Eχῖνος o θεραπευτικός

Echinacea (Eχινάκια)

Eχῖνος o θεραπευτικός

K. Θ. Μπουχέλος,  Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

Το φυτό         

Πρόκειται για το πολυετές βότανο που αναπτύσσεται στους λειμώνες της Δυτικής B. Αμερικής και καλλιεργείται στην Ευρώπη. Ανήκει στην οικογένεια των Asteraceae.  Ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη ἐχῖνος (αχινός), για τα αγκαθωτά άνθη του.

Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Echinacea angustifolia (με λεπτά φύλλα). Υπάρχει σε πολλές χρωματικές ποικιλίες ανθέων (E. purpurea (πορφυρή), E. paradoxa x purpurea, E. pallida (ωχρή), Ρurpurea-rubinstern, Purple Emperor, Hot Papaya, Gemini Pink, Pink Sorbet, Double Orange, Wild Berry, Marmalade, Green Jewel, Gum Drop, Glowing Dream, Rubinglow, Tiki Torch, Μilkshake (λευκή), Guava Ice, Piccolino, Magnus, Razzmatazz, Butterfly Kisses, Baby Swan Deep Pink, και φυσικά ... Julia!

Μερικά είδη του φυτού Echinacea, καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά σε κήπους. Διατηρούν ένα ελκυστικό φύλλωμα όλο τον χρόνο και αντέχουν σε ποικιλία συνθηκών.

Υπήρξε ένα από τα πιο διαδεδομένα βότανα των Ινδιάνων, που το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύουν από μολύνσεις (πονόλαιμο, βήχα, πονοκέφαλο) μέχρι και δαγκώματα φιδιών.

 Το Echinacea έχει αποδειχθεί ότι έχει αντισηπτικές και αντιϊικές ιδιότητες, ενώ ταυτόχρονα διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία. Το βότανο αυτό χρησιμοποιείται παραδοσιακά στην αντιμετώπιση των «καλόγερων» (δοθιήνες), της σηψαιμίας, των αποστημάτων και του ψευδάνθρακα (ερεθισμένοι θύλακες τριχών).

Μετά την εμφάνιση των αντιβιοτικών, η χρήση του περιορίστηκε αρκετά. Από το 1970, λόγω της τάσεως για την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων, άρχισε και πάλι να διαδίδεται ευρύτερα.

Τώρα είναι ένα από τα πιο γνωστά και διαδεδομένα βότανα, καθώς οι θεραπευτικές του ιδιότητες συνδέθηκαν με την αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος. Υπάρχουν εννέα ποικιλίες του φυτού, εκ των οποίων οι τρείς χρησιμοποιούνται για θεραπευτικούς σκοπούς.

Χρήσιμα μέρη είναι ολόκληρο το φυτό, δηλαδή η ρίζα, τα φύλλα και τα άνθη του, παρ’ όλο η μεγαλύτερη συγκέντρωση των δραστικών ουσιών βρίσκεται στις ρίζες του, που περιέχουν πολυσακχαρίτες , αιθέρια έλαια, φλαβονοειδή, βιταμίνη C, ελαϊκό οξύ κ.ά.

Το βότανο περιέχει πτητικό έλαιο, γλυκοσίδες, αμίδες, φαινόλες, αντιβιοτικά πολυακετυλένια, ινουλίνη, λιπαρά οξέα, σίδηρο, πρωτεΐνες, τανίνες και βιταμίνες Α, και E.

Πως δρα

Οι πολυσακχαρίτες του φυτού διεγείρουν την δράση των Τ-Λεμφοκυττάρων, που παράγουν αντισώματα τα οποία καταστρέφουν τους νοσογόνος παράγοντες (ιούς, μικρόβια, μύκητες), γεγονός που εξηγεί την αποτελεσματικότητα του φυτού σε στρεπτοκοκκικές και σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις και φλεγμονές.

Στο αίμα επιταχύνει τη φαγοκυττάρωση και καταστρέφει τα βακτήρια. Καταστέλλει την ανάπτυξη των τρυπανοσωμάτων Leishmania donovani,  L. major, και Trypanosoma brucei. Σε κυτταρικό επίπεδο ελαττώνει την παραγωγή του ενζύμου υαλουροδινάση, που καταστρέφει το υαλουρονικό οξύ και οδηγεί σε διάσπαση του συνδετικού ιστού.

 Όσο πιο ενωρίς χρησιμοποιηθεί σε μια εξελισσόμενη προσβολή του οργανισμού, τόσο πιο αποτελεσματική είναι. Για τον ίδιο λόγο είναι χρήσιμη και η «προληπτική» λήψη της σε περίοδο υψηλής νοσηρότητας.
Χρησιμοποιείται πρωτίστως για την τόνωση του ανοσοποιητικού και του λεμφικού συστήματος, γι’ αυτό και αποτελεί την πρώτη επιλογή όταν πρέπει να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού έναντι των λοιμώξεων του αναπνευστικού (γρίπη, κρυολόγημα). Συχνά χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση φλεγμονών και μολύνσεων (ουρολοιμώξεις), κολικών και δερματικών παθήσεων (ψωρίαση, έρπις, έλκος, πληγές, εγκαύματα, ακμή)..

Στην αγορά, εκτός από φρέσκο και αποξηραμένο βότανο που γίνεται ρόφημα, υπάρχουν εκχύλισμα, σιρόπια, βάμματα, κάψουλες, ταμπλέτες, και αλοιφές. 

Ασφαλής χρήση

H εχινάκια δεν είναι τοξική, ενώ οι παρενέργειες που μπορεί να έχει σχετίζονται, ως επί το πλείστον, με ήπιες στομαχικές διαταραχές, αρκεί να λαμβάνεται σωστά. H χρήση της απαγορεύεται σε παιδιά κάτω των 4 ετών, σε εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν, όπως και σε άτομα που πάσχουν από , αυτοάνοσα νοσήματα, ανεπάρκειες του ανοσοποιητικού συστήματος. Επίσης, δεν πρέπει να λαμβάνεται από όσους χρησιμοποιούν φάρμακα όπως η κορτιζόνη, γιατί οι ειδικοί πιστεύουν ότι το βότανο καταστέλλει τη δράση τους.

Δεν πρέπει να λαμβάνεται για περισσότερο από 2 μήνες, επειδή χάνει την αποτελεσματικότητά της και μπορεί να μειώσει την άμυνα του οργανισμού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 
"Herbal Medicines", C A Newall, L A Anderson, J D Phillipson, The Pharmaceutical Press,1996.

 Dorn M, et al. Placebo-controlled double-blind study of Echinacea pallida radix in upper respiratory infections. Complement Ther Med 3: 40-42, 1997.

Braunig B, et al. Echinacea purpurea root for strengthening the immune response in flu-like infections. Z  Phytother 13: 7-13, 1992.

 Brinkeborn R, Shah D, Geissbuhler S, et al. Echinaforce in the treatment of acute colds. Schweiz Zschr Gunsheits Medizin 10: 26-29, 1998.

Wacker A and Hilbig W. Virus inhibition by Echinacea purpurea. Planta Med, ,33:89-102, 1978.

Mose J. Effect of echinacin on phagocytosis and natural killer cells. Med Welt, 34:1463-1467, 1983.