει ως δεύτερη ζωή για τα μεταχειρισμένα ελαστικά το έχουν καταστήσει μια ευρέως χρησιμοποιούμενη λύση τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, η ανάγκη να μειωθεί η ρύπανση από μικροπλαστικά και, ταυτόχρονα, να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα υγείας που μπορούν να προκαλέσουν οι ουσίες που προέρχονται από το καουτσούκ έχει πολλαπλασιάσει τις προσπάθειες για την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων.

 

"Στο έργο LIFE4 TC, προτείνουμε ένα σύστημα που αποτελείται από έναν χλοοτάπητα που έχει αναπτυχθεί για να χρησιμοποιεί σωματίδια μεγαλύτερα από 5 χιλιοστά, ένα σύστημα αποστράγγισης που εμποδίζει τη διαφυγή των σωματιδίων στο περιβάλλον και ένα υλικό πλήρωσης με βάση το ecolastene, ένα υλικό που έχουμε αναπτύξει στο GWC", λέει ο Navarro.

"Είναι κατασκευασμένο από ανακυκλωμένο πλαστικό γεωργικής προέλευσης με μέγεθος σωματιδίων μεγαλύτερο από πέντε χιλιοστά και δεν υποβαθμίζεται με τη χρήση ή την υπεριώδη ακτινοβολία.

        Επιπλέον, προσθέτει, διευκολύνει την ανακύκλωση του τεχνητού χλοοτάπητα στο τέλος της ωφέλιμης ζωής του και συνεπάγεται τη χρήση κατά τέσσερις φορές λιγότερων υλικών από ό,τι στην περίπτωση του καουτσούκ.

 

        Ενώ το ecolastene είναι η συνθετική εναλλακτική λύση, έχουν εμφανιστεί και άλλες λύσεις βιολογικής προέλευσης. Για παράδειγμα, η ισπανική ομάδα ποδοσφαίρου της πρώτης κατηγορίας Betis χρησιμοποιεί φελλό ως υλικό πλήρωσης σε όλες τις τεχνητές εγκαταστάσεις χλοοτάπητα στην αθλητούπολή της.

        Στην περίπτωση αυτή, το κύριο μειονέκτημα σε σύγκριση με το καουτσούκ είναι ότι τα γήπεδα χρειάζονται περισσότερη συντήρηση και η διάρκεια ζωής του. φελλού είναι μικρότερη.

 

"Το νερό είναι το μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα", καταλήγει ο Salvador Navarro.

"Αν δεν υπάρχει τεχνητός χλοοτάπητας, δεν μπορεί να υπάρξει αθλητισμός με γρασίδι, η ποσότητα νερού που θα χρειαζόταν για την άρδευση όλων αυτών των γηπέδων θα το καθιστούσε μη βιώσιμο.

Έτσι, η λύση του τεχνητού χλοοτάπητα εξακολουθεί να φαίνεται να είναι η καλύτερη εναλλακτική λύση για ένα ποδόσφαιρο που δεν θέλει να επιστρέψει στη λάσπη των απαρχών του.

Αλλά χωρίς μικροπλαστικά.

Mετάφραση : Μιχάλης Αναστασιάδης 

πηγή: https://www.bbva.com/es/sostenibilidad/la-ue-prohibe-el-caucho-en-los-campos-de-cesped-artificial-de-futbol-y-padel-motivos-y-alternativas/?fbclid=IwAR2Ih_RJI54VAXKQcd2KnYhAiumsBV1MT4QZCStMfm212-MxQyUBIk7KBeM

 

  

 Ο μύθος του Φοίνικα και η αναγέννηση μέσα από τις φλόγες

        Η σχέση της φωτιάς με τα μεσογειακά οικοσυστήματα. Θα δούμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έβλεπαν τη φύση να επανέρχεται μετά από τη φωτιά και την θεώρησαν ως ένα από τα 3 βασικά στοιχεία του σύμπαντος (τα άλλα το νερό και ο αέρας). Έτσι μάλλον εμπνεύσθηκαν το μύθο του αναγεννημένου Φοίνικα μέσα από τις φλόγες. Πιστέψτε με δεν πρόκειται για μύθο, αλλά είναι μια πραγματικότητα, απλά δεν αφορά πουλί, αλλά φυτά. Θα σας εξηγήσω με όσο πιο απλά λόγια γίνεται, πως μέσα από τις στάχτες του καμένου δάσους αναγεννιέται ένα νέο υγιέστερο και δυνατότερο δάσος.

        Θα αναφερθούμε στο θαυμαστό τρόπο που επιβιώνουν οι θάμνοι στις φωτιές και αύριο θα μιλήσουμε για το πώς τα καταφέρνουν τα πεύκα. Ας δούμε λοιπόν πως!

    Τα μεσογειακά φυτά πρώτα από όλα έπρεπε να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους, από την ίδια τη φωτιά, προκειμένου να επιτύχουν τη συνέχειά τους. Για να το πετύχει αυτό η μεσογειακή βλάστηση ανέπτυξε ειδικούς μηχανισμούς επιβίωσης από τις φλόγες των δασικών πυρκαγιών. Οι πρώτοι μελετητές αυτής της συμπεριφοράς βλέποντας ότι αυτό που έπονταν ήταν καλύτερο από το προηγούμενο, έφθασαν (όχι αδικαιολόγητα) στο ακραίο συμπέρασμα ότι τα μεσογειακά είδη επιθυμούν τη φωτιά. Έτσι δόθηκε σ΄ αυτά η ονομασία "πυρόφιλα". Η λέξη αυτή αντικαταστάθηκε αργότερα από τη λέξη "πυρόφυτα", για να αποφευχθούν πιθανές παρεξηγήσεις αλλά και να επισημανθεί το γεγονός ότι τα φυτά αυτά μπορούν να ανταπεξέλθουν μιας δασικής πυρκαγιάς, χάρη στους μηχανισμούς αντοχής που διαθέτουν απέναντι στη φωτιά, αλλά και της ταχύτατης φυσικής αναγέννησής τους μετά από αυτήν.

            Τα πυρόφυτα είδη διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες τα παθητικά και τα ενεργητικά πυρόφυτα.

Τα παθητικά πυρόφυτα

Τα παθητικά πυρόφυτα εμφανίζουν απλά υψηλό βαθμό αντοχής στις φλόγες και τις υψηλές θερμοκρασίες της φωτιάς, ως αποτέλεσμα ποικίλων μηχανισμών (μηχανικών, φυσικοχημικών κ.ά.), όπως είναι για παράδειγμα:

• Η φελλοφόρος δρυς ή η μαύρη πεύκη με τον παχύ φλοιό που δύσκολα καίγεται και προστατεύει το κάμβιο από υπερθέρμανση,

• Το αρμυρίκι και διάφορες δρύες που παρουσιάζουν χαμηλή ευπάθεια στη φωτιά, λόγω υψηλής περιεκτικότητας μεταλλικών στοιχείων στο ξύλο τους,

• Η κουκουναριά που με τη φυσική αποκλάδωση απομακρύνει τα κλαδιά της από το έδαφος και τις έρπουσες πυρκαγιές,

• Διάφορα γεώφυτα και φτέρες που φυλάσσουν τα αναπαραγωγικά τους όργανα κάτω από το έδαφος.

Τα ενεργητικά πυρόφυτα

Τα ενεργητικά πυρόφυτα είναι αυτά που ο μηχανισμός αναπαραγωγής τους ενεργοποιείται αμέσως μετά τη φωτιά. Ο μηχανισμός αυτός οδηγεί στη φυσική αναγέννηση της βλάστησης

• Είτε μέσω της βλαστητικής οδού (ριζοβλάστηση και πρεμνοβλάστηση), όπως συμβαίνει στο πουρνάρι, στην κουμαριά, στο δεδρώδες ρείκι, στην άρκευθο και στους περισσότερους μεσογειακούς θάμνους.

• Είτε μέσω των σπόρων που προστατεύονται (συνήθως μέσα στους κώνους ή μέσα στο έδαφος) κατά τη διάρκεια της φωτιάς, για να ελευθερωθούν αμέσως μετά και να οδηγήσουν στην αναγέννηση της καμένης έκτασης, όπως συμβαίνει με τα κωνοφόρα είδη της μεσογειακής βλάστησης, δηλαδή τη χαλέπιο και την τραχεία πεύκη καθώς και με τα λαδάνια.

        Αξίζει εδώ να αναφερθούμε αναλυτικότερα στο μηχανισμό προσαρμογής των μεσογειακών ειδών στις συνθήκες που διαμορφώνονται στις πυρόπληκτες περιοχές, σε ότι αφορά τους αείφυλλους θάμνους και τα κωνοφόρα είδη.

Προσαρμογή των θάμνων

Τρία είναι τα στοιχεία που ενδιαφέρουν το θέμα μας:

    1. Οι θάμνοι της μεσογειακής βλάστησης περιέχουν συνήθως αιθέρια έλαια και αρωματικές ουσίες κατά κανόνα εύφλεκτες. Στις μεγάλες ζέστες τα αέρια αυτά εξατμίζονται στον περιβάλλοντα χώρο και δημιουργούν ένα εκρηκτικά αναφλέξιμο αέριο μίγμα. Είναι δηλαδή σαν τις αναθυμιάσεις σε βενζινάδικο.

2. Οι μεσογειακοί θάμνοι διαθέτουν οφθαλμούς οι οποίοι βρίσκονται σε λήθαργο για δεκαετίες και ενεργοποιούνται όταν το φυτό έχει χάσει το υπέργειο τμήμα του (από φωτιά ή κοπή). Οι οφθαλμοί αυτοί βρίσκονται προστατευμένοι μέσα σε ένα μόρφωμα από σκληρό άκαυτο ξύλο μεταξύ του υπέργειου τμήματος του θάμνου και του ριζικού συστήματος. Το μόρφωμα αυτό (ρόζος) προστατεύει και τους οφθαλμούς, αλλά και το ριζικό σύστημα από την πυρκαγιά. Το χαρακτηριστικό αυτό το χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές της πίπας των καπνιστών.

3. Τα θρεπτικά συστατικά των θάμνων αποθηκεύονται στο πλούσιο ριζικό σύστημα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα είδη οι μεσογειακοί θάμνοι τα αποθησαυριστικά τους στοιχεία δεν τα αποθηκεύουν στους ετήσιους κλαδίσκους, αλλά τα στέλνουν κάτω στη ρίζα. Γι’ αυτό και παραμένουν θάμνοι. Δηλαδή αυξάνουν υπόγεια προς τα κάτω αντίθετα με τα δένδρα. Αυτό γίνεται ώστε όταν καούν να έχουν διαθέσιμη ενέργεια για να εκπτύξουν νέα παραβλαστήματα και νέο φύλλωμα (μέχρι να αρχίσουν να φωτοσυνθέτουν ξανά).

        Έχουμε λοιπόν τη φωτιά που ενισχύουν τα αιθέρια έλαια και οι αρωματικές ουσίες, τους οφθαλμούς που ενεργοποιούνται μετά τη φωτιά και τη διαθέσιμη αποθηκευμένη τροφή για την πρώτη έκπτυσση των νέων πρεμνοβλαστημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα από την επόμενη μιας πυρκαγιάς να αρχίζει η πρεμνοβλάστηση και η δημιουργίας νέας ζωής.

        Από μετρήσεις που πραγματοποιήσαμε στους διάφορους θάμνους που κάηκαν σε διάφορες εποχές του χρόνου διαπιστώσαμε ότι οι θάμνοι αποκτούν το 70-80% του αρχικού τους μεγέθους μόλις τη δεύτερη βλαστητικά περίοδο. Αυτό σημαίνει ότι το έδαφος παραμένει γυμνό και χωρίς προστασία μόλις για ένα ή δύο χρόνια. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων έγιναν αποδεκτά διεθνώς και πολλές παρόμοιες εργασίες βασίζονται σε αυτά.

        Το εκπληκτικό είναι ότι οι θάμνοι που «ενοχοποιούνται» για το φαινόμενο της αλληλοπάθειας (η δηλητηρίαση του εδάφους με ανασταλτικές ουσίες για την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των νέων φυτών), όπως η σουσούρα, πρεμνοβλαστάνουν με καθυστέρηση δύο ή τριών χρόνων μετά τη φωτιά, δίνοντας έτσι τον απαραίτητο χρόνο ριζοβλάστησης των φυταρίων της πεύκης και άλλων ειδών.

Ταξός-Ιταμός

Ο Ίταμος

Κειμενο του Παύλου Κωνσταντινίδη

Δασολόγου Ερευνητή ΙΔΕ

    Στη Σιθωνία βρίσκεται ένα από τα γηραιότερα δένδρα της Ευρώπης ο Ίταμος, που έδωσε το όνομα και σε ολόκληρο τον ορεινό όγκο της χερσονήσου. Βρίσκεται σε ένα μικρό πλάτωμα της βουνοκορφής σε υψόμετρο περίπου 810 μ. Συγκρίνοντας την ταχύτητα αύξησης του πάχους και της σημερινής διαμέτρου υπολογίζουμε ότι η ηλικία του πρέπει να είναι μεταξύ 2000 και 2300 ετών. Είναι πιθανόν στην εποχή του Μέγα Αλέξανδρου να ήταν μικρό δενδράκι. Έχει κηρυχτεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης.

    Το φυτό αυτό είναι γνωστό ως Τάξος ο ραγώδης (Taxus baccata), ήμερο έλατο, καρκαριά, δένδρο του θανάτου. Κατατάσσεται στα κωνοφόρα είδη, αποτελεί όμως μια ειδική περίπτωση αφού οι καρποί που σχηματίζει δεν είναι κώνοι. Είναι είδος σκιόφυτο και καταλαμβάνει την πρώτη θέση από άποψη αντοχής στη σκιά από όλα τα ελληνικά είδη των δασικών δέντρων.

    Ο Ίταμος αναφέρεται σε πολλούς αρχαίους Ευρωπαϊκούς λαούς. Οι Κέλτες τον θεωρούσαν ότι αποτελεί το πιο ισχυρό δέντρο για προστασία ενάντια στο κακό.

    Ο ελληνολάτρης γερμανός φυσιοδίφης Χέλμουτ Μπάουμαν στο έργο του «Η Ελληνική χλωρίδα στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία» αναφέρει για τον Ίταμο: «... Ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, τις χθόνιες θεότητες της εκδίκησης, που τιμωρούσαν τις ανθρώπινες ασέβειες με το δηλητήριο αυτού του δέντρου». Η θεά Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη ποτισμένα σε δηλητήριο ίταμου. Με εντολή της μητέρας της Λητούς, σκότωσε με αυτά τα βέλη τα παιδιά της Νιόβης, η οποία καυχιόταν για την πολυτεκνία της (΄Ομηρος Ιλ. 11.24.607). Η Άρτεμις λατρευόταν, σ΄ ένα ναό, που βρισκόταν μέσα σ΄ ένα μεγάλο δάσος από ίταμους στο αρκαδικό βουνό Αρτεμίσιο.

    Σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη το φυτό που το ονομάζει «σμίλαξ» αναδίδει δηλητηριώδης ατμούς, κι όποιος κοιμηθεί η καθίσει να φάει κάτω από αυτό μπορεί και να πεθάνει. Τον περιγράφει ο Θεόφραστος ως «μίλος» στο «Περί φυτών ιστορίες». Το ξύλο του δένδρου είναι ιδιαίτερα σκληρό και χρησιμοποιείτο πολύ από τους αρχαίους Έλληνες για την κατασκευή όπλων, μουσικών οργάνων και ξύλινων αγαλμάτων.

    Είναι ιδιαίτερα τοξικό φυτό. Το ξύλο, ο φλοιός, οι τρυφεροί βλαστοί, τα σπέρματα και οι βελόνες περιέχουν μια δηλητηριώδη αλκαλοειδή ουσία, την ταξόλη, που έχει παραλυτική επίδραση στην καρδιά. Αντίθετα το κόκκινο περίβλημα των καρπών, που είναι ζελατινώδες με πολύ γλυκιά γεύση, δεν είναι δηλητηριώδες και καταναλώνεται ολόκληρο από τα πτηνά και με αυτόν τον τρόπο διασπέρνουν τα σπέρματά του. Γι αυτό το δημώδες όνομά του είναι «δέντρο του θανάτου». Σήμερα, η ταξόλη κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Paclitaxel (πακλιταξέλη)

        Στο Μεσαίωνα θεωρήθηκε το «πράσινο όπλο» γιατί από το ξύλο του κατασκευάζονταν τα πιο ισχυρά και αριστοτεχνικά τόξα, δόρατα, τσεκούρια, ακόντια και άλλα πολεμικά όπλα της τότε εποχής. Συνέπεια της τεράστιας ζήτησης που για πολεμικούς σκοπούς (για την κατασκευή τόξων) είχε η ξυλεία του ίταμου σχεδόν εκλείψει από τα δάση της Κεντρικής Ευρώπης, στα μέσα του 16ου αιώνα.

Οι Βελανιδιές

 Οι Βελανιδιές 

του F.Ferrini 

        Οι βελανιδιές έπαιζαν πάντα θεμελιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας ως ξυλεία για κατασκευές και για τη ναυπηγική βιομηχανία. Ας σκεφτούμε την Quercus petraea (η βελανιδιά), τόσο σημαντική. ακριβώς λόγω της αντοχής της, ακόμη και στο νερό, η βελανιδιά έχει χρησιμοποιηθεί μαζικά για την κατασκευή πλοίων και σπιτιών και θεμελίων (οι στύλοι πάνω στους οποίους βρίσκεται ολόκληρη η υπέροχη πόλη της Βενετίας είναι σε μεγάλο βαθμό κατασκευασμένοι από δρυς.     

    Φανταστείτε τη Σαρδηνία του παρελθόντος, τότε γεμάτη δάση και στη συνέχεια λεηλατημένη από αυτά, απογυμνωμένη από τις βελανιδιές της παντού. Τουλάχιστον οι όμορφες βελανιδιές φελλού παραμένουν. Έτσι, αυτά τα Fagaceae είναι πραγματικά πολύ σημαντικά, έχουν συνοδεύσει ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας και την ανάπτυξή της σχεδόν πάντα πολύ επεμβατική, παρέχοντας ξύλο, ομορφιά (ακόμη και σήμερα, στα πάρκα και τα δάση μας), ακόμη και φαγητό. Στην πραγματικότητα, η βελάνιδιά ονομαζόταν πάντα αρτόκαρπο, ένας πολύτιμος πόρος για την επιβίωση πολλών ορεινών πληθυσμών. Τα βελανίδια  αποξηράνθηκαν για να διευκολυνθεί η διατήρησή τους κατά τη διάρκεια των χειμερινών περιόδων, εκείνων που ήταν πιο δύσκολο να ξεπεραστούν τους προηγούμενους αιώνες, και δεν είναι αδύνατο να βρούμε ακόμα, κατά τη διάρκεια εκδρομών στη μέση των Απεννίνων μας, ορισμένα χαρακτηριστικά κτίρια, τα metati ή seccatoi, πέτρινες κατασκευές όπου αυτά τα φρούτα βελανιδιάς αποξηράνθηκαν εκθέτοντάς τα σε ράφια και ανάβοντας φωτιές κάτω από αυτά,

     Μετατρέποντάς τα με σύνεση και επιδεξιότητα, μια λεπτή και μακρά λειτουργία ημερών και ημερών, τέτοια ώστε να ανατίθεται μόνο στους πιο έμπειρους, τους ηλικιωμένους, κάποτε τόσο πολύτιμους στη ζωή μας. Ορισμένες βελανιδιές παρέχουν επίσης βρώσιμα φρούτα για τον άνθρωπο, αν και μπορούν να καταναλωθούν μετά από εργασίες βρασμού για να εξαλείψουν την περίσσεια τανίνης που θα τις έκανε πικρές στη γεύση. Μέχρι σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν εκείνοι που τα τρώνε, στη Νότια Ιταλία και το Μαρόκο. και μιλώντας για αυτά τα θεμελιώδη δέντρα, θα θέλαμε να προτείνουμε να διαβάσετε ένα όμορφο βιβλίο, "Η βελανιδιά. Η κοινωνική ιστορία ενός δέντρου." από τον W.B. Logan. Μεταξύ άλλων, περιγράφει τις μετακινήσεις του ανθρώπου από τη Μέση Ανατολή σε άλλες ακτές ακριβώς ως συνάρτηση της παρουσίας βελανιδιών στα επιλεγμένα εδάφη, τα δέντρα που θα παρείχαν καταφύγιο (επιτρέποντας την κατασκευή σπιτιών), τη δυνατότητα περαιτέρω κίνησης (κατασκευή πλοίων), παρέχοντας τροφή για ανθρώπους και ζώα όπως χοίρους (σκεφτείτε το διάσημο ισπανικό ζαμπόν Patanegra, λαμβάνονται από χοίρους που τρέφονται μόνο με βελανίδια ή χοίρους της Τοσκάνης της φυλής Cinta Senese)· Φρέσκα φύλλα δόθηκαν στα ζώα, τανίνες χρησιμοποιήθηκαν για να επεξεργαστους τα  δέρματα.

Οι ζώνες βλάστησης της Ελλάδας

 Οι ζώνες βλάστησης της Ελλάδας.

Πολύς λόγος γίνεται για την ευφλεκτικότητα των θερμόβιων πεύκων (χαλεπίου και τραχείας) και πολλοί προτείνουν να αντικατασταθούν από φυλλοβόλα δένδρα που θεωρούνται δύσφλεκτα. Πριν από  αυτό έγινε στην Πάρνηθα ξεσηκώνοντας τη διαμαρτυρία των επιστημόνων και των κατοίκων. Πριν 25 χρόνια μετά την πυρκαγιά του Σέιχ-Σου της Θεσσαλονίκης επιχειρήθηκε το ίδιο πράγμα, με την ίδια λογική. Αφού τα πεύκα καίγονται ας τα αντικαταστήσουμε με φυλλοβόλα και θα ήμαστε ήσυχοι τα επόμενα χρόνια. Όμως από τα 100.000 πλατύφυλλα που φυτεύτηκαν, παρά τις προειδοποιήσεις μας, αφού προκλήθηκε μια χωρίς προηγούμενο διαταραχή, δεν επέζησε ΚΑΝΕΝΑ μόλις δύο χρόνια μετά. Και δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποια είναι τα αίτια που τα φυλλοβόλα δεν μπορούν να αναπτυχθούν στην παραλιακή μας ζώνη; Για να το αντιληφθούμε αυτό, θα πρέπει να κατανοήσουμε τις λογικές της φύσης. Θα πρέπει να εξηγήσουμε πως λειτουργούν τα οικοσυστήματα, πως προσαρμόζονται τα διάφορα είδη στα διαφορετικά περιβάλλοντα. Την αρχή θα την κάνουμε σήμερα, όμως επειδή το θέμα είναι μεγάλο και πολύπλοκο θα το ολοκληρώσουμε σε τρία άρθρα. Απόψε θα κάνουμε την αρχή εξηγώντας τι είναι οι ζώνες βλάστησης.

Τι είναι λοιπόν αυτές οι περίφημες ζώνες βλάστησης, πως και γιατί δημιουργούνται; Πόσο σημαντικό είναι να τις γνωρίζουμε πριν κάνουμε αναδασωτικές επεμβάσεις σε οποιαδήποτε περιοχή;

Ας φέρουμε στο μυαλό μας την οροσειρά της Πίνδου. Έστω ένας συγκεκριμένος όγκος αέρα μετακινείται ανατολικά οριζόντια κατά μήκος της θάλασσας. Όταν η όγκος αυτός φθάσει στην Πίνδο υποχρεωτικά αρχίζει να ανεβαίνει σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Καθώς ανεβαίνει, διαστέλλεται λόγω της μείωσης της ατμοσφαιρικής πίεσης που σημαίνει ότι τα μόρια αραιώνουν μεταξύ τους. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει λιγότερες συγκρούσεις μεταξύ τους. Η ένταση και ο αριθμός των συγκρούσεων των μορίων είναι που καθορίζει τη θερμοκρασία του αέρα. Όσο αυτές είναι αδύναμες τόσο η θερμοκρασία κατεβαίνει (να σας θυμίσω εδώ ότι στο απόλυτο κενό η θερμοκρασία είναι -273ο C (απόλυτο 0)). Δηλαδή κατά την αραίωση του αέρα έχουμε ψύξη, η οποία ονομάζεται αδιαβατική ψύξη, διότι προκαλείται χωρίς χρήση εξωτερικής ενέργειας. Μέχρι τα 600 μ. η ψύξη είναι περιορισμένη. Έτσι μέχρι τα 600 μ. έχουμε αυτό που ονομάζουμε ευμεσογειακή ζώνη με μεσογειακού τύπου κλίμα που χαρακτηρίζεται από άνυδρα θερμά καλοκαίρια και ήπιους μέτρια βροχερούς χειμώνες. Τα φυτά εδώ είναι στο σύνολό τους αείφυλλα (εάν ήταν φυλλοβόλα θα χρειάζονταν 5 φορές περισσότερο νερό την άνοιξη για να βγάλουν νέα φύλλα). 

Πάνω από τα 600 μ. αραίωση του αέρα άρα και η ψύξη είναι μεγαλύτερη και εδώ αρχίζουν να υγροποιούνται οι υδρατμοί που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα. Έτσι από αυτό το υψόμετρο αρχίζουν βροχές και τους καλοκαιρινούς μήνες. Όμως η θερμοκρασίες είναι ακόμη σχετικά υψηλές. Από εδώ ξεκινά η παραμεσογειακή ζώνη των θερμόβιων φυλλοβόλων δασών. Εδώ αναπτύσσονται τα θερμόβια φυλλοβόλα δένδρα (δρεις, καστανιές). Τα είδη αυτά μπορούν να διαχειρισθούν το πέσιμο των φύλλων λόγω των καλοκαιρινών βροχών. 

Μετά τα 1000 μ. ο αέρας είναι ακόμη πιο αραιός, η ψύξη ακόμη μεγαλύτερη και οι βροχές λόγω της μεγάλης υγροποίησης των υδρατμών ισχυρές, όλο το χρόνο. Έτσι σε αυτές τις χαμηλές θερμοκρασίες και τις πολλές βροχοπτώσεις εμφανίζεται η ζώνη της οξιάς και της ελάτης και των ορεινών παραμεσόγειων κωνοφόρων. Τα φυτά εδώ έχουν αποκτήσει προσαρμογές ικανές να περνούν μεγάλα διαστήματα παγετών κατά τη χειμερινή περίοδο.

Η τελευταία δασική ζώνη βρίσκεται μεταξύ 1600 και 1800 μ. Είναι η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων. Εδώ κανένα φυλλοβόλο δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Μπορούν να επιζήσουν μόνο τα πλέον ανθεκτικά στους παρατεταμένους παγετούς δάση της λευκόδερμης και της δασικής πεύκης, της ερυθρελάτης και της λευκής ελάτης. 

Πάνω από τα 1800 μ., κανένα δασικό είδος δεν αναπτύσσεται. Είναι η εξωδασική ζώνη των υψηλών ορέων και εμφανίζεται στα υψηλά όρη της χώρας, πάνω από τα δασοόρια. Πρόκειται για ψευδαλπικές εκτάσεις. Δεν χαρακτηρίζονται ως αλπικές όπως σε άλλες χώρες, γιατί δεν έχουμε περιοχές με μόνιμους παγετούς. Η βλάστηση αποτελείται από ποώδη κυρίως είδη με διάσπαρτους χαμηλούς θάμνους.

Μετά τις κορυφογραμμές ο αέρας κατέρχεται συστέλλεται και αναλόγως θερμαίνεται (αδιαβατική θέρμανση). Η πορεία εμφάνισης των ζωνών είναι αντίστροφή όμως το ίδιο εμφανής. 

Οι πέντε ζώνες βλάστησης που κυριαρχούν στον Ελλαδικό χώρο: 

1.     Η ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quecetalia ilicis) (παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή).

2.     Η παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia pubescentis) (λοφώδης, υποορεινή). 

3.     Η ζώνη των δασών οξυάς - ελάτης και των ορεινών παραμεσόγειων κωνοφόρων (Fagetalia) (ορεινή, υπαλπική).

4.     Η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων (Vaccinio-Picetalia), (ορεινή - υπαλπική) και 

5.     Η εξωδασική ζώνη των υψηλών ορέων (Astragalo-Acantholimonetalia), (ψευδαλπική).

Όπως εύκολα καταλαβαίνει κάποιος κάθε περιοχή έχει τα δικά της κλιματικά χαρακτηριστικά στα οποία μπορούν να αντεπεξέλθουν μόνο τα προσαρμοσμένα είδη. Κάθε προσπάθεια μεταφοράς ειδών από ζώνη σε ζώνη, είναι εκ προοιμίου αποτυχημένη. Και να σημειώσουμε ότι τα πλατύφυλλα δεν είναι δύσφλεκτα λόγω κατασκευής, αλλά καίγονται δύσκολα διότι στις περιοχές που αναπτύσσονται δεν ευνοούνται οι πυρκαγιές (υψηλές σχετικές υγρασίες, χαμηλές θερμοκρασίες, αραιότερο οξυγόνο). 

Ποιές είναι οι μοναδικές προσαρμογές των μεσογειακών ειδών που τα κάνει ανθεκτικά στα ξηρό άνυδρο κλίμα? 

Μεσογειακή βλάστηση.

Παραπάνω βλέπουμε  πως σχηματίζονται οι ζώνες βλάστησης, ας δούμε ποια είναι η πρώτη ζώνη που χαρακτηρίζεται ως Μεσογειακή. Τι είναι αυτό το περίφημο μεσογειακό κλίμα, ποια είναι η σχέση του με τις δασικές πυρκαγιές και γιατί δεν μπορούμε στις περιοχές που εμφανίζεται να κάνουμε αναδασώσεις με φυλλοβόλα; 

Το μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται από τα θερμά, ξηρά καλοκαίρια και μέτρια βροχερούς ήπιους χειμώνες. Θεωρείται μείζων κλιματικός τύπος, όμως έχει και τη μικρότερη έκταση από όλους τους υπόλοιπους κλιματικούς τύπους. Το συναντάμε στη δική μας Μεσογειακή λεκάνη, στην Καλιφόρνια, στη Χιλή, στο ΝΔ άκρο της Αφρικής και της Ν. Αυστραλίας. Πρόκειται για τα ΝΔ τμήματα των μεγάλων ηπειρωτικών μαζών, μεταξύ του 30ού και του 40ού παραλλήλου των δύο ημισφαιρίων. Είναι η περιοχή όπου η προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία στην επιφάνεια της γης, είναι ίση με την ανακλώμενη στο διάστημα. Και οι πέντε περιοχές επηρεάζονται από ψυχρά θαλάσσια ρεύματα. Σ' αυτές τις τόσο απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές, που δεν είχαν ποτέ κάποια χλωριδική επαφή, αναπτύσσεται ένας πανομοιότυπος τύπος βλάστησης, γνωστός ως «αείφυλλη σκληρόφυλλη βλάστηση».

Η ομοιότητα δεν είναι τυχαία και φανερώνει την απίστευτη προσαρμοστική ικανότητα που έχουν οι οργανισμοί. Τα φυτά που συνθέτουν τη βλάστηση στις περιοχές με μεσογειακό κλίμα έχουν ως στόχο να επιβιώσουν στη μακριά άνομβρη θερινή περίοδο. Σε αυτές λοιπόν τις πολύ ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες προσαρμόσθηκαν. Λεπτές ισορροπίες εκατομμυρίων χρόνων, ασύλληπτες λογικές επιβίωσης, προσαρμογές στις αντιξοότητες. Μια ισχυρή θέληση για ζωή από όντα που δεν διαθέτουν εγκέφαλο, δεν περπατούν, ούτε αισθάνονται, όπως τα ζώα και ο άνθρωπος. 

Οι προσαρμογές είναι πολλές, όμως θα αναφερθούμε στις σημαντικότερες για να κατανοήσουμε ότι η βλάστηση (πεύκα και θάμνοι) δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί από ΚΑΜΙΑ άλλη. 

Η σημαντικότερη προσαρμογή είναι η αειφυλλία. Αν τα είδη που συνθέτουν τις μεσογειακές φυτοκοινωνίες ήταν φυλλοβόλα, θα χρειάζονταν κάθε άνοιξη έως και 5πλάσια ποσότητα νερού για την παραγωγή νέων φύλλων (το 70% της βιομάζας των φύλλων είναι νερό). Αυτό σημαίνει ότι θα καταναλώσουν όλα τα εδαφικά αποθέματα νερού, μέχρι τον Απρίλιο και θα ήταν υποχρεωμένα να επιβιώσουν χωρίς σταγόνα νερό, για μήνες, εφόσον τα καλοκαίρι δεν έχει βροχές (γεγονός αρκετά συχνό). Με την αειφυλλία, εξοικονομούν αυτές τις ποσότητες εδαφικού νερού, που το χρησιμοποιούν με οικονομία στους θερινούς μήνες. 

Ά

 

Άλλη σημαντική προσαρμογή είναι η σκληροφυλλία. Για να μειώσουν την απώλεια νερού στις πολύ θερμές ημέρες, από τους επιδερμικούς πόρους (εφυμενική διαπνοή), τα φυτά συγκεντρώνουν κάτω από την επιδερμίδα των φύλλων τους αδιάβροχες κηρώδεις ουσίες, που τους προσδίδουν χαρακτηριστική σκληρότητα (σκεφτείτε το πουρνάρι). Έτσι παγιδεύουν το νερό, που αλλιώς θα εξατμιζόταν κατά τη διάρκεια των υψηλών θερινών θερμοκρασιών. 

Η διαπνοή είναι μια απαραίτητη φυσιολογική δραστηριότητα των φυτών που συμμετέχει στη μεταφορά νερού και διαλυμένων ανόργανων στοιχείων από τις ρίζες προς τα φύλλα για να γίνει η φωτοσύνθεση, που είναι η βάση της ζωής. Πραγματοποιείται από μικρά ανοίγματα των φύλλων που ονομάζονται στόματα. Εάν σε άνομβρα καλοκαίρια τελειώνει το νερό του εδάφους, τα μεσογειακά και μόνο φυτά, κλείνουν τα στόματα, για να σταματήσει η διαρροή υγρασίας στο περιβάλλον και πέφτουν σε θερινή νάρκη, μειώνοντας στο ελάχιστο τη βιολογική τους δραστηριότητα. 

Μια φυτοκοινωνία αναπτύσσεται σε ανοιχτούς χώρους. Εκατομμύρια σπόροι διάφορων ετήσιων φυτών μεταφέρονται με τον άνεμο. Παπαρούνες, μαργαρίτες, αγριοφράουλες κάνουν το μοναδικό ταξίδι της ζωής τους με τη μορφή των σπόρων, πριν ριζώσουν κάπου. Αν φύτρωναν όλοι, κάθε φυτό θα απαιτούσε μέρος του ελάχιστου εδαφικού νερού, για να αναπτύξει τη βιομάζα του. Αντιμέτωπες με αυτό τον κίνδυνο, οι μεσογειακές φυτοκοινωνίες ανέπτυξαν δύο αμυντικούς μηχανισμούς. Ο πρώτος είναι η μεγάλη πυκνότητα των θάμνων, που, κυριολεκτικά, κρύβουν τον ήλιο από το έδαφος και δεν επιτρέπουν στους νέους σπόρους να φυτρώσουν. 

    Ο δεύτερος μηχανισμός είναι μια εκπληκτική προσαρμογή, η αλληλοπάθεια. Αλληλοπάθεια ονομάζεται η ικανότητα των μεσογειακών θάμνων να εκκρίνουν δηλητήρια στο έδαφος (ουσίες που αναστέλλουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των νεαρών φυτών), που εμποδίζουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των ετήσιων φυτών. Δηλαδή αποκλείουν από το οικοσύστημα οτιδήποτε θα κατανάλωνε το ελάχιστο εδαφικό νερό. Γι' αυτό δεν υπάρχουν στα μεσογειακά οικοσυστήματα τα συνήθη αγρωστώδη άλλων δασικών τύπων. 

        Η πυκνότητα των θάμνων και η αλληλοπάθεια, όμως, επιδρούν και στους σπόρους των ίδιων των μεσογειακών θάμνων και πεύκων. Και ενώ οι θάμνοι πολλαπλασιάζονται με πρεμνοβλάστηση και ριζοβλάστηση, τα πεύκα δεν διαθέτουν τέτοια ικανότητα. Αναγεννιούνται μόνο με σπόρους. Κάτω από αυτές τις ασφυκτικές συνθήκες, οι σπόροι τους πέφτουν στο έδαφος, αλλά δεν επιβιώνουν. Για να φυτρώσουν νέα δένδρα και να ανανεωθεί το δάσος πρέπει να υπάρξει ΓΥΜΝΟ ΕΔΑΦΟΣ. Η φύση δεν διαθέτει ούτε πριόνια, ούτε τσεκούρια. Την ευκαιρία αυτή θα την προσέφερε μόνο μια πυρκαγιά. Από κεραυνούς πριν τον άνθρωπο. Πριν την εμφάνιση του ανθρώπου οι παλυνολογικές έρευνες (έρευνες γυρεόκοκκων) έδειξαν ότι φωτιές υπήρχαν 100-150 χρόνια σε κάθε περιοχή. 

    Μπορεί η φύση να μετατρέψει το θάνατο σε ζωή, την καταστροφή σε δημιουργία; Μπορεί ο Φοίνικας να μην ήταν μύθος; Τα δέντρα δεν έχουν πόδια για να τρέξουν, ούτε φτερά για να πετάξουν, δεν ανοίγουν φωλιές στο έδαφος για να προφυλαχθούν. Πώς θα εκμεταλλεύονταν το γυμνό έδαφος που δημιουργούσε η φωτιά, αφού θα ήταν και τα ίδια θύματά της; Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας ακόμη απίστευτης προσαρμογής των πεύκων και των θάμνων

        ΥΓ. Παρακαλώ πριν πυροβολήσετε το συγγραφέα, κατανοείστε ότι το κείμενο είναι η περιγραφή μιας φυσικής διαδικασίας. Αναφέρεται στις προσαρμογές της βλάστησης στο ακραίο μεσογειακό περιβάλλον και στον αέναο κύκλο φωτιάς και αναγέννησης και μόνο σε φυσικά φαινόμενα. Δεν έχει σχέση με ακούσιους ή εκούσιους εμπρησμούς.

Άρθρο του

Παύλου Κωνσταντινίδη 

Δασολόγος Ερευνητής ΙΔΕ