Προς:
Υπουργό Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής
ΥπΑΑΤ, Δ/νση Φυτοπροστασίας
Κοιν.:
1) Ειδική Σύμβουλο κα Κάλλια Πεδιαδιτη
2) Περιφέρειες, (Γραφείο Περιφερειάρχη).
(Με την παράκληση προώθησης στις Νομαρχίες και Δήμους στους οποίους αφορά)
ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ
Αξιότιμη κ. Υπουργέ ΑΑΤ,
Αξιότιμοι κύριοι,
Θέμα: ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΦΟΙΝΙΚΟΕΙΔΩΝ.
Το παρόν έγγραφο είναι ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΝ και έχει να κάνει με ένα σοβαρό θέμα Περιβαλλοντικής και Εθνικής σημασίας:
Την προστασία των φοινικοειδών, που απειλούνται σοβαρά από εξαφάνιση, από το κολεόπτερο Rhynchophorus ferrugineus, το ‘’κόκκινο ρυγχωτό σκαθάρι’’ ή ‘’ρυγχοφόρος’’ των Φοινικοειδών.
Οι θέσεις αυτές βασίζονται στην εισήγηση της Ομάδας Εργασίας της Επιτροπής Πρασίνου του ΓΕΩΤΕΕ, που στηρίχθηκε σε:
- Συλλογή στοιχείων, νομολογίας, αποφάσεων, προτάσεων, ενστάσεων κλπ συναφών στοιχείων,
- Συλλογή επιστημονικών και ερευνητικών δεδομένων που προέκυψαν από την βιβλιογραφία ή από σχετικές ειδικές ημερίδες,
- Ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων μεταξύ επιστημόνων, ερευνητών, επαγγελματιών γεωτεχνικών και υπηρεσιακών παραγόντων που ασχολούνται με το θέμα και ανασκόπηση, εις το μέτρο του δυνατού, της αποτελεσματικότητας στην πράξη της μέχρι τώρα προσπάθειας για τον έλεγχο της εξάπλωσης και τον περιορισμό του εντόμου.
Ι. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ:
Ο εν λόγω φυτικός εχθρός:
- Είναι έντομο καραντίνας για την χώρα μας
- Εμφανίζει βιολογικό κύκλο με χαρακτηριστικά και με στάδια που καθιστούν την καταπολέμηση του ιδιαίτερα δύσκολη,
- Παρουσιάζει ιδιαίτερη ικανότητα προσαρμογής στις τοπικές συνθήκες,
- Δεν κατέστη δυνατός ο περιορισμός της εξάπλωσής του αλλά, αντίθετα,
- Κάθε χρόνο παρουσιάζονται στην επικράτεια νέες προσβεβλημένες περιοχές και τέλος,
- Το αποτέλεσμα της προσβολής του είναι η θανάτωση (απώλεια) των δένδρων, πολλά από τα οποία είναι ιδιαίτερα μακρόβια, μνημειακά και αποτελούν τοπικά ιστορικά σύμβολα και στοιχεία αναφοράς.
Στην προσπάθεια και την συναφή στρατηγική για την λήψη μέτρων, που προτείνεται με το παρόν, λαμβάνεται επίσης ιδιαίτερα υπ΄ όψη σαν μείζον θέμα η προστασία του μοναδικού φοινικοδάσους του Βάϊ στον Ν. Λασιθίου δηλ. η διάσωση του ιστορικού ενδημικού είδους του Κρητικού Φοίνικα (Phoenix theophrasti Greuter) που αποτελεί από αρχαιοτάτων χρόνων σημείο αναφοράς για την εθνική ενδημική χλωρίδα.
Σημειωτέον ότι ο εχθρός αυτός δεν έχει ακόμη φθάσει στο Βάϊ, δυστυχώς όμως το πλησιάζει διαρκώς και περισσότερο και έχει σημειωθεί προσβολή σε άτομα του ανωτέρω ιστορικού Ελληνικού είδους σε άλλες περιοχές της Κρήτης.
Κανείς όμως δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να φθάσει εκεί ακόμα και εφέτος, οπότε θα είναι πλέον αργά.
«Επισημαίνουμε γενικότερα ότι πρέπει να γίνει άμεσα η έναρξη εφαρμογής των προτεινομένων μέτρων καθώς κάθε καθυστέρηση αυξάνει γεωμετρικά το πρόβλημα»
ΙΙ. ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΡΥΓΧΟΦΟΡΟΥ ΤΩΝ ΦΟΙΝΙΚΟΕΙΔΩΝ:
Τα προτεινόμενα μέτρα κινούνται αποκλειστικά και μόνο στα πλαίσια του εφαρμοστικά εφικτού.
Η Ομάδα εργασίας απέκλεισε εισηγήσεις που δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν στην πράξη, όσο και αν, ενδεχομένως, συνηγορούν σ΄ αυτές παράμετροι όπως ερευνητικά ή βιβλιογραφικά δεδομένα ή ρυθμιστικά πλαίσια.
Η προσέγγιση της ομάδας εργασίας είναι ότι η προσήλωση και η προσπάθεια για την εφαρμογή μέτρων που είναι για πρακτικούς λόγους ανεφάρμοστα ή εμφανίζουν ασφυκτικό βαθμό εφαρμοστικής δυσχέρειας, είναι μία από τις βασικές αιτίες τελμάτωσης της όποιας προσπάθειας.
- Άμεσος ορισμός και οργάνωση των απαραιτήτων ανά νομό/ περιοχή συνεργείων,
και παράλληλα,
- Άμεσος ορισμός χώρων ταφής των νεκρωμένων φοινικοειδών.
- Καταγραφή, με την βοήθεια GPS και συστήματος GIS, όλων των προσβεβλημένων από το έντομο δέντρων από συνεργεία, για την δημιουργία πλήρους καταλόγου των προσβεβλημένων δένδρων της περιοχής ευθύνης τους, όπου θα καταγράφεται το είδος και το μέγεθος του προσβεβλημένου δένδρου, το ποσοστό προσβολής, τα ακριβή στοιχεία ή συντεταγμένες της θέσης του και το ιδιοκτησιακό του καθεστώς.
- Ενίσχυση των συνεργείων καταγραφής και καταπολέμησης με εκπαιδευμένους σκύλους – ανιχνευτές της προσβολής.
- Εξασφάλιση των αναγκαίων μηχανημάτων θρυμματισμού είτε με την προμήθεια νέων είτε με εντοπισμό εκείνων που ήδη υπάρχουν στην επικράτεια και είναι κατάλληλα για τον παραπάνω σκοπό και συντονισμός της παραχώρησής ή ενοικίασης τους στις περιοχές που χρειάζεται, για καθορισμένη περίοδο κάλυψης αυτής της ανάγκης, για την ορθή απομάκρυνση και ασφαλή θρυμματισμό των νεκρωμένων φοινικοειδών.
- Η διευκόλυνση και επιτάχυνση της διαδικασίας θρυμματισμού και απομάκρυνσης των νεκρωμένων φοινικοειδών, είναι στην πράξη ιδιαίτερα κρίσιμος παράγων. Θα πρέπει επομένως να διασφαλίζεται κατ΄ αρχήν ο θρυμματισμός του ανώτερου τμήματος του φοίνικα (1 μ περίπου από την κορυφή) όπου εκδηλώνεται η προσβολή. Ο θρυμματισμός να επεκτείνεται ανάλογα μόνον στην περίπτωση που διαπιστώνεται προέκταση της προσβολής. Πρέπει να διασφαλίζεται επίσης η επιτόπια και επιμελής θανάτωση των προνυμφών, κουκουλιών και τελείων εντόμων που θα προκύψουν από την διαδικασία. Επιμελείς επεμβάσεις επί των προς θρυμματισμό φοινίκων με εγκεκριμένα σκευάσματα ή μεθόδους (ακτινοβόληση) εάν απαιτείται. Ο θρυμματισμός και η ταφή να γίνεται στους χώρους της παρ. (2). Η μεταφορά των φοινίκων στους χώρους αυτούς να γίνεται ύστερα από κάλυψή τους με κατάλληλο κάλυμμα ή δίκτυ.
- Σε μη νεκρωμένα φοινικοειδή που φέρουν προσβολή, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η φυτοϋγειονομικά ασφαλής αφαίρεση ή καταστροφή των προσβολών (με δενδροχειρουργική ή ακτινοβόληση) προκειμένου τα δένδρα να θεραπευθούν και να παραμείνουν στη θέση τους.
Επισημαίνεται ότι οι επεμβάσεις με εντομοκτόνα δεν αποτελούν φυτοϋγειονομικά ασφαλή μέθοδο. Επιβάλλεται επομένως να εφαρμόζονται, μόνο όμως κάτω από το πρίσμα της ανάγκης της μείωσης κατά το δυνατόν του ενεργού πληθυσμού του εντόμου από τις πρώτες ήδη μετακινήσεις.
Σε κάθε επομένως περίπτωση πρέπει να προγραμματίζονται και να εκτελούνται το ταχύτερο δυνατόν οι παραπάνω προτεινόμενες φυτοειγειονομικά ασφαλείς επεμβάσεις αφαίρεσης ή καταστροφής των προσβολών (με δενδροχειρουργική ή ακτινοβόληση), οι οποίες βέβαια μπορούν να διεξάγονται χωρίς πρόβλημα σε όλη την διάρκεια του έτους.
Χρειάζεται για τον σκοπό αυτό, η χρησιμοποίηση εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού.
- Παγιδοθέτηση, μόνο στα σημεία προσβολών ή/και καταστροφής φυτών (όπως ήδη προβλέπεται από τη φυτοϋγειονομική νομοθεσία) και σε συνεννόηση με τον αρμόδιο συντονιστικό φορέα που αναφέραμε στην παρ. ΙΙ του παρόντος και τον αρμόδιο φυτοϋγειονομικό ελεγκτή.
Σχετική ενημέρωση των γεωπόνων και των καταστημάτων πώλησης καθώς και του κοινού, για την αναγκαιότητα και υποχρεωτικότητα της ορθής παγιδοθέτησης και της ενημέρωσης των αρμοδίων σε περίπτωση που διαπιστωθεί τοποθέτηση παγίδων σε απρόσβλητες περιοχές.
Λήψη πρόσθετων μέτρων σε περιπτώσεις αλόγιστης χρήσης παγίδων.
- Επαναλαμβανόμενες επεμβάσεις με τα εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα (εντομοπαθογόνοι νηματώδεις ή εγκεκριμένα χημικά εντομοκτόνα), κάτω από την οργάνωση και την παρακολούθηση του φορέα, που θα καθορίζει την σειρά των τοποθεσιών που θα γίνονται οι επεμβάσεις και θα οργανώνει τα αναγκαία κατά περίπτωση συνεργεία.
- Οι επεμβάσεις αυτές να είναι επαναλαμβανόμενες σε διαστήματα 15 – 45 ημερών, αναλόγως των καιρικών συνθηκών και των επί τόπου παρατηρήσεων, και να καλύπτουν την εξής περίοδο:
(α) Στην περίπτωση που θα γίνεται φυτοπροστασία με σκευάσματα εντομοπαθογόνων νηματωδών, να καλύπτεται όλη η χρονική περίοδος πτήσης του εντόμου.
(β) Στην περίπτωση όπου θα γίνεται φυτοπροστασία με εγκεκριμένα χημικά εντομοκτόνα, οι επαναλαμβανόμενες αυτές επεμβάσεις να καλύπτουν την χρονική περίοδο που επιτρέπουν σε κάθε μία εξατομικευμένη περίπτωση οι εξωγενείς παράγοντες και ιδιαίτερα η τουριστική κίνηση, η παρουσία περιοίκων κλπ. και να σταματούν υποχρεωτικά όταν αρχίζει η όχληση. Οι επαναλαμβανόμενες επεμβάσεις δηλ. να μην έχουν γενικό χρονικό περιορισμό αλλά να καλύπτουν κατά περίπτωση την μεγαλύτερη δυνατή πρακτικά χρονική περίοδο.
(γ) Συντονισμός από τον φορέα, και διαχωρισμός των ζωνών (ή περιόδων) όπου θα γίνεται φυτοπροστασία με σκευάσματα εντομοπαθογόνων νηματωδών από τις ζώνες (ή περιόδους) όπου θα γίνονται επεμβάσεις με χημικά εντομοκτόνα.
- Η εφαρμογή να γίνεται με ‘’λούσιμο’’ και όχι με ψεκασμό, από την κορυφή (στεφάνη), στις ακόλουθες κατηγορίες φοινικοειδών:
· Στα φοινικοειδή τα γειτονικά με αυτά που έφεραν προσβολή και που ευρίσκονται σε απόσταση μέχρι 1000 μέτρων από αυτά.
· Στα φοινικοειδή στα οποία έχει γίνει φυτοϋγειονομικά ασφαλής αφαίρεση ή καταστροφή της προσβολής.
· Σε ύποπτα προσέλκυσης προσβολής φοινικοειδή και ιδιαίτερα στους ψηλούς και μεγάλης διαμέτρου Κανάριους φοίνικες.
· Στα δένδρα που θα διαπιστωθεί αρχόμενη προσβολή, οπουδήποτε και αν βρίσκονται, ΣΑΝ ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ ΜΕΤΡΟ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ και μέχρις ότου εφαρμοστεί η φυτοϋγειονομικά ασφαλής αφαίρεση ή καταστροφή της προσβολής δηλ. ή δενδροχειρουργική ή ακτινοβόληση ή καταστροφή ολοκλήρου του φοινικοειδούς.
Στους ψηλούς φοίνικες πρέπει να γίνεται εγκατάσταση (στερέωση) μόνιμου σωλήνα από την βάση μέχρι την κορυφή, για να διευκολύνεται το ‘’λούσιμο’’ των φυτών.
Ο φορέας θα πρέπει να καταγράφει τις επεμβάσεις, να διαπιστώνει αν αυτές συνεχίζονται κανονικά ή όχι, να καταγράφει τα αποτελέσματα και να κάνει μία πρώτη σχετική αξιολόγηση.
- Ομοίως, στην περίπτωση εφαρμογής της μεθόδου της ακτινοβόλησης, θα γίνεται παρακολούθηση της εξέλιξης του φοινικοειδούς και επιλογή της μεθόδου για την συνέχιση της προστασίας του φυτού.
- Σχεδιασμός περαιτέρω ενεργειών για τη δημιουργία ζωνών απομόνωσης προς τα φοινικοδάση της Κρήτης για τη διάσωση του Ph. theoprasti (Βάι, Πρέβελη κ.α.) και τη δημιουργία δικτυοκηπίων
- Αδιάλειπτος έλεγχος εφαρμογής των κειμένων διατάξεων των σχετικών με την εισαγωγή, την διακίνηση και την διατήρηση των φυτών μέχρι την διάθεσή τους. Περιοδική αναθεώρηση και αναπροσαρμογή κατά τόπους, σύμφωνα με τις εξελίξεις και τα προβλήματα.
- Σύνταξη της περιοδικών εκθέσεων από κάθε τοπικό φορέα και προώθηση στην κεντρική Υπηρεσία.
- Σύνταξη της τελικής ετήσιας έκθεσης και της πρώτης αξιολόγησης από κάθε τοπικό φορέα μέχρι τέλος Δεκεμβρίου και προώθηση στην κεντρική Υπηρεσία. Συνέχιση της καταγραφής των στοιχείων, που θα αφορούν πλέον στην επόμενη περίοδο, χωρίς να μεσολαβήσει κενό διάστημα.
- Συγκέντρωση των εκθέσεων από την κεντρική υπηρεσία, τελική αξιολόγηση και προγραμματισμός των ενεργειών για την επόμενη περίοδο, εντός του Ιανουαρίου.
ΙΙΙ. Ο ΚΑΤΕΠΕΙΓΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ:
Οι δυσκολίες στην καταπολέμηση του εν λόγω εχθρού δεν είναι αποκλειστικό ελληνικό ‘’σύμπτωμα’’ αλλά χαρακτηρίζει όλη την λεκάνη της Μεσογείου.
Είναι αναγκαίο να αναλάβει το ΥπΑΑΤ επιτελικό και συντονιστικό ρόλο και να κατευθύνει το έργο
- των αρμοδίων κεντρικών υπηρεσιών και των ερευνητικών ιδρυμάτων,
- των κατά τόπους φορέων εφαρμογής των μέτρων (βλ. στην συνέχεια) και,
- των λοιπών εμπλεκομένων, των επαγγελματιών του ιδιωτικού τομέα και των απλών πολιτών,
προς ένα ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ,
- τα αποτελέσματα του οποίου να είναι συνεχώς μετρήσιμα και αξιολογήσιμα,
- να είναι δυνατόν να εντοπισθούν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του και
- να αναπροσαρμόζεται και να διορθώνεται ανάλογα, προς την σωστή εκάστοτε κατεύθυνση.
Ένα αποτέλεσμα με σχετική έστω επιτυχία, θα αποτελέσει πρωτοπορία και πλαίσιο αναφοράς για όλες τις δοκιμαζόμενες χώρες.
Όπως γίνεται φανερό από τα προηγούμενα, απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχή (σε οποιοδήποτε βαθμό) έκβαση της προσπάθειας είναι:
- Το όλο ‘’σύστημα’’ να λειτουργεί κατά τρόπο ώστε να καταγράφει με σαφήνεια τα πεπραγμένα κάθε περιόδου και να προγραμματίζει τα αναγκαία για την επόμενη.
- Να τροφοδοτεί την κεντρική υπηρεσία με αυτά ανελλιπώς και εγκαίρως.
- Να διασφαλίζει την συνέχιση των δράσεων και των εφαρμογών για διαδοχικές περιόδους.
Για την εφαρμογή των παραπάνω πρέπει σε κάθε προβληματική περιοχή να συσταθεί ειδικός φορέας, αρμοδιότητας της οικείας Περιφέρειας, ευρισκόμενος διαρκώς σε στενή συνεργασία με την Κεντρική Υπηρεσία και υπεύθυνος για την διεκπεραίωση των παρακάτω:
- Καταγραφή των δένδρων που πάσχουν ή είναι νεκρά και της εν γένει κατάστασης.
- Προετοιμασία και οργάνωση των κατά τόπους αναγκαίων για το εγχείρημα.
- Εφαρμογή των ενδεδειγμένων χειρισμών για τη φυτοϋγειονομικά ασφαλή καταστροφή των προσβολών, των επεμβάσεων φυτοπροστασίας, της ορθής παγιδοθέτησης κλπ.
- Παρακολούθηση των αποτελεσμάτων και
- Συλλογή και Διαβίβαση των στοιχείων στην κεντρική υπηρεσία μαζί με μία προκαταρκτική αξιολόγηση. Αυτό θα γίνεται περιοδικά μέσα στο έτος και θα αποστέλλεται η τελική αναφορά του έτους τον Δεκέμβριο.
- Οι φορείς αυτοί θα αναλάβουν επίσης την ενημέρωση των ιδιωτών εμπλεκομένων με το θέμα, όπως οι κηποτέχνες, τα συναφή καταστήματα γεωργ. εφοδίων, τα φυτώρια, τα ξενοδοχεία και ακόμη και οι απλοί πολίτες. Θα αναλάβουν επίσης την δημιουργία ιστοσελίδας με τις πληροφορίες για το σύστημα και την μεθοδολογία της ορθής καταπολέμησης, τα προβλεπόμενα από την νομοθεσία για την διακίνηση, τις εισαγωγές, την διάθεση των φυτών, τις παγίδες κλπ. Θα περιέχει επίσης τα στοιχεία για την κάθε περιοχή και την καταγραφή των φοινίκων. Διαρκής ενημέρωση και επικαιροποίηση της σελίδας
Οι φορείς αυτοί θα φροντίσουν στις εκθέσεις τους να γίνεται πάντα αναφορά στην κατάσταση ‘’πριν’’ και ‘’μετά’’ ώστε να διευκολύνεται η αξιολόγηση του αποτελέσματος, παραθέτοντας και τις δικές τους παρατηρήσεις, επισημάνσεις και συμπεράσματα.
Δεν αρκεί επομένως να οριστεί φορέας απλά για να υπάρχει αλλά πρέπει οπωσδήποτε να μπορεί να φέρει εις πέρας τα παραπάνω, με επάρκεια, πληρότητα και σαφήνεια.
Ο φορέας ενδείκνυται να προγραμματισθεί με την προοπτική της μόνιμης λειτουργίας, ώστε, σε επόμενο στάδιο, να καλύπτει παράλληλα τα διάφορα εντομο – φυτοπαθολογικά προβλήματα ‘’συναγερμού’’ και ιδιαίτερης έντασης που στην κυριολεξία βρίσκονται «προ των πυλών» της χώρας μας απειλώντας τη Γεωργική Παραγωγή, τη Δημόσια Υγεία και την Οικονομία.
Παρακαλούμε όθεν, κ. Υπουργέ, για τις ενέργειές σας για την ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΥΣΑ εφαρμογή του παρόντος.
Αναλογα αρθρα:
Αναλογα αρθρα:
