Μ. Καπάνταης Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος
τ. Δ/ντης Πρασίνου
Α. Το ένα τρίτο της θνησιμότητας στις πόλεις, που αποδίδεται στην αστική θερμική νησίδα, θα μπορούσε να αποφευχθεί με τη φύτευση βλάστησης στο 30% του αστικού χώρου.
Η μελέτη που ερεύνησε τα δεδομένα από 93 ευρωπαϊκές πόλεις, που δημοσιεύτηκε στο «The Lancet», εκτιμά ότι το ένα τρίτο της θνησιμότητας που αποδίδεται στην αστική θερμική νησίδα θα μπορούσε να αποφευχθεί με τη φύτευση βλάστησης στο 30% του αστικού χώρου.
Εικόνα 1. Arboricoltura Urbana-Arboriculture and Urban Forestry di Francesco Ferrini
Στις μεγάλες πόλεις, εμφανίζεται το φαινόμενο της θερμικής νησίδας:
Η άσφαλτος και το σκυρόδεμα κατά τη διάρκεια της ημέρας απορροφούν θερμότητα και την εκπέμπουν τη νύχτα, καθιστώντας τη θερμοκρασία πολύ υψηλότερη από ό,τι σε κοντινά μέρη όπου κυριαρχεί το έδαφος και τα δέντρα. * The Lancet, η έρευνα δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στις 31 Ιανουαρίου 2023. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(22)02585-5
Τα δεδομένα της έρευνας από 93 ευρωπαϊκές πόλεις (όπου ζουν 57 εκατομμύρια κάτοικοι άνω των 20 ετών), εκτιμάται ότι 6.700 περίπου πρόωροι θάνατοι οφείλονται σε αυτό το φαινόμενο και επισημαίνεται ότι, το ένα τρίτο αυτών θα μπορούσε να προληφθεί με δενδροφύτευση στο 30% του αστικού χώρου. Τα δεδομένα, από ένα τυπικό καλοκαίρι του 2015, δείχνουν ότι τα αστικά περιβάλλοντα ήταν κατά μέσο όρο 1,5°C θερμότερα από τις γύρω κοντινές περιοχές.
«Έχουμε διενεργήσει μια αξιολόγηση των επιπτώσεων της αστικής θερμικής νησίδας στην υγεία, σε αυτές τις πόλεις και τη συγκρίνουμε με ένα υποθετικό σενάριο στο οποίο αυξάνουμε την κάλυψη με δέντρα κατά 30% σε όλη την πόλη. Από εκεί έχουμε φτιάξει ένα μοντέλο για να εξηγήσουμε τη θνησιμότητα που θα μπορούσε να αποφευχθεί», εξηγεί η Tamara Iungman, ερευνήτρια στο ISGlobal — και πρώτη συντάκτης της μελέτης, στο ίδρυμα La Caixa, που οποίο ηγήθηκε αυτής της εργασίας.
Η έρευνα αναλύει τον αστικό χώρο με εικόνες υψηλής ανάλυσης (σε περιοχές με διαστάσεις 250 μέτρων επί 250 μέτρα), για να ληφθεί υπόψη επίσης και η κατανομή της βλάστησης.
«Είναι σημαντικό να διαφοροποιηθεί η θνησιμότητα που αποδίδεται στα κύματα καύσωνα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν πολλά περισσότερα μέρη, με αυτή που σχετίζεται με την αστική θερμική νησίδα, και που συνδέονται με τον αστικό σχεδιασμό: όπως η άσφαλτος, το σκυρόδεμα και η έλλειψη βλάστησης που αυξάνουν τον κίνδυνο για την υγεία τις μέρες του καλοκαιριού, ακόμη και με κανονικές θερμοκρασίες», επισημαίνει η ερευνήτρια.
Η μοντελοποίηση αποδίδει περίπου 6.700 πρόωρους θανάτους, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας στα αστικά περιβάλλοντα, που αντιπροσωπεύει το 4,3% της συνολικής θνησιμότητας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο) και το 1,8% της θνησιμότητας καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.
Οι συντάκτες της μελέτης θεωρούν ότι το ένα τρίτο από αυτούς (περίπου 2.644) θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αυξάνοντας την φυτοκάλυψη με δέντρα στο 30% του αστικού χώρου, γεγονός που θα μείωνε τις θερμοκρασίες, κατά μέσο όρο, σχεδόν μισό βαθμό, αλλά σε ορισμένα σημεία κατά 1,5°C και ακόμη περισσότερο. Η πράσινη έκταση των πόλεων που αναλύθηκαν, είναι στο 14,9%.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι για τις πόλεις της χώρας μας που συμμετείχαν στην έρευνα το ποσοστό φυτοκάλυψης φτάνει το 3,6 %, όπως αυτό φαίνεται από τους πίνακες.
Γενικά, οι πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά υπερβολικής θνησιμότητας από τη ζέστη βρίσκονται στη νότια και ανατολική Ευρώπη, με αυτές τις πόλεις να είναι αυτές που θα ωφεληθούν περισσότερο από την αύξηση της δενδροκάλυψης.
Β. Δροσισμός των πόλεων μέσω των αστικών πράσινων υποδομών: Εκτίμηση επιπτώσεων στην υγεία των ευρωπαϊκών πόλεων.
Εικόνα 2. Φωτογραφία: Canva
Περισσότερο από το 4% της καλοκαιρινής θνησιμότητας στις ευρωπαϊκές πόλεις αποδίδεται στην αστική θερμική νησίδα
Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής λοιπόν, τονίζουν τα ουσιαστικά οφέλη από τη φύτευση περισσότερων δέντρων στις πόλεις για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η έκθεση στη θερμότητα, έχει συσχετιστεί με την πρόωρη θνησιμότητα, από καρδιοαναπνευστικά νοσήματα και εισαγωγές στο νοσοκομείο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα με τα κύματα καύσωνα, αλλά συμβαίνει και με τις μέτρια υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι.
Οι πόλεις είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις υψηλές θερμοκρασίες. Η λιγότερη βλάστηση, η μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού και οι αδιαπέραστες επιφάνειες κτιρίων και δρόμων, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλτου, προκαλούν διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της πόλης και των γύρω περιοχών, φαινόμενο γνωστό ως αστική θερμική νησίδα. Λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της αστικής ανάπτυξης, αυτή η επίδραση αναμένεται να επιδεινωθεί τις επόμενες δεκαετίες.
Οι προβλέψεις που βασίζονται στις τρέχουσες εκπομπές αποκαλύπτουν ότι οι ασθένειες και ο θάνατος που σχετίζονται με τη ζέστη θα επιβαρύνουν περισσότερο τις υπηρεσίες υγείας μας τις επόμενες δεκαετίες», λέει η Tamara Iungman, ερευνήτρια του ISGlobal και πρώτη συντάκτης της μελέτης.
Εικόνα 3. (ISGlobal). Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας και η επίδραση του. Μια διεθνής ομάδα με επικεφαλής τον Mark Nieuwenhuijsen, διευθυντή της Πρωτοβουλίας Urban Planning, Environment and Health της ISGlobal, υπολόγισε τα ποσοστά θνησιμότητας ατόμων άνω των 20 ετών που ζουν σε 93 ευρωπαϊκές πόλεις.
o Πρώτον, υπολόγισαν την πρόωρη θνησιμότητα προσομοιώνοντας ένα υποθετικό σενάριο χωρίς αστική θερμική νησίδα.
o Δεύτερον, υπολόγισαν τη μείωση των θερμοκρασιών που θα επιτευχθεί με την αύξηση της φυτοκάλυψης με δέντρα έως και 30%, καθώς και τους θανάτους που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.
«Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε τους υπεύθυνους των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων για τα πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης χώρων πρασίνου σε όλες τις γειτονιές για την προώθηση πιο βιώσιμων, ανθεκτικών και υγιών αστικών περιβαλλόντων», εξηγεί ο Nieuwenhuijsen.
Εικόνα 4. (ISGlobal). Η Αστική θερμική νησίδα και η επίδραση της σχετικά με το ποσοστό φυτοκάλυψης
Β. 1. Η προστατευτική δράση των δέντρων
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 2015, οι πόλεις ήταν κατά μέσο όρο 1,5ºC υψηλότερες από τις γύρω περιοχές. Οι 6.700 πρόωροι θάνατοι μπορούν να αποδοθούν στην άνοδο της θερμοκρασίας των πόλεων, αντιπροσωπεύοντας το 4,3% της συνολικής θνησιμότητας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και το 1,8% της θνησιμότητας όλο το χρόνο. Το ένα τρίτο αυτών των θανάτων (2.644) θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αυξάνοντας την φυτοκάλυψη με δέντρα στο 30% του αστικού χώρου, γεγονός που θα μείωνε τις θερμοκρασίες.
Η μελέτη υπογραμμίζει τα ουσιαστικά οφέλη από τη φύτευση περισσότερων δέντρων στις πόλεις, αν και οι συντάκτες της έρευνας αναγνωρίζουν ότι αυτό μπορεί να είναι δύσκολο σε ορισμένες πόλεις λόγω του σχεδιασμού τους και ότι η φύτευση δέντρων θα πρέπει να συνδυαστεί με άλλες παρεμβάσεις, όπως πράσινες στέγες, πράσινες προσόψεις ή άλλες εναλλακτικές λύσεις για τη μείωση της θερμοκρασίας.
«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν επίσης την ανάγκη να διατηρήσουμε και να φροντίσουμε τα δέντρα που ήδη έχουμε, επειδή είναι πολύτιμος πόρος και τα νέα δέντρα χρειάζονται πολύ χρόνο για να αναπτυχθούν. Επίσης, δεν έχει να κάνει μόνο με τον αριθμό των δέντρων, αλλά και με τον τρόπο κατανομής τους στην πόλη», λέει ο Nieuwenhuijsen.
Εικόνα 5. (ISGlobal).. Οφέλη από τις αστικές πράσινες υποδομές
Οι αναλύσεις έγιναν με δεδομένα από το 2015, επειδή τα δεδομένα πληθυσμού για τα επόμενα χρόνια δεν ήταν διαθέσιμα, αλλά, όπως επισημαίνει η Iungman, τα αποτελέσματα είναι γενικεύσιμα και η μελέτη παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για να προσαρμόσουμε τις πόλεις μας και να τις κάνουμε πιο ανθεκτικές στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
«Εδώ εξετάζουμε μόνο την επίδραση των δέντρων στη θερμοκρασία, αλλά η αύξηση των χώρων πρασίνου στις πόλεις έχει πολλά άλλα οφέλη για την υγεία, όπως αυξημένο προσδόκιμο ζωής, μειωμένα προβλήματα ψυχικής υγείας και βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας των ανθρώπων», προσθέτει. «Η ευπάθεια στη ζέστη αλλάζει από πόλη σε πόλη με βάση διάφορους παράγοντες».
Κατανόηση των οφελών με πολιτικές, όπως η αύξηση της φυτοκάλυψης με δέντρα, μπορούν να βοηθήσουν στη στήριξη μέτρων για τη μείωση των κινδύνων και την πρόληψη των θανάτων που μπορούν να αποφευχθούν, ειδικά με την κλιματική αλλαγή», υποστηρίζει ο Antonio Gasparrini, καθηγητής Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας στο London School of Hygiene & Tropical Medicine (LSHTM) και ένας των συντάκτες της μελέτης.
Β. 2. Η επίδραση των αστικών θερμικών νησίδων στις ευρωπαϊκές πόλεις
Μέγιστη διαφορά θερμοκρασίας από την αστική θερμική νησίδα (ΑΘΝ) σε σχέση με τις γύρω περιοχές της πόλης, θνησιμότητα που σχετίζεται με την (ΑΘΝ) και κάλυψη με δέντρα μερικών από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Ευρώπης.
Γ. Δροσισμός πόλεων μέσω αστικών πράσινων υποδομών: Εκτίμηση επιπτώσεων στην υγεία των ευρωπαϊκών πόλεων
Τα αποτελέσματα της έρευνας για την πόλη της Σεβίλλης. Τα δέντρα μειώνουν τη θερμοκρασία κατά 1,3 βαθμούς και μειώνουν τη θνησιμότητα λόγω ζέστης, τα αποτελέσματα από την αναφορά της μελέτης για την πόλη της Σεβίλλης
Μια μελέτη για τη πόλη της Σεβίλλης, ποσοτικοποιεί τη μέση κάλυψη των δέντρων στο 5,44%, πολύ μακριά από το 30% που προτείνουν οι ειδικοί για τη μείωση της θερμοκρασίας.
Η πόλη της Σεβίλλης θα μειώσει τη θερμοκρασία με τον δροσισμό κατά 0,61 βαθμούς, εάν η κάλυψη των δέντρων αυξηθεί στο 30%.
Εικόνα 6. Επίδραση από την αστική θερμική νησίδα. Τα δέντρα μειώνουν τη θερμοκρασία κατά 1,3 βαθμούς και μειώνουν τη θνησιμότητα λόγω ζέστης / Τμήμα Infographics Ana S. Ameneiro 12 Φεβρουαρίου 2023
Τα δεδομένα για την πυκνότητα των δέντρων προέρχονται από το πρόγραμμα Copernicus (European Union Earth Observation Program), διευκρινίζει το ISGlobal.
Εικόνα 7.Ένας από τους γιγάντιους φίκους της Σεβίλλης, στο Parque de María Luisa. / Juan Carlos Vazquez
Εικόνα 8.Τι είναι το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας; Τμήμα Infographics
Πίνακας με τη Δενδρώδη επιφάνεια επί %, με τη μέση έκταση ανά πόλη. Ταξινομούνται οι 88 πόλεις, από το χαμηλότερο προς το υψηλότερο % ποσοστό συνολικά φυτοκάλυψης.
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη ταξινομούνται με τα χαμηλότερα ποσοστά φυτοκάλυψης στον παρακάτω Πίνακα, καταλαμβάνοντας με ποσοστό 3,26 αντίστοιχα της 2η και την 3η θέση, ανάμεσα στις 88 πόλεις της Ευρώπης.
Πίνακας: Joly Group/Τμ. Πηγή Infographic: ISGlobal Λήψη των δεδομένων Created with Datawrapper
Η μελέτη πιστοποιεί ότι οι πόλεις με την υψηλότερη θνησιμότητα που αποδίδεται στην αστική θερμική νησίδα βρίσκονται στη νότια και ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ισπανία (Μαδρίτη, Βαρκελώνη, Βαλένθια, Σεβίλλη, Μάλαγα, Μούρθια, Πάλμα ντε Μαγιόρκα, Μπιλμπάο, Αλικάντε), Ιταλία, Ουγγαρία, Κροατία και Ρουμανία.
Αντίθετα, εκείνες με τη χαμηλότερη θνησιμότητα που αποδίδεται στις επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας, βρίσκονται στη Βόρεια Ευρώπη (Σουηδία, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βόρεια Γαλλία).
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της πόλης λόγω των επιπτώσεων της αστικής θερμικής νησίδας (ΑΘΝ/UHI) ήταν 1,5°C, σταθμισμένη ανά πληθυσμό.
Από τις ισπανικές πρωτεύουσες που αναλύθηκαν, στη Σεβίλλη η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω των επιπτώσεων της αστικής θερμικής νησίδας κυμαίνεται μεταξύ τουλάχιστον από 1,26 βαθμούς και μέγιστης 1,94 βαθμούς.
Σε αυτό το τμήμα η Σεβίλλη βρίσκεται σε καλύτερη θέση από άλλες μεγάλες πρωτεύουσες όπως η Μάλαγα, το Μπιλμπάο, η Βαρκελώνη και η Μαδρίτη, παρόλο που υποφέρει από υψηλότερες θερμοκρασίες.
Η μέγιστη αύξηση της θερμοκρασίας από τη θερμική νησίδα, ίση ή μεγαλύτερη από 2º, εμφανίζεται στη Μάλαγα (3,04º), στο Μπιλμπάο (2,39º), στη Βαρκελώνη (2,26º) και στη Μαδρίτη (2,00º). Παρακάτω είναι η Σεβίλλη (1,94º), Μούρθια (1,93º), Πάλμα (1,61º), Αλικάντε (1,49º). Βαλένθια (1,46º). Ως εκ τούτου, η Μάλαγα είναι η ισπανική πόλη με τη μεγαλύτερη μέγιστη αύξηση θερμοκρασίας λόγω της αστικής θερμικής νησίδας.
Το Δημοτικό Συμβούλιο υπολογίζει το αναγκαίο ποσοστό της πράσινης έκτασης στη Σεβίλλη στο 20%
Το Δημοτικό Συμβούλιο της Σεβίλλης ποσοτικοποιεί την αναγκαιότητα για κάλυψη των δέντρων της πόλης στο 20%, ποσοστό τέσσερις φορές υψηλότερο από αυτό που φαίνεται στη μελέτη που διεξήχθη από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal).
Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το Δημοτικό Συμβούλιο χρησιμοποιεί άλλη μεθοδολογία και συγκεκριμένα την εφαρμογή i-Tree/i-TreeCanopy έκδοση6.1(www.itreetools.org ). Αντίθετα, το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal) βασίζει τον υπολογισμό της κάλυψης των δέντρων σε δεδομένα από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Copernicus, όπως εξηγείται σε αυτή την εφημερίδα.
Η εφαρμογή i -Tree / i -Tree Canopy χρησιμοποιείται από το Δημοτικό Συμβούλιο της Σεβίλλης για τον υπολογισμό της πράσινης επιφάνειας των δέντρων στο Γενικό Σχέδιο Δέντρων της Σεβίλλης και υπερασπίζεται ότι «είναι το ίδιο που χρησιμοποιείται σε άλλα ρυθμιστικά σχέδια μεγάλων πρωτευουσών».
Αυτή η εφαρμογή αναπτύχθηκε από τη Δασική υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών και τους συνεργάτες της. Είναι ένα διαδικτυακό εργαλείο «σχεδιασμένο για να επιτρέπει στους χρήστες να υπολογίζουν εύκολα και με ακρίβεια τις κατηγορίες δέντρων και άλλων καλύψεων (για παράδειγμα, λιβάδια, κτίρια, δρόμους κ.λπ.) εντός της πόλης τους ή της περιοχής της επιλογής τους». Στην Ελλάδα και στους Δήμους δεν υπάρχει ακόμη εφαρμογή του προγράμματος i-tree.
Διαφορά ως προς τη μέγιστη θερμοκρασία στην αστική θερμική νησίδας ΑΘΝ
Οι βαθμοί διαφοράς ως προς τη μέγιστη θερμοκρασία από την επίδραση της αστικής θερμικής νησίδας (ΑΘΝ / Urban Heat Island). Ο αριθμός που εμφανίζεται δίπλα σε κάθε πόλη δείχνει τη θέση της σε μια διατεταγμένη ταξινόμηση, από τις συνολικά 88 πόλεις που μελετήθηκαν.
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη ταξινομούνται με τους βαθμούς διαφοράς ως προς τη μέγιστη θερμοκρασία από την αστική θερμική νησίδα στον παρακάτω Πίνακα, καταλαμβάνοντας με ποσοστό 3,26 αντίστοιχα την 3η και την 1η θέση ανάμεσα στις 88 πόλεις της Ευρώπης.
Γραφικό: Joly Group/Τμήμα του Infographic. Πηγή: ISGlobal Λήψη τωνδεδομένων Created with Datawrapper Gráfico: GrupoJoly/Dpto. de Infografía. Fuente: ISGlobal Descargar los datos Creado con Datawrapper
Η ελάχιστη αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της θερμικής νησίδας είναι πάνω από 1 βαθμό στη Μάλαγα (1,91º), το Μπιλμπάο (1,74º) και, σε μικρότερο βαθμό, τη Σεβίλλη (1,26º), τη Βαρκελώνη (1,09º) και τη Μαδρίτη (1,01º) . Ενώ η ελάχιστη τιμή είναι κάτω από έναν βαθμό στη Βαλένθια (0,89º). Πάλμα (0,88º), Μούρθια (0,86º) και Αλικάντε (0,29). Το ποσοστό του πληθυσμού που εκτίθεται σε αύξηση άνω του 1 βαθμού που προκαλείται από τη θερμική νησίδα είναι υψηλότερο στη Μάλαγα (98,76%), το Μπιλμπάο (97,42%) και τη Σεβίλλη (91,43%) από ό,τι στις υπόλοιπες ισπανικές πρωτεύουσες που αναλύθηκαν. Κάπως χαμηλότερα είναι στη Βαλένθια (82,55%), στη Μαδρίτη (79,80%), στη Βαρκελώνη (76,70%), στην Πάλμα (73,21%), στη Μούρθια (54,05%) και στο Αλικάντε (51,84%).
«Η Σεβίλλη χρειάζεται ένα συγκεκριμένο σχέδιο σκιάς για τις γειτονιές»
Ο καθηγητής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, Enrique Figueroa, επισημαίνει ότι το πρόβλημα της ζέστης στη Σεβίλλη είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί σε τρεις κλίμακες, για να δούμε τις επιπτώσεις της θερμικής νησίδας: την πόλη, τη γειτονιά και το σπίτι.
Όσον αφορά την μητρόπολη, πιστεύει ότι θα ήταν πιο ενδιαφέρον να υπολογίσουμε την επίδραση της θερμικής νησίδας στα πεζοδρόμια, τα πάρκα, τους δρόμους και τις λεωφόρους στις οποίες περπατούν οι πεζοί, και όχι τόσο να αναλύσουμε τη συνολική επιφάνεια ασφάλτου της πόλης.
Όσον αφορά τη γειτονιά, ο Figueroa τονίζει την ανάγκη για ένα συγκεκριμένο σχέδιο σκίασης για τις γειτονιές της Σεβίλλης με στόχο την άμβλυνση των θερμοκρασιών, ειδικά στις περιοχές που στερούνται περισσότερο δέντρα. Γίνεται πρόοδος, αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερα, τονίζει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης. Ο Figueroa αναρωτιέται επίσης πώς η μελέτη του Ινστιτούτου της Βαρκελώνης για την Παγκόσμια Υγεία (ISGlobal) για την αστική θερμική νησίδα και τη θνησιμότητα, υπολογίζει το ποσοστό του πληθυσμού που εκτίθεται σε αύξηση άνω του ενός βαθμού που προκαλείται από την αστική θερμική νησίδα, η οποία στην περίπτωση της Σεβίλλης ποσοτικοποιήθηκε σε ποσοστό 91,43%.
Όσον αφορά τον αριθμό των θανάτων που αποδίδονται στην αστική θερμή νησίδα το καλοκαίρι, η Σεβίλλη καταλαμβάνει επίσης καλύτερη θέση από τη Μαδρίτη (559), τη Βαρκελώνη (363), τη Βαλένθια (121) και τη Μάλαγα (113). Στη Σεβίλλη, 104 άνθρωποι πέθαναν από τη θερμή νησίδα το καλοκαίρι, σύμφωνα με τη μελέτη. Τα καλύτερα αποτελέσματα είναι για το Αλικάντε, το Μπιλμπάο, τη Μούρθια και την Πάλμα, με μόνο 6, 13 θανάτους, 35 και 70, αντίστοιχα.
Σχέση θνησιμότητας και αστικής θερμικής νησίδας
Η μελέτη αξιολογεί τον αντίκτυπο στην υγεία το καλοκαίρι (1 Ιουνίου έως 31 Αυγούστου) το 2015, σε ενήλικες ηλικίας 20 ετών και άνω. Αναλύθηκαν οι επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας σε όλες τις αιτίες θνησιμότητας, εκτιμήθηκε η μείωση της θερμοκρασίας που προκλήθηκε από την αύξηση της κάλυψης των δέντρων κατά 30% σε κάθε πόλη και υπολογίστηκε ο αριθμός των πιθανών θανάτων που θα μπορούσαν να προκληθούν.
Εκτεθειμένος πληθυσμός
Το ποσοστό του πληθυσμού επί %, που εκτίθεται σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 1º της μέγιστης θερμοκρασίας. Ταξινομούνται από το υψηλότερο στο χαμηλότερο επί %, που είναι συνολικά 88 πόλεις.
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη ταξινομούνται στο ποσοστό του πληθυσμού %, που εκτίθεται σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 1º της μέγιστης θερμοκρασίας, στο υψηλότερο στον παρακάτω Πίνακα, καταλαμβάνοντας με ποσοστό 100% αντίστοιχα της 1η και την 2η θέση ανάμεσα στις 88 πόλεις της Ευρώπης.
Πίνακας: Joly Group/Τμ. Πηγή Infographic: ISGlobal Λήψη των δεδομένων Created with Datawrapper Tabla: Grupo Joly/Dpto. de Infografía Fuente: ISGlobal Descargar los datos Creado con Datawrapper
Η Ισπανία πρέπει να επιλέξει: είτε περισσότερα δέντρα είτε περισσότερους θανάτους λόγω θερμότητας
Το ένα τρίτο των θανάτων από το φαινόμενο της θερμικής νησίδας θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν τα δέντρα κάλυπταν το 30% του αστικού χώρου, σύμφωνα με μελέτη της ISGlobal. Αρκετές ισπανικές πόλεις βρίσκονται στην κορυφή των θανάτων από αυτό το φαινόμενο.
Εκεί που πριν υπήρχαν πράσινα και φυλλώδη δέντρα, τώρα υπάρχει μόνο τσιμέντο, πλατείες και δρόμοι όπου ο ήλιος χτυπά χωρίς τη δυνατότητα καταφυγίου. Ένα πολύ κοινό μοτίβο σε πολλές γωνιές της Ισπανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, και αυτό από την άποψη της βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής δεν έχει νόημα. Τώρα, μια μελέτη καταδεικνύει με δεδομένα κάτι που είχε ήδη υποτεθεί: ότι το τέλος των δέντρων σημαίνει επίσης να απαλλαγούμε από έναν θεμελιώδη σύμμαχο για τη δημόσια υγεία και ενάντια στη ζέστη.
Οι πόλεις είχαν κατά μέσο όρο 1,5ºC υψηλότερη θερμοκρασία από τις γειτονικές περιοχές. Αυτό οφείλεται στην επίδραση των αστικών θερμικών νησίδων, ένα φαινόμενο που κάνει τα αστικά κέντρα - όπου υπάρχει πολύς κόσμος, λίγη βλάστηση και υπερβολική άσφαλτος - να έχουν υψηλότερη θερμοκρασία από το περιβάλλον τους. Συνολικά, 6.700 πρόωροι θάνατοι θα μπορούσαν να αποδοθούν σε υψηλότερες αστικές θερμοκρασίες, που αντιπροσωπεύουν το 4,3% της συνολικής θνησιμότητας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και το 1,8% της θνησιμότητας καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Επιπλέον, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το ένα τρίτο αυτών των θανάτων (2.644) θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αυξάνοντας την κάλυψη των δέντρων έως και 30%, μειώνοντας έτσι τις θερμοκρασίες.
Γενικά, οι πόλεις με τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω υπερβολικής ζέστης βρίσκονται στη νότια και ανατολική Ευρώπη, με αυτές τις πόλεις να είναι αυτές που θα ωφεληθούν περισσότερο από την αύξηση της δενδροκάλυψης, σημειώνουν οι συντάκτες της μελέτης.
Η Βαρκελώνη, η Σεβίλλη, η Μαδρίτη και η Μούρθια είναι οι ευρωπαϊκές πόλεις με το υψηλότερο ποσοστό θανάτων λόγω της επίδρασης των αστικών θερμικών νησίδων στον συνολικό αριθμό των ανθρώπων που απώλεσαν τη ζωή τους από τις υψηλές θερμοκρασίες. Αυτές οι τέσσερεις έχουν δενδροκάλυψη 8,4%, 15,7%, 9,46% και 8,03%, αντίστοιχα. Προσθέτοντας τις εννέα ισπανικές πόλεις που μελετήθηκαν, ο αριθμός των θανάτων λόγω της επίδρασης των θερμικών νησίδων ανέρχεται σε 1.384. Η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη είναι η δεύτερη και η τέταρτη πόλεις με τους περισσότερους νεκρούς από αυτό το φαινόμενο, ξεπερνώντας μόνο το Λονδίνο και τη Βουδαπέστη.
«Οι προβλέψεις που βασίζονται στις τρέχουσες εκπομπές αποκαλύπτουν ότι οι ασθένειες και οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη θα αποτελέσουν σημαντικό βάρος για τις υπηρεσίες υγείας μας τις επόμενες δεκαετίες», προειδοποιεί η Tamara Iungman, ερευνήτρια του ISGlobal και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. Υπό αυτή την έννοια, ο διευθυντής του ISGlobal, Mark Nieuwenhuijsen, επισημαίνει ότι ο στόχος αυτής της μελέτης «είναι να ενημερώσει τους τοπικούς φορείς λήψης αποφάσεων, σχετικά με τα οφέλη της ενσωμάτωσης χώρων πρασίνου σε όλες τις γειτονιές, για την προώθηση πιο βιώσιμων, ανθεκτικών αστικών περιβαλλόντων και υγιεινών».
Επομένως, το συμπέρασμα είναι σαφές: πρέπει να φυτέψουμε περισσότερα δέντρα στις πόλεις και να διατηρήσουμε αυτά που ήδη υπάρχουν, ακριβώς το αντίθετο από αυτό που κάνουν πολλοί σήμερα. Ωστόσο, οι συγγραφείς γνωρίζουν ότι μπορεί να είναι δύσκολο σε ορισμένες πόλεις λόγω του τρόπου σχεδιασμού τους. Αναγνωρίζουν επίσης ότι η δενδροφύτευση πρέπει να συνδυάζεται με άλλες παρεμβάσεις, όπως πράσινες στέγες ή άλλες εναλλακτικές λύσεις μείωσης της θερμοκρασίας.
Η έρευνα χρησιμοποίησε δεδομένα πριν από σχεδόν οκτώ χρόνια, επειδή δεν είχαν δεδομένα πληθυσμού για τα επόμενα χρόνια. Ακόμα κι έτσι, τα αποτελέσματα «παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για να προσαρμόσουμε τις πόλεις μας και να τις κάνουμε πιο ανθεκτικές στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία», λέει η Iungman. «Εδώ εξετάζουμε μόνο την επίδραση του δροσισμού των δέντρων, αλλά το να κάνουμε τις πόλεις πιο πράσινες έχει πολλά άλλα οφέλη για την υγεία, όπως μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, λιγότερα προβλήματα ψυχικής υγείας και καλύτερη γνωστική λειτουργία», καταλήγει.
Συμπεράσματα
Σε αυτές τις 88 πόλεις, ζούσαν 57,89 εκατομμύρια κάτοικοι άνω των 20 ετών το 2015. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς, 555.215 κάτοικοι πέθαναν σε αυτές τις πόλεις από διάφορες αιτίες εκείνο το έτος, εκ των οποίων οι 128.269 θάνατοι σημειώθηκαν το καλοκαίρι.
Σύμφωνα με τη μελέτη, σε αυτές τις πόλεις οι 6.700 πρόωροι θάνατοι θα μπορούσαν να αποδοθούν στις επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, που αντιστοιχεί στο 4,33% της θνησιμότητας το καλοκαίρι. Από αυτούς τους πρόωρους θανάτους, 2.444 θα μπορούσαν να προληφθούν αυξάνοντας στην πόλη την κάλυψη των δέντρων στο 30%, που ισοδυναμεί με μείωση της θνησιμότητας κατά 1,84% το καλοκαίρι. Η μελέτη εκτιμά ότι μια αύξηση της κάλυψης των δέντρων κατά 30% θα δρόσιζε τις πόλεις κατά μέσο όρο 0,4 °C, που μπορεί να φτάσει τους 1,3º C.
Δ. Τα αποτελέσματα της έρευνας και η ανάλυση της μελέτης για άλλες πόλεις της Ισπανίας
Σύμφωνα με την Iungman, η Βαρκελώνη έχει μόνο 8% φυτοκάλυψη με δέντρα και η πρόωρη θνησιμότητα που αποδίδεται στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι 14%, ενώ η Μαδρίτη, η οποία έχει το 9,5% της έκτασης αστικού πρασίνου, έχει ποσοστό νοσηρότητας περίπου 12% εξαιτίας αυτού του φαινομένου.
Οι πόλεις επιλέγουν όλο και περισσότερο την άσφαλτο, η οποία είναι αδιάβροχη αδιαπέραστη, επομένως δεν φιλτράρει το νερό και αυτό κάνει τη ζέστη να εκπέμπεται επίσης τη νύχτα, μια επίδραση που επίσης αυξάνει τη ρύπανση.
Εικόνα 9. Η Puerta del Sol αναμορφώνεται χωρίς ούτε ένα δέντρο.EPN (Getty Images) Η Irene Rodríguez Lorite, αρχιτέκτονας και πολεοδόμος που μελέτησε την αστική θερμική νησίδα — αν και δεν συμμετείχε στη μελέτη —, επισημαίνει ότι «οι πόλεις επιλέγουν όλο και περισσότερο την άσφαλτο, η οποία είναι αδιάβροχη αδιαπέραστη, επομένως δεν φιλτράρει το νερό και αυτό κάνει τη ζέστη να εκπέμπεται επίσης τη νύχτα, μια επίδραση που επίσης αυξάνει τη ρύπανση».
Μάλιστα, σύμφωνα με αναφορές από το δίκτυο πόλεων C40 κατά της κλιματικής αλλαγής, περίπου το 40% της επιφάνειας των πόλεων καλύπτεται από συμβατικά πεζοδρόμια, όπως η άσφαλτος, τα οποία «φθάνουν σε μέγιστες θερμοκρασίες το καλοκαίρι έως και 65 βαθμούς Κελσίου και θερμαίνεται ο αέρας από πάνω τους».
`Είναι μια από τις κύριες αιτίες του φαινομένου της θερμικής νησίδας & η ενημέρωση είναι το πρώτο εργαλείο κατά της κλιματικής αλλαγής.
Η Rodríguez επισημαίνει ως αρνητικό παράδειγμα ότι το Δημοτικό Συμβούλιο της Μαδρίτης εξαλείφει τα λιθόστρωτα, ένα υλικό που επιτρέπει τη εισροή του νερού (στο έδαφος), και τα αντικαθιστά με άσφαλτο σε πολλούς δρόμους στο κέντρο της πόλης. Κατά τη γνώμη της, «το να βάλεις άσφαλτο είναι το εύκολο πράγμα, η απλή λύση και επιτρέπει στους πολιτικούς να βγάλουν τη φωτογραφία τους πριν από τις εκλογές, αλλά με την κατάσταση που έχουμε είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να ρίχνουμε βρωμιά στους χώρους που το επιτρέπουν δηλαδή δέντρα ή θάμνοι».
Τι άλλο μπορεί να γίνει;
Η Iungman απαντά: «Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τη δημιουργία εξυπνότερων πόλεων, με περισσότερη φύση, περισσότερα δέντρα, καθώς και πράσινες στέγες και πράσινους τοίχους, που στοχεύουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην καταπολέμησή της, αλλά και στη δημιουργία πράσινων αστικών υποδομών, οι οποίες επίσης μειώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, μετριάζουν την ηχορύπανση, προάγουν τη σωματική δραστηριότητα και βελτιώνουν την αντίληψη και την ψυχική υγεία. Σε μέρη που δεν γίνεται να φυτέψεις περισσότερα δέντρα «μπορείς να δοκιμάσεις, κάντε το αυτό σε ιδιωτικούς, βιομηχανικούς, θεσμικούς ή διοικητικούς χώρους».
Η ιδέα της μοντελοποίησης που δημοσιεύτηκε στο The Lancet είναι να προσφέρει στους πολεοδόμους και τους τοπικούς συμβούλους εργαλεία για να κατανοήσουν το μέγεθος του προβλήματος και τη θετική επίδραση της αλλαγής του αστικού μοντέλου σε ένα πιο πράσινο.
Αντίθετα, πολλές πόλεις συνεχίζουν να στοιχηματίζουν πλατείες από τσιμέντο, μπετόν και άσφαλτο, με σχεδόν καθόλου χώρους πρασίνου, όπως συμβαίνει στη Μαδρίτη με την Puerta del Sol (χωρίς ούτε ένα δέντρο) ή την κοντινή Plaza del Carmen, όπου έχουν κοπεί δέντρα. τα περισσότερα από τα είδη δέντρων, ή και αυτό του Sants στη Βαρκελώνη. «Υπάρχουν πάρα πολλά τετράγωνα από σκυρόδεμα, πρέπει να αρχίσουμε να τα αλλάζουμε με πράσινες επιφάνειες, γιατί όσο πιο αδιαπέραστες είναι οι επιφάνειες, τόσο περισσότερο το φαινόμενο θερμικής νησίδας παράγεται», συνοψίζει ο Iungman.
Η Μάλαγα είναι μια από τις πρωτεύουσες της Ισπανίας και της Ευρώπης με τους περισσότερους θανάτους λόγω του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει αυτή η μελέτη, στη Μάλαγα η μέση δενδροκάλυψη είναι 15,75% και οι μέγιστοι βαθμοί που επιτυγχάνουν αυτά τα δέντρα είναι 0,57 βαθμοί.
Από τις εννέα πρωτεύουσες περιφερειών που έχουν αναλυθεί, στη Μάλαγα η αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνεται λόγω των επιπτώσεων της θερμικής νησίδας μεταξύ ελάχιστου 1,91 βαθμών και μέγιστου 3,04 βαθμών. Αυτά τα δεδομένα αντικατοπτρίζουν τη μέγιστη αύξηση που είναι περίπου δύο βαθμούς και ότι η Μάλαγα είναι η ισπανική πρωτεύουσα, όπου οι θερμοκρασίες αυξάνονται περισσότερο λόγω των επιπτώσεων της αστικής θερμικής νησίδας.
Η Μάλαγα, εκτός από την ισπανική πρωτεύουσα που αναλύεται όπου η θερμοκρασία αυξάνεται περισσότερο από το (ΑΘΝ/UHI), είναι επίσης όπου υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού που εκτίθεται σε αύξηση άνω του ενός βαθμού που προκαλείται από αυτό το φαινόμενο.
Ομοίως, εάν αυξανόταν η μάζα των δέντρων στις πρωτεύουσες, θα μπορούσαν να αποφευχθούν πολυάριθμοι θάνατοι. Στη Μάλαγα, σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, 22 θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν το καλοκαίρι λόγω των επιπτώσεων του (ΑΘΝ/UHI), στη Μαδρίτη 233, στη Βαρκελώνη 215, στη Βαλένθια 57, στη Σεβίλλη 41, στην Πάλμα ντε Μαγιόρκα 63, στη Μούρθια 30, και σε Μπιλμπάο και Αλικάντε 5 και 7, αντίστοιχα.
Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε αυτή η μελέτη του ISGlobal προκύπτουν αφού η ομάδα συνέλεξε δεδομένα για τις ημερήσιες θερμοκρασίες σε αγροτικές και αστικές περιοχές για κάθε πόλη. Ο αντίκτυπος της θερμικής νησίδας στην υγεία των ατόμων άνω των 20 ετών αξιολογήθηκε επίσης το καλοκαίρι, από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 2015, επειδή σύμφωνα με τους ερευνητές δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία πληθυσμού για τα επόμενα χρόνια. Ομοίως, σε αυτές τις 93 πόλεις υπήρχαν 57,89 εκατομμύρια κάτοικοι άνω των 20 ετών το 2015.
Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, η αύξηση των πράσινων υποδομών στις αστικές περιοχές θα ωφελούσε με πολλούς τρόπους. Πρώτα απ' όλα, θα μείωνε τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου, θα μείωνε επίσης την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση και θα ενθαρρύνει τη σωματική δραστηριότητα. Με αυτόν τον τρόπο, θα βοηθούσε στη βελτίωση της μνήμης και της προσοχής, στην αύξηση της ικανοποίησης από τη ζωή του κάθε ατόμου και θα ωφελούσε την ψυχική υγεία και επίσης θα μείωνε τις επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας.
Ομοίως, η μελέτη εξηγεί όλα αυτά τα οφέλη από τη φύτευση περισσότερων δέντρων στις πόλεις, αλλά οι συγγραφείς είναι σίγουροι ότι αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να γίνει. Για το λόγο αυτό, θεωρούν ότι η δημιουργία περιοχών γεμάτες δέντρα θα πρέπει να συνδυαστεί με άλλες εργασίες, όπως η προώθηση της χρήσης πράσινων στεγών και προσόψεων ή άλλες εναλλακτικές λύσεις που επιτρέπουν τη μείωση της θερμοκρασίας.
Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται το φαινόμενο θερμικής νησίδας, σύμφωνα με τον διευθυντή της Έδρας για την Κλιματική Αλλαγή στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, Enrique Salvo Tierra, μοιάζει με φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς παράγει «τον πιο καθαρό αέρα, που μπορεί να βρίσκεται στα υψηλότερα σημεία του η ατμόσφαιρα, δεν διεισδύει στην πόλη και αυτό προκαλεί εσωτερική ανακυκλοφορία αυτών των ρύπων που καταλήγουν στους πνεύμονες αν δεν συλληφθούν πρώτα από τα δέντρα».
Εάν φυτευτούν περισσότερα δέντρα στη Μάλαγα θα συμβάλει και στη μείωση του θορύβου. Για το λόγο αυτό διαβεβαιώνει ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «ο θόρυβος σκοτώνει γιατί αλλοιώνει το νευρικό μας σύστημα, δεν μας αφήνει να ξεκουραστούμε». Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, είναι απαραίτητο να «ψάξουμε για φυτικά φράγματα που καταπνίγουν αυτόν τον θόρυβο που πάνω από 35 ντεσιμπέλ κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν θα μας επιτρέψει να ξεκουραστούμε». Επιπλέον, επιμένει επίσης ότι τα δέντρα θα επιτρέψουν να περιορίσουν τη λευκαύγεια (Η λευκαύγεια είναι το μέτρο της ανακλαστικότητας μιας επιφάνειας ή ενός σώματος), που «είναι η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός σε επιφάνειες που είτε την απορροφούν πλήρως λόγω του σκούρου χρώματός τους και τη μετατρέπουν σε θερμότητα είτε την αναμεταδίδουν και θερμαίνουν τον αέρα ακόμα περισσότερο, «ατμόσφαιρα δρόμου ή πλατείας».
Ο διευθυντής της Έδρας Κλιματικής Αλλαγής στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα Enrique Salvoσυμφωνεί με τους συντάκτες της μελέτης με την έννοια ότι θεωρεί επίσης ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί η δημιουργία κτιρίων με πράσινες προσόψεις και στέγες. Ομοίως, πιστεύει επίσης ότι πρέπει να αποφευχθούν τα «σκληρά τετράγωνα», που συνήθως βρίσκονται στη Μάλαγα, και ότι πρέπει να δημιουργηθούν Πράσινές Διαδρομές στην πόλη.
«Η Μάλαγα χρειάζεται επειγόντως ένα οικολογικό σχέδιο»
Εικόνα 10. Βλάστηση και δέντρα στην Plaza de la Merced. / Javier Albiñana
Διαβεβαιώνει ότι «η Μάλαγα χρειάζεται επειγόντως ένα σχέδιο πρασίνου για την πόλη», ειδικά σε περιοχές όπου η παρέμβαση λαμβάνει χώρα σε μεγαλύτερο βαθμό από αστική άποψη. Ο καθηγητής επιμένει ότι «έχουμε έλλειμμα αστικών δέντρων, που είναι το πιο ελπιδοφόρο και αποτελεσματικό σύστημα για τη μείωση της προέλευσης αυτής της αστικής θερμικής νησίδας». Ως εκ τούτου, επισημαίνει ότι στην πόλη χρειάζονται περισσότερα δέντρα και επίσης περισσότερη σκιά στο δρόμο γιατί έχουν φτάσει να παρατηρούν ότι σε περιοχές όπου υπάρχουν αστικά δέντρα και σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν «υπάρχει διαφορά έως 8, 9 και 10 βαθμούς Κελσίου». Όπως συμβαίνει μεταξύ του εσωτερικού της επαρχίας και της πρωτεύουσας της Μάλαγα, όπου η διαφορά θερμοκρασίας είναι έξι βαθμοί.
Ως εκ τούτου, είναι σίγουρος ότι αυτό που χρειάζεται η Μάλαγα είναι περισσότερα δέντρα στην πόλη, γιατί διαφορετικά θεωρεί ότι η εικόνα που πωλείται για την πρωτεύουσα «μιας ποιοτικής πόλης από άποψη τουρισμού και νέων τεχνολογιών, πρόκειται να καταρρεύσει εξαιτίας αυτού που αυτοί οι άνθρωποι βρήκαν ότι είναι το κύριο αξιοθέατο της Μάλαγα, που είναι το κλίμα και η κλιματική άνεση».
Ε. Τα αποτελέσματα της έρευνας και οι πόλεις της Ελλάδας
«Η φύση είναι αυτό που θεραπεύει, ο γιατρός είναι ο μεσολαβητής» για να υπογραμμίσει τη σημασία της «πράσινης συνταγής»
Αριστοτέλης
Εικόνα 11. Από The dirt Mount Lycabettus, Athens / Public domain, Wikipedia
Η ιστοσελίδα The dirt του Παγκόσμιου Οργανισμού Αρχιτεκτόνων Τοπίου (dirt.asla.org), ξεκινά την αναφορά της σχετικά την πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, με μια φωτογραφία της Αθήνας για να δείξει πόσο είναι πυκνοδομημένη πόλη. Από τα σημεία αυτής της αναφοράς του άρθρου Urban Trees Could Reduce Summer Heat Deaths by 40 Percent, σχετικά την πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την έλλειψη πρασίνου στις πόλεις της Ευρώπης, που αφορά και τις πόλεις της χώρας μας επισημαίνουμε:
Η κλιματική κρίση αύξησε τις θερμοκρασίες σε όλη την Ευρώπη και οδήγησε σε πιο επικίνδυνους καύσωνες. Πέρυσι, η ήπειρος γνώρισε το πιο ζεστό καλοκαίρι και τη δεύτερη θερμότερη χρονιά συνολικά, γεγονός που αύξησε από μόνο του τις επιπτώσεις των αστικών θερμικών νησίδων. Οι θερμικές νησίδες σχηματίζονται σε αστικά περιβάλλοντα που αποτελούνται από σκουρόχρωμα, απορροφητικά υλικά όπως άσφαλτος, σκυρόδεμα και στέγες καλυμμένες με Ασφαλτικά υλικά Αυτές οι θερμικές νησίδες βρίσκονται επίσης σε περιοχές όπου υπάρχει υψηλή πυκνότητα πληθυσμού, πράγμα που σημαίνει μεγάλος αριθμός κλιματιστικών που διώχνουν τη θερμότητα και έλλειψη δέντρων και φυτών. Οι θερμικές νησίδες «εντείνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών στην υγεία», γράφουν οι ερευνητές, ιδιαίτερα για τους ευάλωτους στη ζέστη πληθυσμούς, όπως οι ηλικιωμένοι και εκείνοι που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τον κλιματισμό.Αυτό επιβεβαιώνεται από προηγούμενες έρευνες.
Οι ερευνητές εξέτασαν αρχικά μια σειρά από στρατηγικές για τη μείωση των θερμικών νησίδων. Η πλειοψηφία είναι λύσεις που σχεδιάζουν και σχεδιάζουν οι αρχιτέκτονες τοπίου:
- Πράσινες στέγες και Πράσινοι τοίχοι
- Ανοιχτόχρωμες στέγες κτιρίων, τοίχων και επιστρώσεις τοπίου
- Αντικατάσταση αδιαπέραστων επιφανειών με φυτά και έδαφος
- Αυξημένη κάλυψη δέντρων Αλλά σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές αποφάσισαν να προτείνουν τα δέντρα. Υποστηρίζουν ότι «η φύτευση αστικών δέντρων προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για τον μετριασμό των υψηλών θερμοκρασιών και, σε σύγκριση με άλλες στρατηγικές, είναι σχετικά απλή και οικονομικά αποδοτική στην εφαρμογή». Τα δέντρα είναι γνωστό ότι δροσίζουν τις πόλεις – μέσω της σκιάς που παρέχουν και των υδρατμών που απελευθερώνουν μέσω της διαπνοής. Μια μελέτη που αναφέρθηκε από τους ερευνητές διαπίστωσε ότι σε 600 πόλεις τα δέντρα δρόσιζαν τις αστικές γειτονιές κατά μέσο όρο 1,8°F (1,1°C) — και έως και 5,2°F (2,9°C). «Προηγούμενες επιδημιολογικές μελέτες έχουν προτείνει οφέλη για την υγεία που σχετίζονται με την κάλυψη των δέντρων τουλάχιστον 30%, συμπεριλαμβανομένων μειωμένων πιθανοτήτων περιστατικού ψυχολογικής δυσφορίας και μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση και οι καρδιαγγειακές παθήσεις». Τα δέντρα έχουν άλλα συν-πλεονεκτήματα: μπορούν να μειώσουν την ατμοσφαιρική και ηχορύπανση και να αυξήσουν τη βιοποικιλότητα. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι εάν οι Δήμαρχοι των πόλεων της Ευρώπης πληρούσαν τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την πρόσβαση στον χώρο πρασίνου και εξασφάλιζαν ότι όλοι οι πληθυσμοί τους ζούσαν σε απόσταση 1.000 ποδιών (300 μέτρα) από έναν χώρο πρασίνου, θα μπορούσαν να αποφευχθούν 20 θάνατοι ανά 100.000 άτομα κάθε χρόνο. Αυτό δείχνει τη σημασία της δίκαιης κατανομής των δέντρων σε όλες τις γειτονιές και την εστίαση σε ιστορικά περιθωριοποιημένες και υποεξυπηρετούμενες κοινότητες με χαμηλότερα ποσοστών δέντρων. Σύμφωνα με τη μελέτη The Lancet, οι πόλεις με τον υψηλότερο αριθμό θανάτων που μπορούν να αποδοθούν σε αστικές θερμικές νησίδες ήταν στη «νότια και ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ισπανία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Κροατία και τη Ρουμανία», ενώ οι χαμηλότεροι εντοπίστηκαν σε «Βόρεια Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, της Εσθονίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της βόρειας Γαλλίας».
Οι περισσότερες από τις πόλεις με τις χειρότερες θερμικές νησίδες ήταν και οι πιο πυκνοκατοικημένες. Επικίνδυνες θερμικές νησίδες βρέθηκαν στο Παρίσι της Γαλλίας. Θεσσαλονίκη και Αθήνα, στην Ελλάδα. Μπιλμπάο, Ισπανία και Βρυξέλλες, Βέλγιο.
Αυτές οι πόλεις έχουν πληθυσμιακή πυκνότητα που κυμαίνεται από 7.272 έως 21.462 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πυκνότερες πόλεις με χαμηλότερο από το μέσο όρο σε συγκόμωση δέντρων μπορούν επομένως να δουν ακόμη μεγαλύτερα οφέλη από την αύξηση της κάλυψης των δέντρων τους από τις άλλες πόλεις. Το ζήτημα είναι να βρεθούν τρόποι για να ανακαινιστούν αυτές οι πόλεις για να προσθέσουν περισσότερα φυτά - μια πρόκληση που μπορούν να αντιμετωπίσουν οι μελετητές πρασίνου, αρχιτέκτονες τοπίου κ.λ.π. προσθέτοντας νέα πάρκα, χώρους αναψυχής, πράσινες στέγες και πράσινους δρόμους. Τα δέντρα αποδείχθηκε ότι μειώνουν σημαντικά τις επιπτώσεις των θερμικών νησίδων κατά τη διάρκεια της ημέρας, επειδή παρέχουν σκιά μαζί με την διαπνοή. Αλλά τη νύχτα, «το αστικό φαράγγι (δηλαδή, η γεωμετρία που σχηματίζεται από έναν δρόμο της πόλης και τα πλευρικά του κτίρια) καθορίζει πιο έντονα τα αποτελέσματα της αστικής θερμικής νησίδας».
«Η νυχτερινή ένταση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας είναι κατά μέσο όρο τριπλάσια από την ένταση της ημέρας. Ως εκ τούτου, οι στρατηγικές αστικής πράσινης υποδομής πρέπει να συνοδεύονται από άλλες παρεμβάσεις — ειδικά αυτές που μειώνουν τις επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας κατά τη διάρκεια της νύχτας — για να επιτευχθούν οφέλη για την υγεία, όπως η αλλαγή των υλικών της επιφάνειας του εδάφους (π.χ. από άσφαλτο φυσικά υλικά όπως πέτρα, γρανίτη) και δομικές παρεμβάσεις που αλλάζουν ο παράγοντας προβολής του ουρανού (δηλαδή, το κλάσμα του ορατού ουρανού σε σχέση με τη γεωμετρία του δρόμου και την πυκνότητα του κτιρίου)», γράφουν οι ερευνητές
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής λοιπόν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αφορούν και τις δυό από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δείχνουν δε ότι βρίσκονται σε δυσχερή θέση για την αντιμετώπιση της κλιματική αλλαγής λόγω των μικρών ποσοστών της φυτοκάλυψης που διαθέτουν. Η έρευνα αυτή δίνει σαφή εντολή στους Δήμους της χώρας για άμεση χάραξη νέας πολιτικής, που θα έχει σαν στόχο την αύξηση ων ποσοστών φυτοκάλυψης τους με τη δημιουργία νέων χώρων πρασίνου, με νέες φυτεύσεις και με την εφαρμογή νέων τεχνικών δημιουργίας πρασίνου όπως με πράσινες στέγες και με πράσινες προσόψεις, οι κήποι βροχής κ.ά...
Συντονιστής όλου του εγχειρήματος πρέπει να είναι η ΚΕΔΕ σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, το ΓΕΩΤΕΕ και τους επαγγελματικούς φορείς. Παράλληλα πρέπει να διαχειριστούν οι Δήμοι το υπαρχών πράσινο για να μην υπάρχουν απώλειες του, με την αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών Πρασίνου με την επιμόρφωση του Γεωτεχνικού επιστημονικού και του εργατοτεχνικού προσωπικού καθώς και με τον εξοπλισμό με νέα υλικά και μέσα και με τη χρήση προγραμμάτων της ψηφιακής τεχνολογίας για τη χαρτογράφηση και τη διαχείριση του Αστικού Πρασίνου.
Οι λύσεις που βασίζονται στη φύση στις πόλεις είναι το μέλλον της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.
Η διακυβέρνηση των πόλεων είναι μια συνεχιζόμενη πρόκληση, όχι μόνο όσον αφορά τον αστικό σχεδιασμό και την αναζωογόνηση, αλλά και την ετοιμότητα για την κλιματική αλλαγή.Το 80% των πόλεων σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζει τώρα ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα του κόσμου απειλούνται από φυσικούς κινδύνους. Ο θεμελιώδης ρόλος των πόλεων στην ηγεσία της παγκόσμιας καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής είναι καλά εδραιωμένος, αλλά ένα βασικό μέρος που λείπει είναι το νευρικό κεντρικό σημείο για την προστασία του κλίματος: είναι τα υγιή οικοσυστήματα
Μετά από χρόνια παρεμβάσεων πολιτών για το πραγματικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, των γκρίζων πόλεων, της αστικής «ασθένειας» όπως οι οικολόγοι των 60’ και 70’, πλεόν υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη να διερευνήσουμε την προέλευση αυτής της νέας προσέγγισης για την κοινωνία ξεκινώντας από την ιδέα, ουσιαστικά οδηγία, ότι η φύση πρέπει να παρέχει υπηρεσίες στις πόλεις για την ανακατασκευή και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών.
Εάν αυτές οι υπηρεσίες, που ορίζονται ως οικοσυστήματα, είναι θεμελιώδεις και αν τα δέντρα είναι τα πρώτα που μπορούν να τις παρέχουν σε διάφορα επίπεδα, αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε ότι η απλή προσθήκη δέντρων μπορεί να καλύψει την πραγματική ανάγκη: στο πλαίσιο να επανεξετάσουμε την πόλη.
Εικόνα 12. Φωτογραφία από Maria Grhgoriou. Οδός Καλλιδρομίου Εξάρχεια.
Το απόλυτο χάος! Πυκνοκατοικημένη περιοχή η πόλη μας
Εικόνα 12. Φωτογραφία από Φιλογνωσία
Η κατανόηση των αρχών, της Δημόσιας Διοίκησης και των πολιτών για την απόδοση των επενδύσεων που συνδέεται με μια «πράσινη» πολιτική των πόλεων μας, θα αποτελέσει βασικό μηχανισμό για τη βελτίωση των οφελών του πράσινου (όχι μόνο των δέντρων) και τη σύνδεση των ανθρώπων με τα οικοσυστήματα του 21ου αιώνα. Οι συνυφασμένες απειλές της κλιματικής αλλαγής και της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας απαιτούν πολλαπλές απαντήσεις: Η φύτευση πράσινου είναι μία.
ΠΗΓΕΣ
Más árboles en las ciudades, menos muertes por calor Miguel Ángel Medina - elpais
Més del 4% de la mortalitat estival a les ciutats europees és atribuïble a les illes de calor urbanes/www.isglobal.org/es/
Un estudi realitzat amb dades de 93 ciutats europees estima que un terç de les morts atribuïbles a les illes de calor podrien evitar-se si els arbres cobrissin el 30% de l'espai urbà 1.02.2023
Los árboles reducen 1,3 grados la temperatura y bajan la mortalidad por calor - Ana S. Ameneiro - diariodesevilla.es
Málaga es una de las capitales de España y de Europa con más muertes por el efecto isla de calor urbana malagahoy.es/malaga/Malaga-capitales-muertes-efecto-isla-calor
España debe elegir: o más árboles o más muertes por calor Eduardo Robaina
Urban Trees Could Reduce Summer Heat Deaths by 40 Percent
Σχετικά με το άρθρο που δημοσιεύτηκε στο "The Lancet" Το άρθρο που δημοσιεύτηκε στο The Lancet, στις 31 Ιανουαρίου, φέρει την υπογραφή των Tamara Iungman, Marta Cirach, Federica Marando, Evelise Pereira Barboza, Sasha Khomenko, Pierre Masselot, Marcos Quijal-Zamorano, Natalie Mueller, Antonio Gasparrini, José Urquiza, Mehdiis. Meelan Thondoo και Mark Nieuwenhuijsen. Αυτοί οι ερευνητές ανήκουν στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας, Βαρκελώνη, Ισπανία. Τμήμα Πειραματικών Επιστημών και Επιστημών Υγείας, Πανεπιστήμιο Pompeu Fabra, Βαρκελώνη, Ισπανία. CIBER Επιδημιολογία και Δημόσια Υγεία (CIBERESP), Μαδρίτη, Ισπανία. Ευρωπαϊκή Επιτροπή—Κοινό Κέντρο Ερευνών, Ispra, Ιταλία. Τμήμα Δημόσιας Υγείας, Περιβάλλοντος και Κοινωνίας. Κέντρο για την Κλιματική Αλλαγή και την Πλανητική Υγεία και Κέντρο Στατιστικής Μεθοδολογίας. London School of Hygiene and Tropical Medicine, Λονδίνο, Η.Β. Hunter College, City University της Νέας Υόρκης, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. και MRC Epidemiology Unit, Cambridge University School of Clinical Medicine, Cambridge, UK. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(22)02585-5
ΑΝΑΛΟΓΑ ΑΡΘΡΑ:
