του Αντώνιου Β. Καπετανιου
Δασολόγου Περιβαλλοντόλογου
ΟΙ ΔΕΝΔΡΟΣΤΟΙΧΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Δενδροστοιχία είναι η συστοιχία δένδρων κατά μήκος διαδρομών στον αστικό ιστό και στην ύπαιθρο. Αποτελεί δομικό φυσικό στοιχείο του χώρου στον οποίο ορίζεται προσδιορίζοντας λειτουργικά αυτόν εν σχέσει με τον ρόλο της. Συνιστά γραμμικό πράσινο τ’ οποίο διασυνδεόμενο με το λοιπό πράσινο της πόλης (πάρκα, άλση, νησίδες πρασίνου, πλατείες, κήπους κ.λπ.) ή με τα λοιπά φυσικά στοιχεία του υπαίθριου περιβάλλοντος (περιαστικό πράσινο, ρέματα, αγροί, δάση κ.λπ.) συγκροτεί –ανάλογα– αστικές ή υπαίθριες φυσικές παρουσίες με λειτουργική συμμετοχή στο οικοσύστημα αναφοράς.
Οι δενδροστοιχίες αποτελούν την περισσότερο παραγνωρισμένη μορφή πρασίνου, αφού δεν υπολογίζονται στον πολλαπλό ρόλο τους και γενικότερα στην προσφορά τους ως πράσινο. Τα δένδρα των δενδροστοιχιών ασφυκτιούν στα στενά πεζοδρόμια της πόλης ή βανδαλίζονται, κακοποιούνται και χωρίς λόγο πληγώνονται. Ακόμα, δεν δίνεται σε αυτά η δυνατότητα της σωστής ανάπτυξης λόγω του περιορισμένου λειτουργικού χώρου που τα αναλογεί στην πόλη, γι’ αυτό και κλάδευσή τους, αυστηρή και καταστρεπτική, είναι συχνή (ετήσια σε πολλά από αυτά), με αποτέλεσμα, λόγω της διαρκούς τέτοιας επέμβασης του ανθρώπου στην κόμη τους να οδηγούμαστε σε κακομορφίες, πρόωρες γηράνσεις και σε ξηράνσεις.
Μένουμε στο γεγονός των συνεχών κλαδεύσεων των δένδρων των δενδροστοιχιών, καθώς και της αποκοπής κλάδων τους για πρακτικούς, χρηστικούς ή άλλους λόγους, καθώς συνιστά αυτό μείζον ζήτημα για τη λειτουργία και την υγεία των ίδιων των δένδρων. Τα εν λόγω δένδρα, κυρίως τα δασικά καθώς και τα περισσότερα καλλωπιστικά, δεν πρέπει να κλαδεύονται αφού το φύλλωμά τους αποτελεί το παραγωγικό τους δυναμικό και την πηγή όλων των ευεργετικών τους επιδράσεων στον άνθρωπο. Αφαιρώντας μέρος της κόμης των δένδρων, περιορίζεται η λειτουργική τους δυνατότητα κι αναστέλλεται ή αναιρείται η παραπάνω ευεργετική τους προσφορά. Οι πληγώσεις που δημιουργούνται με την αποκοπή κλάδων οδηγούν στην ενεργοποίηση τραυματοπαρασίτων των φλοιών, που με τη σειρά τους οδηγούν σε προσβολές και τελικά σε ξηράνσεις. Με τις κλαδεύσεις και τις αποκοπές μειώνεται η ζωτικότητα του δένδρου ως συνόλου διότι απομακρύνεται ένα σημαντικό μέρος των αφομοιωτικών του οργάνων. Όσο πιο συχνές είναι οι αποκοπές κλάδων και όσο πιο έντονα γίνονται, τόσο περισσότερες πληγές δημιουργούνται στα δένδρα με αποτέλεσμα να δίνεται η ευκαιρία σε χιλιάδες μύκητες και βακτήρια να προσβάλλουν αυτά. Το μη κλάδεμα συμβάλλει στον μακρύτερο χρόνο που διατηρούνται τα δένδρα υγιή.
Εστιάζοντας στις αστικές δενδροστοιχίες εν σχέσει με τη συμμετοχή τους στο οικοσύστημα της πόλης, κι αντίστοιχα στην προσφορά τους στον πολίτη αυτής κατά την αστική κατοίκηση, προσδιορίζουμε τον ρόλο τους ως εξής: - Περιβαλλοντικός/οικολογικός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες συμμετέχουν στο αστικό πράσινο αποτελώντας γραμμικά φυσικά του στοιχεία διά των οποίων διασυνδέεται το πράσινο της πόλης έτσι ώστε διά της οικοσυστηματικής της λειτουργίας να παρέχεται μια σύνολη περιβαλλοντική προσφορά με θετική ανταπόκριση στον πολίτη.
- Βιοκλιματικός/υγιεινός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες, εν συνδυασμώ με το λοιπό αστικό πράσινο, δημιουργούν μικροκλίμα, μετριάζουν τις ακραίες θερμοκρασίες και συμβάλλουν στο δροσισμό της πόλης κατά τη θερινή περίοδο, μειώνουν το φαινόμενο της θερμικής νησίδας, καθαρίζουν τον αέρα, μετριάζουν την απορροή των ομβρίων υδάτων, λειτουργούν ως φυσικά κλιματιστικά και ως φυσικοί ιονιστές του αέρα κ.λπ.
- Χωροτακτικός/λειτουργικός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες δημιουργούν πράσινες διαδρομές στην πόλη, κατευθύνσεις και πορείες που συμβάλλουν στο υγιές αίσθημα του πολίτη. Συνοδεύοντας (οι δενδροστοιχίες) τις οδικές αστικές διαδρομές δημιουργούν περιβάλλοντα συνέχειας στην πορεία του πολίτη, συμβάλλοντας στη θετική του αίσθηση για το γύρω, ενώ παράλληλα ορίζουν λειτουργικά κι όχι απλώς αισθητικά το πλαίσιο αναφοράς της πόλης στον πολίτη και το αντίστροφο.
- Αισθητικός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες προσθέτουν στην αισθητική της πόλης με το ζωντανό πράσινο των διαδρομών, ταυτόχρονα δε με τα χρώματα και τα αρώματα που προσφέρουν, καθώς και τη σύνολη παρουσία τους, ενεργοποιούν τις πέντε αισθήσεις του ανθρώπου ώστε αυτός να έχει ολοκληρωμένη θετική πρόσληψη του λειτουργικού του χώρου.
- Πολιτιστικός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες είναι διασυνδεδεμένες με τον αστικό πολιτισμό του ανθρώπου, και γενικότερα με τον τρόπο που συμμετέχει στην πόλη και εκφράζεται σε αυτήν. Δενδροστοιχίες πόλεων αποτελούν εμβληματικές παρουσίες αυτής ή τοπόσημα, χαρακτηρίζοντάς τες εν σχέσει με το πολιτιστικό τους προφίλ. Κάποιες δενδροστοιχίες μπορεί να έχουν και ιστορική αξία, όπως αυτή των πλατάνων στην οδό Όθωνος στην Κηφισιά.
- Κοινωνικός ρόλος των δενδροστοιχιών. Οι δενδροστοιχίες, όπως και κάθε πράσινο, έχουν κοινωνική αναφορά, καθώς συμμετέχουν ως στοιχεία του αστικού χώρου στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αναλόγως βέβαια και με τον τρόπο που από κάθε κοινωνία προσλαμβάνονται. Ορίζονται οι δενδροστοιχίες, στα πλαίσια της συμμετοχής τους στο αστικό πράσινο, ως στοιχεία διεκδίκησης των κοινών κατά τη συμμετοχική δράση των πολιτών, οι οποίοι επιζητούν στο πράσινο ποιότητες κι αξίες κατά την κατοίκησή τους στο άστυ.
Προστατεύονται νομικά οι δενδροστοιχίες; Ποιος επιλαμβάνεται εάν θιγούν; Η προστασία τους είναι αμφίβολη, καθώς δεν είναι ορισμένη. Προστατεύονταν από τη δασική υπηρεσία μέχρι το έτος 2003, που με τις διατάξεις του νόμου 3208/2003 τής αφαιρέθηκε η συγκεκριμένη αρμοδιότητα. Έτσι, διασπάστηκε, αντιεπιστημονικά και ανυπόστατα, το λειτουργικό αντικείμενο της εν λόγω υπηρεσίας, αφού εξακολουθεί να έχει την αρμοδιότητα της προστασίας των πάρκων και των αλσών, όχι όμως και των δενδροστοιχιών που έχουν φυσική διασύνδεση με αυτά. Το παράδοξο είναι ότι ενώ αφαιρέθηκε αυτή η αρμοδιότητα από τη δασική υπηρεσία δεν αποδόθηκε με διάταξη του ιδίου ή έτερου νόμου σε κάποια άλλη! Έκτοτε η προστασία τους μετεωρίζεται! Η διαχείρισή τους μολοντούτο είναι ορισμένη και ασκείται από τον οικείο δήμο.
Ο Έλληνας είχε κατά το παρελθόν πηγαία την αίσθηση στο να ορίζει τις διαδρομές του με φυσική σκιά. Είχε ανάγκη να πορεύεται διά της φύσης διότι η φυσική του αίσθηση το επιζητούσε. Σήμερα «κατατρέχουμε» με τον τρόπο που λειτουργούμε τις δενδροστοιχίες, ενώ πάψαμε και να τις δημιουργούμε, δηλοποιούμενοι με τον τρόπο αυτόν, καθώς και με άλλους, στην αποστασιοποιητική μας σχέση με τα γύρα!..
Δημοσιεύτηκε στο www.aftoleksi.gr την 14η Αυγούστου 2021
(Φωτ.: αρχείο Αντώνιου Β. Καπετάνιου)
Άρθρα του Α. Καπετάνιου:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου