Tο Κορίαννον (Κόλιαντρο ή Κόλιαντρος) , το Ορίγανον το κοινόν (Ρίγανη) και ηEchinacea (Eχινάκια)

Tο Κορίαννον (Κόλιαντρο ή Κόλιαντρος) , το Ορίγανον το κοινόν  (Ρίγανη) και ηEchinacea (Eχινάκια)

Του Κ. Θ. Μπουχέλου

Ομότιμου Καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Εισαγωγή

Επιλέξαμε τρία πολύ ενδιαφέροντα εδώδιμα, αρωματικά και θεραπευτικά φυτά τον Κόλιαντρο, τη Ρίγανη και τον Εχίνο. Πρόκειται για φυτά που μπορούν να καλλιεργηθούν σε διαθέσιμους αστικούς χώρους αλλά και στους κήπους, μαζί με πολλά ακόμη αρωματικά και λαχανικά καθημερινής χρήσης.  

 Το Κορίαννον (Κόλιαντρο ή Κόλιαντρος)

 Πρόκειται για το μονοετές φυτό Coriandrum  sativum που ανήκει στην Οικογένεια Apiaceae ήΣκιαδανθή (Umbelliferae), όπου και ο μαϊντανός. Απαντάται και ως κοριός, κουτβαράς αλλά και ως κινέζικος ή περσικός μαϊντανός, επειδή το φυτό συγχέεται με τον μαϊντανό, καθώς τα φύλλα του έχουν παρόμοιο σχήμα και οι ρίζες τους παρόμοιο άρωμα.
Η ρίζα της λέξεως προέρχεται από το κόρις (κοριός), γιατί όταν τρίβονται οι άγουροι καρποί του φυτού, η οσμή τους είναι κορεώδης. Κατάγεται από την Ελλάδα και Μικρά Ασία και ευδοκιμεί στην νοτιοανατολική Ευρώπη, την βόρειο Αφρική και την Ασία.

Οι καρποί είναι περίπου σφαιρικοί, με διάμετρο 3-4 χιλιοστά και με χρώμα, όταν ωριμάσουν, καστανοκίτρινο. Τα φύλλα και οι καρποί του είναι πλούσιοι σε αιθέρια έλαια.

Οι καρποί, συλλέγονται με την πρωινή δροσιά. Τοποθετούνται αμέσως για ξήρανση σε μέρος σκιερό, γιατί αλλιώς χάνουν πολλές από τις ιδιότητες τους. Όταν ξεραθούν εντελώς, χτυπάμε τα κλαδάκια για να αποχωριστούν οι καρποί, οι όποιοι φυλάσσονται σε γυάλινα βάζα. Είναι καλύτερο να φυλάσσονται ολόκληροι και να αλέθονται μόνο πριν από την χρήση τους, γιατί διαφορετικά χάνουν το άρωμα τους όπως και τα φύλλα.

Είναι γνωστός από αρχαιοτάτων χρόνων με το όνομα κορίαννον. Εκείνο που οδήγησε στην χρήση του κόλιανδρου στην ιατρική, ήταν ακριβώς η δυσάρεστη οσμή του. Οι αρχαίοι πίστευαν (και σωστά), ότι κάθε τι με δυνατή και δυσάρεστη οσμή π.χ. σκόρδο, θα πρέπει σίγουρα να έχει και ισχυρές θεραπευτικές ιδιότητες.

Για τις θεραπευτικές εφαρμογές του, υπάρχει πλήθος αναφορών ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη. Ο Ιπποκράτης συνιστούσε την χρήση του ως φάρμακο. Το ίδιο ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος, ο Αριστοτέλης, ο Γαληνός, ο Πλίνιος κ.ά. Έτσι, είχε χρησιμοποιηθεί πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών κατά του στρεπτοκόκκου που προκαλούσε το ερυσίπελας (επιφανειακή λοίμωξη του δέρματος με σημαντική λεμφαγγειακή προσβολή). Για τις πληγές, τους πονοκεφάλους, τις αιμορροΐδες και ένα σωρό άλλες ασθένειες και τραύματα. Ο Διοσκουρίδης έγραφε ότι η συστηματική χρήση του κόλιανδρου ωφελεί τα μέγιστα στηνανδρική σεξουαλικότητα. Στο «Χίλιες και μία νύχτες» περιγράφεται η ιστορία ενός εμπόρου που μετά από 40 χρόνια ατεκνίας κατάφερε (με τη βοήθεια ενός κοκτέιλ που περιείχε κόλιανδρο) να αποκτήσει παιδιά.

Περιέχει ουσίες που μπορούν να καταπολεμήσουν μύκητες και εντεροβακτήρια π.χ.Salmonella.  Ως αντιφλεγμονώδες, μπορεί να ανακουφίσει από πόνου της αρθρίτιδας. Είναι μια πολύ καλή πηγή ασβεστίου, καλίου, μαγνησίου, μαγγανίου και σιδήρου. Τα χαρακτηριστικά του αυτά, είναι ικανά να ρυθμίσουν τα επίπεδα της χοληστερόλης  στο αίμα.

Τα αντιοξειδωτικά και απολυμαντικά συστατικά του, απομακρύνουν τις τοξίνες του σώματος και συμβάλλουν στην επούλωση της βλάβης των πνευμόνων στους καπνιστές ενώ θεραπευει την διάρροια και την χρόνια δυσεντερία.

Βοηθά τους  διαβητικούς να διατηρούν την ινσουλίνη και το σάκχαρο του αίματος σε σωστά  επίπεδα, τους αλκοολικούς στις βλάβες του ήπατος, τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, ελέγχει την έμμηνο ροή και προστατεύει από φλεγμονές του ουροποιητικού συστήματος.Καθώς μειώνει τη βλάβη των νευρώνων του εγκεφάλου, παίζει σημαίνοντα ρόλο στη θεραπεία της νόσου Alzheimer.

Στη μαγειρική,  χρησιμοποιούνται τα φρέσκα φύλλα και οι αποξηραμένοι καρποί του φυτού. Ο κολιαντρος, παρότι Ευρωπαϊκής καταγωγής, χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Μεξικανική κουζίνα, με το όνομα cilantro.

Στην Ινδική κουζίνα, αποτελεί βασικό συστατικό του κάρρυ και του garam masala ενώ στην Αιθιοπία του berbere. Η χρήση του  κόλιαντρου είναι επίσης πολύ διαδεδομένη στην Κυπριακή κουζίνα. Στην Ιταλία (culantro), τον χρησιμοποιούσαν στην μορταδέλλα, ενώ ακόμη και σήμερα στον Ιταλικό νότο τον προσθέτουν στα λουκάνικα. Στην Ταϊλανδεζικη κουζίνα, χρησιμοποιούνται και οι ρίζες, από τις όποιες παρασκευάζεται  άρτυμα (μπαχαρικό). Τα φρέσκα φύλλαχρησιμοποιούνται σε πιάτα με κρέας, ψάρι ή λαχανικά. Οι αποξηραμένοι καρποί του έχουν ζεστή και πικάντικη γεύση, και χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό. Στην Γεωργία, χρησιμοποιούν και τις ανθοταξίες με άωρους καρπούς που έχουν ειδικώς έντονη γεύση.

Στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται απότομη αύξηση στη χρήση του κόλιανδρου στη μαγειρική, μετά τις επιτυχίες της Μεξικάνικης και Ταϊλανδεζικης κουζίνας. Η μεγαλύτερη κατανάλωση στην ΕΕ, γίνεται από την Γερμανία.

Εποχή σποράς & φύτευσης - Θερμοκρασία βλάστησης είναι νωρίς την άνοιξη όταν οι θερμοκρασίες είναι 10-21 C. Η προτεινόμενη εποχή σποράς για υπαίθρια καλλιέργεια: Μάρτιος-Απρίλιος, το Βάθος φύτευσης: 0.5-1.5 εκατοστά, οι Ημέρες βλάστησης: 6-12. Μεταφύτευση γίνεται Συνήθως 25 ημέρες μετά. Η Ωρίμανση γίνεται σε 50 ημέρες μετά την μεταφύτευση. Μπορεί να καλλιεργηθεί στο σπίτι (κήπος, γλάστρες, ζαρντινιέρες, κλπ)  χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Κοινά πρώτης ανάγκης λαχανικά  και αρωματικά φυτά μαζί με το κολίανδρο, μπορούν να καλλιεργηθούν σε κατάλληλους χώρους του σπιτιού όπως μαρούλια, κρεμμύδια, καρότα, κοκκινογούλια, σκόρδα, πράσα, σέλινο, μαϊντανός, μάραθος, φασκόμηλο, μέντα, δυόσμο, βασιλικό, μελισσόχορτα, κ.α.

Το φυτό θεωρείται σχετικώς ανθεκτικό σε εχθρούς και ασθένειες. Όμως, έχει κατά καιρούς απειληθεί από έντομα όπως: αλευρώδεις Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae), αφίδες Myzus persicae(Hemiptera: Aphididae),  λεπιδόπτερα όπως τα Spodoptera exigua (Lepidoptera: Noctuidae) καιTrichoplusia ni (Lepidoptera: Noctuidae), από νηματώδεις Meloidogyne sp. και  Paratrichodorus sp. και βακτήρια όπως τα Pseudomonas spp. Στους εχθρούς προστίθενται και τα σαλιγκάρια.

Το Ορίγανον το κοινόν  (Ρίγανη)

Αρωματικό ποώδες, πολυετές, και θαμνώδες φυτό ιθαγενές της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας. Ανήκει στο γένος Origanum και την Τάξη Lamiaceae. Έχει με κορμό ξυλώδη, τα φύλλα έχουν σχήμα ωοειδές, χνουδωτά και σταχτόχρωμα. Τα κλαδιά του σχηματίζουν ανθοφόρες κεφαλές στις άκρες. Ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο αναλόγως της περιοχής.

Περίπου το 75% των ειδών της βρίσκονται στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου και ελάχιστα στη δυτική, σε μέρη άγονα και άνυδρα και ενώ αγαπάει υπερβολικά τον ήλιο θα τη βρούμε να αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμα και σε μείον 25 βαθμούς.

Αυτό το πολυετές αρωματικό φυτό (φρύγανο), είναι ευρύτατα διαδεδομένο σε όλους τους ξερότοπους της Ελλάδος, αυτοφυές στα πιο άνυδρα και ανεμοδαρμένα βουνά και νησιά της χώρας μας, από την Κρήτη, στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, ψηλά στον Ταΰγετο και στον Πάρνωνα, και στα περισσότερα νησιά μας. Η άγρια Ελληνική ρίγανη, γνωστή εδώ και πολλές χιλιάδες  χρόνια, είναι η καλύτερη στον κόσμο.

Στην Αρχαία Ελλάδα τη συναντάμε να είναι σύμβολο χαράς και ευτυχίας καθώς τα γαμήλια στεφάνια συνήθιζαν να περιέχουν και κλαδιά ρίγανης αλλά και σαν καρύκευμα στην μαγειρική και σαν ένα από τα βασικότερα και ισχυρότερα  ιάματα.

Είναι το βασικό καρύκευμα των χωρών της Μεσογείου και βασικό συστατικό της Ελληνικής, αλλά και της Ιταλικής κουζίνας.

Σε εργαστηριακές δοκιμές από διάφορα Πανεπιστήμια, έχει αποδειχθεί ότι: οι ιδιότητες της είναι πολλές: Ποια είναι όμως τα συστατικά της με την τόσο μεγάλη βιολογική δράση;

Κυρίως το αιθέριο έλαιό της το ριγανέλαιο. Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης περιέχει δύο κύριες φαινολικές ενώσεις την καρβακρόλη και τη θυμόλη οι οποίες δρουν συνδυαστικά και στις οποίες αποδίδονται οι ισχυρές βιολογικές δράσεις της.

Η αποξηραμένη ρίγανη περιέχει 3 έως 5% αιθέριο έλαιο, σε μερικές δε περιοχές και μόνο στην Ελλάδα, μπορεί να φτάσει και να περάσει το 7%. Οι εξαιρετικά μεγάλες αυτές τιμές βρέθηκαν στην Κρήτη, στην Αμοργό, στο Γύθειο και στη χερσόνησο του Άθω. Τέτοιες υψηλές τιμές δεν έχουν βρεθεί σε καμία άλλη ποικιλία  ρίγανης.

Επιπλέον σε μικρότερες ποσότητες ανιχνεύονται πάρα πολλές ουσίες, όπως  σίδηρος καιβιταμίνη C. Η ρίγανη είναι ένα από τα βότανα με το μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C. (565 mg %)

Το ριγανέλαιο μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε αυτούσιο στο δέρμα με προσοχή ή όταν πρόκειται για μεγάλες περιοχές ή για περιοχές του δέρματος με πληγές, διαλυμένο σε ελαιόλαδο σε αναλογία  1 / 5  . Είναι καλό ακόμη και για τους μύκητες των νυχιών. Χρησιμοποιείται επίσης για τον πονόδοντο. Η ρίγανη έχει 12 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο.

Οι ισχυρότατες αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει (ροσμαρινικό οξύ) έτσι όταν προστίθεται σε τρόφιμα τα προστατεύει από την οξείδωση και τον οργανισμό μας από τις νιτροζαμίνες οι οποίες είναι καρκινογόνες ουσίες και πόσο δίκιο είχαν οι παλιές μαγείρισσες που ειδικά το κρέας που επρόκειτο να ψήσουν, το μαρινάριζαν με ρίγανη και δεντρολίβανο.

Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες της ρίγανης, του δεντρολίβανου, του δυόσμου, του φασκόμηλου, βοτάνων τα οποία συνήθως χρησιμοποιούμε για να μαρινάρουμε τα κρέατα, αποδίδονται στα φλαβονοειδή τους: η προσθήκη ρίγανης στο ελαιόλαδο ενισχύει την ήδη ισχυρή αντιοξειδωτική του δράση «Ειδικά η ρίγανη περιέχει, με ισχυρότατο αντιοξειδωτικό χαρακτήρα.

Διαπιστώθηκε ότι καταστέλλει την παραγωγή των καρκινογόνων μεταβολιτών (των αφλατοξινών)του μύκητα Aspergillus flavus  , σε ποσοστό 95%. Οι αφλατοξίνες βρίσκονται κυρίως σε ξηρούς καρπούς προελεύσεως χωρών με υπερβολική υγρασία (Ιράν, Ινδία), που δεν έχουν πλήρως αποξηρανθεί.

Σήμερα θεωρείται από τις πλέον αξιόλογες αντικαρκινικές ουσίες που απαντούν στις τροφές, με ισχυρή παρεμπόδιση της « ηπατικής μεταστάσεως ».

Να γιατί ο Ιπποκράτης. ο Ασκληπιός , ο Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός και τόσοι άλλοι, υπεδείκνυαν τα βότανα για ένα πλήθος παθήσεων, προτείνοντας για κάθε πάθηση και πρόβλημα την άριστη δυνατή λύση: Γνώριζαν τα μυστικά της υγείας και της ομορφιάς που βρίσκονται κρυμμένα μέσα στα βότανα.

Η ρίγανη είναι εξαιρετικό φάρμακο αλλά δυστυχώς είναι πολύ φθηνή για να ενδιαφέρει τις Φαρμακευτικές  Εταιρείες ... 

Echinacea (Eχινάκια)

Το φυτό

Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Echinacea angustifolia. Ανήκει στην οικογένεια τωνAsteraceae.  Ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη ἐχῖνος (αχινός), για τα αγκαθωτά άνθη του. Είναι ιθαγενές φυτό της B. Αμερικής και ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα των Ινδιάνων, που το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύουν από μολύνσεις (πονόλαιμο, βήχα, πονοκέφαλο) μέχρι και δαγκώματα φιδιών. Μετά την εμφάνιση των αντιβιοτικών, η χρήση του περιορίστηκε αρκετά. Από το 1970, λόγω της τάσεως για την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων, άρχισε και πάλι να διαδίδεται ευρύτερα.

Τώρα είναι ένα από τα πιο γνωστά και διαδεδομένα βότανα, καθώς οι θεραπευτικές του ιδιότητες συνδέθηκαν με την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος. Υπάρχουν εννέα ποικιλίες του φυτού, εκ των οποίων οι τρείς χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς.

Χρήσιμα μέρη είναι ολόκληρο το φυτό, δηλαδή η ρίζα, τα φύλλα και τα άνθη του, παρ’ όλο η μεγαλύτερη συγκέντρωση των δραστικών ουσιών βρίσκεται στις ρίζες του, που περιέχουν πολυσακχαρίτες , αιθέρια έλαια, φλαβονοειδή, βιταμίνη C, ελαϊκό οξύ κ.ά. Το βότανο περιέχει πτητικό έλαιο, γλυκοσίδες, αμίδες, φενόλες, αντιβιοτικά πολυακετυλένια, ινουλίνη, λιπαρά οξέα, σίδηρο, πρωτεΐνες, τανίνες και βιταμίνες Α, και E.

Πως δρα 

Οι πολυσακχαρίτες του φυτού διεγείρουν την δράση των Τ-Λεμφοκυττάρων, που παράγουν αντισώματα τα οποία καταστρέφουν τους νοσογόνος παράγοντες (ιούς, μικρόβια, μύκητες), γεγονός που εξηγεί την αποτελεσματικότητα του φυτού σε στρεπτοκοκκικές και σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις και φλεγμονές.

Στο αίμα επιταχύνει τη φαγοκυττάρωση και καταστρέφει τα βακτήρια. Καταστέλλει την ανάπτυξη των τρυπανοσωμάτων Leishmania donovani,  L. major, και Trypanosoma brucei. Σε κυτταρικό επίπεδο ελαττώνει την παραγωγή του ενζύμου υαλουροδινάση, που καταστρέφει το υαλουρονικό οξύ και οδηγεί σε διάσπαση του συνδετικού ιστού.

 Όσο πιο ενωρίς χρησιμοποιηθεί σε μια εξελισσόμενη προσβολή του οργανισμού, τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Για τον ίδιο λόγο είναι χρήσιμη και η «προληπτική» λήψη της σε περίοδο υψηλής νοσηρότητας.
Χρησιμοποιείται πρωτίστως για την τόνωση του ανοσοποιητικού και του λεμφικού συστήματος, γι’ αυτό και αποτελεί την πρώτη επιλογή όταν πρέπει να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού έναντι των λοιμώξεων του αναπνευστικού (γρίπη, κρυολόγημα). Συχνά χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση φλεγμονών και μολύνσεων (ουρολοιμώξεις), κολικών και δερματικών παθήσεων (ψωρίαση, έρπις, έλκος, πληγές, εγκαύματα, ακμή)..

Στην αγορά, εκτός από φρέσκο και αποξηραμένο βότανο που γίνεται ρόφημα, υπάρχουν εκχύλισμα, σιρόπια, βάμματα, κάψουλες, ταμπλέτες, και αλοιφές.
Ασφαλής χρήση

H εχινάκια δεν είναι τοξική, ενώ οι παρενέργειες που μπορεί να έχει σχετίζονται, ως επί το πλείστον, με ήπιες στομαχικές διαταραχές, αρκεί να λαμβάνεται σωστά. H χρήση της απαγορεύεται σε παιδιά κάτω των 4 ετών, σε εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν, όπως και σε άτομα που πάσχουν από , αυτοάνοσα νοσήματα, ανεπάρκειες του ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, δεν πρέπει να λαμβάνεται από όσους χρησιμοποιούν φάρμακα όπως η κορτιζόνη, γιατί οι ειδικοί πιστεύουν ότι το βότανο καταστέλλει τη δράση τους.

Δεν πρέπει να λαμβάνεται για περισσότερο από 2 μήνες, επειδή χάνει την αποτελεσματικότητά της και μπορεί να μειώσει την άμυνα του οργανισμού.

Μερικά είδη του φυτού Echinacea, καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά σε κήπους. Διατηρούν ένα ελκυστικό φύλλωμα όλο τον χρόνο και αντέχουν σε ποικιλία συνθηκών.

Το φυτό μπορεί να καλλιεργηθεί σε μικρές σχετικά επιφάνειες και στην πόλη (κήπους, μποαλκόνια, ταράτσες, κλπ), αλλά εμφανίζεται με μεγάλη δυναμική σαν συστηματική φαρμακευτική καλλιέργεια με συμβόλαιo

from: http://worldagronomists.blogspot.gr/