Αστοχίες δέντρων στην πόλη

Αστοχίες δέντρων στην πόλη

 Αναστασία Νικολάου, Γεωπόνος, Δήμος Χαλανδρίου

Τα δένδρα είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο του πράσινου των πόλεων και αποφέρουν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη πολλαπλάσια του κόστους συντήρησής τους. Τα παρόδια δένδρα, ειδικότερα, που αναπτύσσονται κατά μήκος του οδικού δικτύου των πόλεων, έχουν τεράστια αξία για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής στην πόλη καθώς: 

• έχουν καθοριστικό ρόλο στη μείωση της αέριας ρύπανσης στο ιδιαίτερα επιβαρυμένο οδικό δίκτυο αλλά και σε όλη την έκταση της πόλης 
• βελτιώνουν το μικροκλίμα, περιοχές με δενδροστοιχίες έχουν σημαντικά μικρότερες ανάγκες σε κλιματισμό και έχουν καταγραφεί μειωμένες καταναλώσεις σε ηλεκτρική ενέργεια 15-30%. 
•  προστατεύουν τους πεζούς από τον ήλιο και τη βροχή και δημιουργούν ασφαλέστερο περιβάλλον επειδή διαχωρίζουν με εμφανέστερο τρόπο το δρόμο από το πεζοδρόμιο.
•  συγκρατούν το νερό της βροχής στο φύλλωμά τους (έως και 30%) και συμβάλλουν στη μείωση πλημμυρικών φαινομένων,
•  αποτελούν καταφύγια της βιοποικιλότητας, ιδιαίτερα των πουλιών, 
•  συμβάλλουν στην αύξηση της επιχειρηματικότητας, δρόμοι με δένδρα παρουσιάζουν μεγαλύτερη εμπορική κίνηση, 
•  συμβάλλουν στην αύξηση της αξίας των ακινήτων, κλπ.. 

      

  Τα δέντρα είναι, κατά κανόνα, «επιζήσαντες» της πόλης καθώς επιβιώνουν κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες λόγω της ρύπανσης, των βανδαλισμών, των χτυπημάτων από διερχόμενα οχήματα, της πλήγωσης του κορμού τους για την ανάρτηση πινακίδων, λαμπτήρων, προβολέων, τραπεζοκαθισμάτων, της καταστροφής του ριζικού τους συστήματος κατά τη διάρκεια έργων οδοποιίας και κατασκευής δικτύων ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρικής ενέργειας, την ανέγερση οικοδομών και τις καρατομήσεις που αποτελούσαν δημοφιλή αλλά πολύ επιβλαβή πρακτική κλάδευσης

    Αειθαλή είδη δένδρων με σημαντική εξάπλωση στις ελληνικές πόλεις είναι τα πεύκα, οι ευκάλυπτοι, οι ελιές, τα εσπεριδοειδή (κυρίως νερατζιές), οι χαρουπιές, οι βραχυχίτωνες, οι γρεβιλέες κλπ. Δημοφιλή φυλλοβόλα είδη είναι οι μουριές, οι ψευδομελιές, οι ροβίνιες, οι σοφόρες, οι κουτσουπιές, οι προύνοι, οι λεύκες (αργυρόφυλλες, μελανές, καναδέζικες), τα πλατάνια, οι φλαμουριές, οι σφένδαμοι, κλπ.

          Όλα τα δέντρα, στο φυσικό τους περιβάλλον αναπτύσσονται, ωριμάζουν και γηράσκουν όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί. Στη διάρκεια του κύκλου ζωής τους απορρίπτουν κλαδιά προσαρμόζοντας το σχήμα τους στις επικρατούσες συνθήκες και τις δυνατότητες συντήρησής τους ανάλογα με το μορφοφυσιολογικό στάδιο που διανύουν (εικόνα). Το τέλος της ζωής τους σηματοδοτείται είτε από τη ξήρανση ή την κατάρρευσή τους.  

       Μορφοφυσιολογικά στάδια της ανάπτυξης των δέντρων

 Στην περίπτωση, ωστόσο, των δέντρων που φύονται σε δομημένο περιβάλλον και γειτνιάζουν με κτίσματα, δίκτυα κοινής ωφέλειας, οδούς κλπ., οι θραύσεις (κλαδιών ή του κορμού) και οι εκριζώσεις, συνιστούν «αστοχίες» με αρνητικά αποτελέσματα, κάποιες φορές, σε κατασκευές και οχήματα και σπανιότερα την ασφάλεια διερχόμενων πολιτών.

         Συχνά οι αστοχίες των δέντρων σχετίζονται με προϋπάρχοντα «ελαττώματα» στην υγεία ή τη μορφολογία των δέντρων. Σήψεις, έλκη, βλάβες στο ριζικό σύστημα, ξηράνσεις, αδύναμες συνδέσεις βραχιόνων, συχνά ευθύνονται ή παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη και το χρόνο εκδήλωσης της αστοχίας. Γι΄ αυτό και οι υπεύθυνοι για τη διαχείρισή τους διενεργούν ελέγχους για τον εντοπισμό τυχών τέτοιων ελαττωμάτων που μπορούν να προκαλέσουν αστοχίες, και επιλέγουν τις απαραίτητες κάθε φορά παρεμβάσεις κλαδεύσεων, στήριξης, φυτοπροστασίας, κλπ, και ως έσχατη λύση τη θανάτωση και την απομάκρυνση του δέντρου.

      Ωστόσο κανένα δέντρο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απόλυτα «ασφαλές». Ακόμη και ένα νεαρό υγιές και εύρωστο δέντρο μπορεί να αστοχήσει σε συνθήκες δυνατού ανέμου, χιονόπτωσης ή έντονης βροχόπτωσης. Τους θερινούς μήνες σε μέρες με υψηλές θερμοκρασίες έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο της «αιφνίδιας θερινής πτώσης κλαδιών» που σε αρκετές περιπτώσεις είναι υγιή και δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί η θραύση τους. Ακόμη, υπάρχουν ελαττώματα στο εσωτερικό των δέντρων ή το ριζικό τους σύστημα που ο εντοπισμός τους είναι αδύνατος ακόμα και με διαγνωστικό εξοπλισμό

Η συμπεριφορά των δέντρων σε αυξανόμενες ταχύτητες ανέμου

          Η αυστηρή κλάδευση (καρατόμηση) ως μέτρο ενίσχυσης της ασφάλειας των δέντρων, αποτέλεσε δημοφιλή μέθοδο στο παρελθόν, που έχει αποδειχθεί  επιβλαβής για τα δέντρα, καθώς επιταχύνει την γήρανσή τους, ενώ οι επικόρμιοι κλάδοι που εκφύονται από τα σημεία τομής είναι αδύναμοι και σπάζουν εύκολα, καθιστώντας τα πιο επισφαλή.

             Ακόμη περισσότερο η προληπτική κοπή ενός εύρωστου δέντρου με το φόβο μιας επικείμενης αστοχίας στερεί από την πόλη, τους κατοίκους της και τις επόμενες γενιές, τα οφέλη που θα μπορούσε να προσφέρει για πολλά χρόνια. 

        Η τακτική επιθεώρηση και οι στοχευμένες ήπιες κλαδεύσεις, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα διαχείρισης όποτε είναι εφικτό (φυτοπροστασία, προσδέσεις, προστασία από πληγώσεις κλπ), των δέντρων που κρίνονται επισφαλή, έχει αναγνωριστεί πλέον ότι συμβάλουν πιο αποτελεσματικά στην προστασία του «αστικού μας δάσους» και την εύρυθμη λειτουργία της πόλης

         Η επιστήμη της δενδροκομίας (arboriculture), που περιλαμβάνει και την εκτίμηση και διαχείριση της ασφάλειας των αστικών δέντρων αποτελεί ένα δυναμικό επιστημονικό πεδίο, που εξελίσσεται ραγδαία καθώς αναπτύσσονται νέες μεθοδολογίες, εργαλεία και διαγνωστικός εξοπλισμός.

         

          Οι υπηρεσίες πρασίνου των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που διαχειρίζονται το μεγαλύτερο αριθμό δέντρων στις πόλεις, παράλληλα με όλους τους μικρούς και μεγάλους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, τα αρδευτικά δίκτυα, κλπ., παρά τα χρόνια προβλήματα υποστελέχωσης και υποχρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν προσπαθούν και εν πολλοίς έχουν επιτύχει να αποτρέπουν τις αστοχίες δέντρων αρμοδιότητάς τους σε ικανοποιητικό βαθμό. Καθώς όμως τα δέντρα των πόλεων γερνούν ενώ η αντικατάστασή τους γίνεται όλο και πιο δύσκολη λόγω των υφιστάμενων κατασκευών, υπόγειων και υπέργειων δικτύων κλπ, γίνεται επιτακτική η ανάγκη ενίσχυσής τους με επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, σύγχρονα εργαλεία και υπηρεσίες παρακολούθησης και επιθεώρησης δέντρων με εξειδικευμένα στελέχη και εξοπλισμό για την αποτελεσματική διαχείριση της ασφάλειας των δέντρων αρμοδιότητάς τους. 

 Πηγές 

Pokorny et al., 2003, Community urban tree risk management: A community guide to program design and implementation. USDA 

Ryan Klein, 2016, Urban tree risk assessment. Perception, reality and reliability, Master of Science Thesis, University of Florida. 

Roatti B., Morelli G., Gasperini S., 2016, Tree failures in Italy: Analysis of single events, consequences and distribution, AFPP – 4e CONFÉRENCE SUR L’ENTRETIEN DES JARDINS, ESPACES VÉGÉTALISÉS ET INFRASTRUCTURES TOULOUSE – 19 et 20 OCTOBRE 2016

Dirk Dujesiefken, Neville Fay Jan-Willem de Groot, Nigel de Berker, 2016, Trees a life span approach

ΑΝΑΛΟΓΑ ΑΡΘΡΑ;

• Νομοθεσία για Κοπή δένδρων σε κοινόχρηστους χώρους

Topping trees is a crime against nature- Η καρατόμηση των δέντρων είναι έγκλημα κατά της φύσης

• Το δέντρο
• Δέντρων κλαδέματα: Μια πονεμένη ιστορία
• Σκοτώνει τα δέντρα το άσκοπο κλάδεμα
• Τα δέντρα στους δρόμους κάνουν τους ανθρώπους πιο υγιείς
• 7 Τρόποι με τους οποίους τα δέντρα και η βλάστηση, είναι ουσιαστικής σημασίας για τις πόλεις και την Υγεία μας
• Δέντρων κλαδέματα: Μια πονεμένη ιστορία
• Ανεμορριψίες, Δέντρα και άνεμος
• Τι γίνεται το Φθινόπωρο στα δέντρα?
• Επιχώσεις δέντρων: θάνατος σε 1 εικόνα
• 16 από τα Εντυπωσιακότερα Δέντρα στον Κόσμο

• ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΕΝΔΡΩΝ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΠΑΣΣΑΛΟΥ
• Κέντρωμα δέντρων πως και πότε να γίνεται
• Γιατί το φυσικό δέντρο είναι πιο «πράσινο» από το πλαστικό