ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ
Το περιβάλλον γενικότερα, ως αντικείμενο διδασκαλίας, αποτέλεσε πεδίο μαθητείας που απασχόλησε τη σχολική κοινότητα στα νεώτερα χρόνια εν σχέσει με τον παιδευτικό του ρόλο. Θεωρήθηκε ως ένας από τους παράγοντες της εκπαιδευτικής διδασκαλίας κατά τη διαλεκτική σχέση του μαθητή με τον κόσμο του. Η παρεχόμενη γνώση δι’ αυτού, εκπαιδευτική και βιωματική, διαμορφώνει καλλιέργεια στο άτομο, καθώς, πέραν της χρησιμοποίησής του ως πεδίου μάθησης του φυσικού αντικειμένου και της απόκτησης δεξιοτήτων με τη σπουδή στη φύση, καλλιεργούνται και προάγονται αξίες, κι αναπτύσσεται ο τρόπος αντίληψης του παιδιού για τα γύρω διαμορφώνοντας τον τρόπο σκέψης και τις συμπεριφορές του ως προς τον κόσμο του. Οι διαδικασίες μάθησης για το περιβάλλον μέσα από κατάλληλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον σχολικό κήπο στο πλαίσιο της διαθεματικής προσέγγισης της φυσικής‐διδακτικής ύλης, διαμορφώνει ένα θετικό για το μαθητή εκπαιδευτικό περιβάλλον, με την ενεργητική και συμμετοχική πρόσληψη του περιβαλλοντικού αντικειμένου.
Το ποιείν στον σχολικό κήπο έχει βαθύτερη σημασία από εκείνη της εργασίας ή της μάθησης, αφού το παιδί ποιεί ποιούμενο, με τη συγκρότηση και την καλλιέργειά του να πραγματοποιείται σταδιακά και στη βάση πρόσληψης αξιών και συνείδησης επί αγαθών, που αποτελούν τις ουσιαστικές επιδιώξεις της ζωής για την ποιοτική και ουσιαστική του πόρεψη. Ακόμα, με την ανάπτυξη της κατανόησης στο πλαίσιο της επιστήμης αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα του ατόμου και η δυνατότητά του να εκφράζεται αποφασιστικά, δυναμικά, ερευνητικά.
Ο άνθρωπος είναι ον του περιβάλλοντος και δεν ημπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό. Αντίστοιχα, η διαδικασία ανάπτυξης αποτελεί δομική διαδικασία, που διασυνδέει το άτομο με περιβάλλον. Συνεπώς η επαφή, η γνώση, η εννόηση το περιβάλλοντος, κι αντίστοιχα η καλλιέργεια συνείδησης γι’ αυτό, αποτελούν βασικές και απαραίτητες συνιστώσες της λειτουργίας του ανθρώπου στο υπαρξιακό του περιβάλλον. Ξέχωρος ο άνθρωπος από το γύρω του, δεν υφίσταται. Η σπουδή μετά τούτων του περιβάλλοντος και η παιδεία γι’ αυτό συγκροτούν το ζην.
Έρευνες έδειξαν ότι τα άτομα που βιώνουν τη φύση από τη μικρή τους ηλικία ή που έρχονται σ’ επαφή με αυτήν από τα παιδικά τους χρόνια αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους βάσει των εμπειριών που προσλαμβάνονται από το φυσικό περιβάλλον. Οι προσλαμβάνουσες ενεργητικές εμπειρίες από τη φύση των παιδιών κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους ασκεί επίδραση στη συμπεριφορά τους και διαμορφώνει το χαρακτήρα τους. Ο άνθρωπος στρέφεται στη φύση και προσλαμβάνει από αυτήν νοήματα, στοιχεία κι αξίες ως φύσει ανάγκη του, καθότι ο ίδιος ως οντότητα εξελίχθηκε κι απόκτησε την ανθρώπινη συνείδηση σ’ ένα περιβάλλον όπου τα φυτά έπαιζαν (και παίζουν) πρωταρχικό ρόλο για την επιβίωση και τη διαμόρφωσή του. Αποστασιοποιούμενος από τη φύση αποστασιοποιείται από τον εαυτό του κι αποξενώνεται από τον κόσμο του ̇ καθότι ο κόσμος είναι το γύρω (ό,τι βλέπεται και πρέπεται) και το μέσα (ό,τι αισθάνεται και προσλαμβάνεται), και δεν είναι «αυστηρά ανθρώπινος», καθώς συνίσταται στα πλαίσια μιας ολότητας όπου το φυσικό στοιχείο τον εξαρτά, τον χαρακτηρίζει και τον καθορίζει. Το παιδί συνεπώς έχει ανάγκη τη φύση, και η παιδεία του εν σχέσει με αυτήν είναι απαραίτητη.
Η ανάπτυξη των αισθήσεων, με τη σπουδή του παιδιού στη φύση, αναπτύσσει τη νόηση, καθώς διευρύνονται οι προσληπτικοί του ορίζοντες, που είναι σε θέση να εννοήσει σε ευρύτερη κλίμακα πράγματα και καταστάσεις που δε θα ήταν δυνατό να προσληφθούν με τη μη βιωματική σπουδή. Ειδικότερα, με την άσκηση των αισθήσεων αναπτύσσεται η νόηση, καθώς μπορεί το παιδί στην ευαίσθητη αυτή χρονική φάση της προσληπτικής του διανόησης ν’ αντιλαμβάνεται ως αισθητηριακές εμπειρίες τα ερεθίσματα που προκαλούνται στη φύση και διεγείρουν τις πέντε αισθήσεις κι έχουν σχέση με τις ευωδιές, τα χρώματα, τα σχήματα, τις κινήσεις, τους ήχους, τις γεύσεις κ.λπ.
Η καλλιέργεια των αισθήσεων στη φύση συμβάλλει στην ανάπτυξη των αισθητικών ποιοτήτων του ατόμου, όπως και στην ανάπτυξη της ερευνητικής και κριτικής του σκέψης, καθώς αυτά είναι στοιχεία σημαντικά για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του, ιδιαίτερως στην παιδική ηλικία κατά την οποία διαμορφώνονται οι βάσεις για την ανάπτυξη αυτών τούτων των λειτουργικών απαιτήσεων.
Το παιδί εξασκούμενο στον σχολικό κήπο μπορεί ν’ αντιλαμβάνεται έννοιες που δύσκολα θα τις κατανοούσε στην αίθουσα ή ακόμα στο εργαστήριο, όπως λ.χ. η βαρύτητα, την οποία αντιλαμβάνεται με τη διαφορετική ταχύτητα πτώσης των φύλλων διαφορετικού μεγέθους. Μπορεί ακόμα, διά των αισθήσεων ν’ αναπτύσσει τον τρόπο της σκέψης κατά υπόρρητο μα ουσιαστικό μεθοδολογικό τρόπο, που προκύπτει από την πρόσληψη της ίδιας της φύσης, κι έχει σχέση με την παρατήρηση, με τη σύγκριση, με τη διερεύνηση, με την ερμηνεία και την καταγραφή δεδομένων και φαινομένων. Η γνώση, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, καθώς και η γνωστική ανάπτυξη, ιδιαίτερα της επίγνωσης, της λογικής επεξεργασίας και της ικανότητας παρατήρησης, παράγονται με τις κατάλληλες μαθησιακές εμπειρίες, και είναι δυνατό μέσα από αυτές να κατανοηθούν αφηρημένες έννοιες που δύσκολα αλλιώς ο μαθητής θα τις προσλάμβανε. Το παιδί καλλιεργεί κι αναπτύσσει την προσωπικότητά του «σπουδάζοντας» στο σχολικό κήπο.
Επιπροσθέτως και μη ξεχνώντας ότι αναφερόμαστε σε παιδιά, για τα οποία το παιχνίδι είναι απαραίτητο ως αναψυχικό, διαμορφωτικό του χαρακτήρα τους και παιδευτικό εργαλείο, θα πρέπει να εντάξουμε και την έννοια του παιχνιδιού στη λειτουργία του σχολικού κήπου, οπού το παιδί παίζοντας στη φύση μαθαίνει και καλλιεργείται ψυχοσωματικά. Στον απλό και πρόσχαρο σχολικό κήπο συντελείται μια σημαντική εκπαιδευτική αποστολή, αφού παρέχεται η δυνατότητα της μάθησης διά της ψυχαγωγίας και της προσφοράς διά της καλλιέργειας του παιδιού −μέγιστο γεγονός ως παροχή αν το σκεφτείς...
Η εργασία στο σχολικό κήπο συντελεί παιδευτικά στην πρόσληψη μιας θετικής στάσης ζωής προς το φυσικό αντικείμενο, μιας στάσης ζωής που την καλλιεργεί όχι απλά η επαφή με αυτό, αλλά η συμμετοχή και πόνηση σε αυτό, καθώς επίσης και η διά της μάθησης γνώση του γύρω, στη μικρή ή τη μεγάλη του κλίμακα, που αποτελεί τον κόσμο στον οποίο οφείλει ο άνθρωπος να συμμετέχει και να τον γνωρίζει. Η επαφή εξάλλου με τη γη καλλιεργεί την αίσθηση της γήινης σχέσης του ανθρώπου με το σύμπαν, καθώς τη δημιουργία άμεσων σχέσεων με το περιβάλλον του, κάτι που τον διαμορφώνει ως προς τη συνειδητή ευθύνη του κατά την πορεία του, που είναι εξαρτώμενη από τη συμπεριφορά του. Τέλος, με την εργασία στον σχολικό κήπο αναπτύσσεται η λεπτή κινητικότητα στα παιδιά και η εργονομική σχέση με τα στοιχεία της ζωής, κάτι που εμμέσως καλλιεργεί το σεβασμό προς την εργασία και τις προσφορές της. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων με την εργασία στον σχολικό κήπο ενθαρρύνει το άτομο στο να γνωρίσει τον εαυτό του και να διαμορφωθεί εν σχέσει με τις ικανότητές/δυνατότητές του.
Η θετική στάση του παιδιού προς το γύρω του, με την περιβαλλοντική του καλλιέργεια και τη διαμόρφωση περιβαλλοντικού ήθους, ως απότοκο της μαθητείας του στο φυσικό αντικείμενο, διαμορφώνει τον συνειδητοποιημένο και ενεργό για το περιβάλλον αυριανό πολίτη, που αναλαμβάνει την ευθύνη του κόσμου του. Είναι συνεπώς μεγίστη η σημασία της περιβαλλοντικής μόρφωσης/εκπαίδευσης στη διαμόρφωση του ανθρώπου‐πολίτη κατά την υπεύθυνη και συνειδητή λειτουργία του στην κοινωνία, και ως προς τούτο ο σχολικός κήπος συμβάλλει βασικά και ουσιαστικά στα αρχικά στάδια της παιδευτικής διαδικασίας, στα πλαίσια της σπουδής του παιδιού ως πολίτη του κόσμου του.
(από το βιβλίο tου Aντωνιου Καπετάνιου "Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ", έκδοση ιδίου, Αθήνα 2021, https://www.bookstation.gr/Product.asp?ID=57638#)
ΑΝΑΛΟΓΑ ΑΡΘΡΑ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου