Μια εικόνα από το πράσινο μέλλον των πόλεων μας

Πως θα είναι οι δρόμοι του μελλοντός?

Υπάρχει μία συνεχής διερεύνηση από μελετητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο με στόχο βιώσιμές και πολυλειτουργικές πόλεις. 

         Ένας στόχος είναι η μετατροπή των δρόμων από απλούς χώρους κινητικότητας  -σήμερα δυστυχώς δεν είναι τόσο  ανθρώπων αλλά κυρίως καταλαμβάνονται από τα οχήματα - σε κατοικήσιμα μέρη που συνδέονται με τη φύση, συμβάλλοντας στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Η έννοια της "βιοφιλίας" είναι η έμφυτη ανθρώπινη συγγένεια για τη φύση, μια ιδέα που αναπτύχθηκε από τον E.O. Wilson. Αυτή η ανθρώπινη τάση είναι απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική υγεία, ειδικά σε αστικό περιβάλλον. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός ενσωματώνει φυσικά στοιχεία σε κτίρια και αστικούς χώρους για τη βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων όπως η αστική θερμότητα και η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Μία ομάδα προτείνει  «Πλαίσιο Σχεδιασμού Βιοφιλικών Δρόμων» βασισμένο σε έξι κατηγορίες:

1. Κυκλοφοριακός σχεδιασμός: Επανασχεδιασμός λωρίδων για να δοθεί προτεραιότητα σε πεζούς και ποδηλάτες, χρησιμοποιώντας φυσικά στοιχεία για την ηρεμία της κυκλοφορίας. Δραστική μείωση ιδιωτικών οχημάτων.

 

2. Διαχείριση ενέργειας: Χρήση δέντρων, αναρριχητικών φυτών   και πράσινων τοίχων για φυτοκάλυψη των κτηρίων, για τη μείωση του φαινομένου του Θερμικής νησίδας (πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες μέσα στην πόλη), την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων φυσικά, ενώ παράλληλα δεσμεύονται από φυτά οι ρύποι , υπάρχει δροσισμός, και αισθητικά αναβαθμίζεται ο χώρος.

3. Διαχείριση βροχινού νερού: Ενσωμάτωση συστημάτων Λύσεων βασισμένων στην Φύση (ΝΒSNature based solutions) όπως διήθησης στις δεντροδόχους, κήπων βροχής,   φυτεμένων δωμάτων για συγκράτηση και καθαρισμό όμβριων.

4. Διαχείριση βιοποικιλότητας: Δημιουργία αστικών οικοτόπων μέσα από πράσινους τοίχους, πράσινες στέγες και φυτείες ιθαγενών ειδών.

 

5. Αστικά εξοπλισμός: Χρήση στοιχείων αστικού εξοπλισμού(όπως στάσεις  με φυτεμένα δώματα, παγκάκια ζαρτινιέρες κτλ|) πολύ πιο φιλικού από ότι σήμερα  αλλά και αύξηση των υποδομών πρασίνου όπως πάρκα τσέπης, καταλαμβάνοντας χώρους οδοστρώματος με  δραστική μείωση σκληρών & υλικών με ενσωμάτωση βιοφιλικών λειτουργιών.

 

6. Δραστηριότητες και Εκπαίδευση:  Οι οδοί στις πόλεις ήταν πάντα  χώροι στις πόλεις  που προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, την και την αίσθηση κοινότητας. Σήμερα αυτό γίνεται λιγότερο από παλιότερα και για λόγους κοινωνικής υγείας απαιτείται να επανέρθουμε σε αυτήν την λειτουργία 

Αυτές οι αρχές έχουν εφαρμοστεί σε τέσσερα έργα αστικής αναζωογόνησης σε Vitoria-Gasteiz, Berkeley, Portland και Melbourne, ενώ επιμέρους στοιχεία εχουν κατασκευαστεί σε πολεις σε όλο τον κόσμο(Σαν Φραντσισκο, Αιτχοβεν, Αμβουργο,κτλ) αποδεικνύοντας ότι η ενσωμάτωση της φύσης στους αστικούς δρόμους μπορεί να δημιουργήσει πιο αξιοβίωτους και βιώσιμους χώρους ενώ παράλληλα προάγει τη δημόσια υγεία και τη βιοποικιλότητα. 

Προφανώς υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα για την ποσοτικοποίηση της αποτελεσματικότητας των βιοφιλικών δρόμων στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Υπάρχει έτσι και αλλιώς  μια ολιστική και καινοτόμο άποψη στον πολεοδομικό σχεδιασμό, δίνοντας έμφαση στη σημασία της επανεξέτασης των δρόμων ως πολυλειτουργικών χώρων που συμβάλλουν στην ανθρώπινη ευημερία και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. 

Η δύναμη της πρότασης  για πράσινές πόλεις έγκειται στην ενσωμάτωση πολλαπλών αστικών οφελών μέσω ενός οικολογικού και κοινωνικού σχεδιασμού. Ωστόσο, η υλοποίηση μεγάλης κλίμακας θα απαιτήσει σημαντική πολιτιστική και κανονιστική αλλαγή, καθώς και προσεκτική ισορροπία μεταξύ του κόστους κατασκευής και συντήρησης.

Κωνσταντίνος Τάτσης 

Γεωπόνος 

 

Το άρθρο  βασίστηκε στο κείμενο  "Βιοφιλικοί δρόμοι: Ένα Σχεδιαστικό Πλαίσιο για τη Δημιουργία Πολλαπλών Αστικών Οφελών" (Cabanek, A. , κ.ά. Sustain Earth 3, 7 (2020). Biophilic streets: a design framework for creating multiple urban benefits με αρθρογράφους τουςAgata Cabanek, Maria Elena Zingoni de Baro & Peter Newman 

 https://doi.org/10.1186/s42055-020-00027-0.

ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

 GLI ALBERI E IL PARTICOLATO ATMOSFERICO

(Francesco Ferrini, febbraio 2025)

ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Francesco Ferrini, Φεβρουάριος 2025)

        Ζούμε στον «αστικό αιώνα», μια εποχή στην οποία οι πόλεις δεν είναι μόνο κέντρα οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, αλλά πρέπει να γίνουν και υγιείς, αξιοβίωτοι και ευχάριστοι τόποι. Παρόλο που οι συγκεντρώσεις λεπτής σκόνης-Αιωρουμενα Σωματίδια (fine. dust ΡΜ10 και ΡΜ2.5) έχουν γενικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια χάρη σε αυστηρότερους κανονισμούς και τεχνολογικές βελτιώσεις, εξακολουθούν να αποτελούν μεγάλη απειλή για την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας. Η έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια συνδέεται πράγματι με ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων του αναπνευστικού, των καρδιαγγειακών παθήσεων και της αύξησης της πρόωρης θνησιμότητας.

        Σε αυτό το πλαίσιο, εμείς οι πολίτες έχουμε ένα θεμελιώδες καθήκον: να βελτιώσουμε την ποιότητα του αστικού αέρα, να υιοθετήσουμε μια ολοκληρωμένη και συμπληρωματική προσέγγιση που περιλαμβάνει τόσο τεχνολογικές λύσεις όσο και παρεμβάσεις βασισμένες στη φύση. Τα δέντρα μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική, όχι ως ενιαία λύση, αλλά ως μέρος ενός χαρτοφυλακίου οικονομικά βιώσιμων και συνεργιστικών παρεμβάσεων για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Πώς τα δέντρα βοηθούν στη μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων?

Τα αστικά δέντρα και τα φυτά λειτουργούν ως αληθινά, φυσικά φίλτρα, συλλαμβάνοντας τα σωματίδια στα φύλλα, τα κλαδιά και το φλοιό τους. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματική η συμβολή τους, είναι απαραίτητη μια στρατηγική προσέγγιση για τη διαχείριση και την τοποθέτησή τους. 

Παρακάτω παρατίθενται μερικές επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές:

Στρατηγική Σχεδιασμού & τοποθέτησης

• Αξιολόγηση μετεωρολογικών και τοπογραφικών παραγόντων: Η θέση των φραγμών βλάστησης πρέπει να εξετάζει τους επικρατούντες ανέμους, τις εποχιακές καιρικές συνθήκες, την αστική τοπογραφία και τα σημεία συγκέντρωσης υψηλών ρύπων, όπως πολυσύχναστες διασταυρώσεις ή βιομηχανικές περιοχές.

• Δημιουργία ζωνών προστασίας: Τοποθετήστε φραγμούς βλάστησης γύρω και κοντά στις κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπως δρόμοι υψηλής πυκνότητας και βιομηχανικά εργοστάσια.

• Πυκνότητα φράγματος: Τα μέτρια πυκνά φυτικά φράγματα είναι τα πιο αποτελεσματικά στην αναχαίτιση των σωματιδίων χωρίς να εμποδίζουν τη φυσική ροή του αέρα.

• Διαστρωμάτωση βλάστησης: Χρησιμοποιήστε έναν συνδυασμό δέντρων, θάμνων και γρασίδι για να δημιουργήσετε ένα πολυεπίπεδο «διχτυ συγκέντρωσης», αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των σωματιδίων που αναχαιτίζουν.

Κριτήρια επιλογής φυτών

Για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα των δέντρων στην αλίευση ρύπων, είναι απαραίτητο να επιλέγουμε προσεκτικά είδη φυτών. Μερικά βασικά κριτήρια περιλαμβάνουν:

• Αειθαλή για αποτελεσματικότητα όλο το χρόνο: Τα αειθαλή δέντρα εξασφαλίζουν τη συνεχή απομάκρυνση των ρύπων, ακόμα και το χειμώνα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η ευαισθησία των κωνοφόρων σε συγκεκριμένους ρύπους.

• Πυκνή κόμη και περίπλοκη διακλάδωση: Δέντρα με πυκνή χαίτη και πολύπλοκη διακλαδώματα προσφέρουν μια μεγαλύτερη περιοχή Δέσμευσης για το σωματίδιο.

• Δομημένα φύλλα για μεγαλύτερη σύλληψη: Είδη με τριχωτά, ρητινώδη ή χονδρόφυλλα είναι πιο αποτελεσματικά στη σύλληψη σωματιδίων από εκείνα με λεία φύλλα. Επίσης, τα μικρότερα φύλλα γενικά συμπεριφέρονται καλύτερα ως συλλέκτες από τα μεγαλύτερα.

• Βότανα για την απορρόφηση αερίων: Τα φυτικά είδη είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την απορρόφηση ορισμένων αερίων ρύπων, όπως τα οξείδια του αζώτου (NOx).

Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Μακροπρόθεσμη Βιωσιμότητα

• Διαφοροποίηση των ειδών: Χρήση ποικιλίας ειδών για την αύξηση της βιοποικιλότητας και την εξασφάλιση της οικολογικής ανθεκτικότητας της αστικής περιοχής.

• Είδη μακράς διάρκειας και χαμηλής συντήρησης: Επιλέξτε δέντρα με μεγάλο κύκλο ζωής και θάμνους που απαιτούν ελάχιστη διαχείριση για να μειώσουν το κόστος συντήρησης.

• Αντοχή σε παράσιτα και ασθένειες: Προτίμηση ειδών ανθεκτικών στα τοπικά παράσιτα και ασθένειες για να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια υγεία της αστικής βλάστησης.

• Προσαρμογή του χώρου: επιλέξτε είδη κατάλληλα για τις ειδικές κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες της φυτικής περιοχής.

    Καθώς οι τεχνολογίες ελέγχου των εκπομπών εξακολουθούν να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα δέντρα και οι πράσινες υποδομές παρέχουν μια επιπλέον ευκαιρία για βελτίωση της ποιότητας του αέρα στις πόλεις. Η στρατηγική ενσωμάτωση των δέντρων στον πολεοδομικό σχεδιασμό όχι μόνο συμβάλλει στη μείωση των ατμοσφαιρικών σωματιδίων, αλλά βελτιώνει και την ευημερία και την ποιότητα ζωής των πολιτών.

        Για να είναι αποτελεσματική αυτή η προσέγγιση, απαιτείται και είναι απαραίτητος ένας ολιστικός σχεδιασμός που συνδυάζει επιστημονικές γνώσεις μετεωρολογίας, αστικής οικολογίας και δημόσιας υγείας , διασφαλίζοντας ότι οι πόλεις του μέλλοντος δεν είναι μόνο πιο πράσινες, αλλά και πιο υγιείς και βιώσιμες.

Απόδοση στα Ελληνικά : Κωνσταντίνος Τατσης MSc Γωπόνος

Όλες οι αντιδράσεις: