Chia (Salvia hispanica): οι θαυματουργοί σπόροι των Αζτέκων

Chia (Salvia hispanica): οι θαυματουργοί σπόροι των Αζτέκων

 Κωνσταντίνος Θεοδώρου Μπουχέλος

Γεωπόνος – Εντομολόγος, Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Παν/μίου Αθηνών

Το ανθοφόρο φυτό Salvia hispanica (συν. S. lavandulifolia), κοινώς γνωστό ως chia, ανήκει στην Οικογένεια Lamiaceae. Περιγράφεται στους «Κώδικες των Αζτέκων» ως ευρέως καλλιεργούμενη και πολύτιμη κύρια τροφή σε 21 από τις 38 επαρχίες των Αζτέκων μαζί με τον αραβόσιτο. Οι σπόροι chia αποτελούσαν βασική τροφή του στρατού των Αζτέκων, ενώ επίσης χρησιμοποιούνταν και για ιατρικούς λόγους. Το όνομα του είδους (hispanica), πρέπει να υπενθυμίζει τις φρικτές γενοκτονίες των Ισπανών λαθροκατακτητών, εις βάρος των αθώων ιθαγενών Ινδιάνων και την εξαφάνιση των πολιτισμών των Αζτέκων. Ίνκα κ.ά.

Είναι ετήσιο φυτό που φθάνει τα 1.75 μέτρα ύψος. Τα άνθη του είναι πορφυρά ή λευκά σε πολλές συστάδες στην κορυφή κάθε κλάδου.

Σήμερα καλλιεργείται συστηματικά στο Μεξικό, Βολιβία, Αργεντινή, Εκουαδόρ, Νικαράγουα, Γουατεμάλα και Αυστραλία η οποία το 2008 ήταν πρώτη σε παραγωγή παγκοσμίως. Οι αγροί, βρίσκονται σε υψόμετρα από 8–2200 μέτρα σε οικοσυστήματα από παράκτιες ερήμους μέχρι τα βροχερά τροπικά δάση. Στην Αργεντινή, υπάρχουν αγροί chia  σε ύψη 900–1500 μέτρων με  χρόνους, από σπορά μέχρι συγκομιδή, 120–180 ημέρες.

Οι σπόροι του συχνά αλέθονται, είτε χρησιμοποιούνται ολόκληροι για θρεπτικά ποτά και για τον εμπλουτισμό διατροφικών προϊόντων. Είναι πλούσιοι σε ω-3 λιπαρά οξέα και το εξαγόμενο από αυτούς έλαιο (25–30%) περιέχει α-λινολεϊνικό οξύ με 55% ω-3, 18% ω-6, 6% ω-9 και 10% κορεσμένα λιπαρά.

Δικαίως θεωρείται υπερτροφή: Κατά το USDA, τα 28gr. σπόροι chia, περιέχουν 9gr. λιπαρών, 5mgr. Κάλιο, 11 gr. φυτικών ινών, 4 gr. πρωτεΐνης, 18% του ημερησίως απαιτούμενου Ασβεστίου, 27% του Φωσφόρου, και 30% του Μαγγανίου. Έχουν 15 φορές περισσότερο Μαγνήσιο από το μπρόκολο, τρεις φορές περισσότερο Σίδηρο από το σπανάκι, έξι φορές περισσότερο Ασβέστιο από το γάλα και δύο φορές περισσότερο Κάλιο από τις μπανάνες. Η θρεπτική αξία τους είναι ισοδύναμη με το σουσάμι και τον λιναρόσπορο!

Το 2009, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενέκρινε τους σπόρους chia ως «καινοτόμον τροφή», επιτρέποντας μέχρι 5% στο αλεύρι για ψωμί.

Οι σπόροι chia διατίθενται σε διάφορες ποικιλίες και μπορούν να καταναλωθούν ωμοί, ψητοί, αλεσμένοι ή αναμεμειγμένοι με νερό. Επίσης, είναι ιδανικό προϊόν για τον εμπλουτισμό διάφορων διατροφικών προϊόντων όπως οι παιδικές τροφές, τα μπισκότα, το γιαούρτι, οι σάλτσες, κ.λπ. Νοτιοαμερικανικοί σπόροι chia υπάρχουν στο Era Nuts του Ν. Ψυχικού, παρέα με το Κινόα των Ίνκα ...

Ιδιότητες:

Βελτιώνουν τη χοληστερόλη ορού και την υγεία της καρδιάς: Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, αυξάνουν τα επίπεδα HDL (καλής χοληστερόλης), ενώ μειώνουν την LDL (κακή χοληστερόλη) και τα τριγλυκερίδια..

Βελτιώνουν τα συμπτώματα του διαβήτη: Η πρωτεΐνη, οι φυτικές ίνες και οι σύνθετοι υδατάνθρακες στους σπόρους chia, επιβραδύνουν την πέψη και ρυθμίζουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα να δημιουργούν αίσθημα πληρότητας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Βοηθούν την ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών: Η λυσίνη που περιέχουν, είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και επιδιόρθωση των ιστών.

Ενισχύουν τα επίπεδα ενέργειας: Τα φυσικά αντιοξειδωτικά των chia, και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ενισχύουν επίσης την πνευματική ενέργεια και διάθεση.

Βοηθούν στην απώλεια βάρους: Οι διαλυτές φυτικές ίνες και η πρωτεΐνη, επιβραδύνουν τη διαδικασία της πέψεως. Οι αδιάλυτες ίνες, βοηθούν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας.

Μειώνουν τις φλεγμονές: Τα υψηλά επίπεδα των απαραίτητων λιπαρών οξέων που περιέχουν, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα μειώνουν τη δυσκαμψία και τον πόνο.

Το S. hispanica, χρειάζεται καλώς αποστραγγιζόμενα, μέτριας γονιμότητος, ελαφρά ή αμμώδη εδάφη. Οι ανάγκες του σε λίπανση είναι περιορισμένες (σε μερικές περιπτώσεις, 100 kg Αζώτου ανά 10 στρέμματα). 

Λόγω του ότι τα φύλλα του φυτού έχουν εντομοαπωθητικές ιδιότητες, δεν υπάρχουν σοβαροί εχθροί και ενδείκνυται για οικολογική καλλιέργεια. Επειδή είναι ευπαθές στα γνωστά ζιζανιοκτόνα, προτιμάται η μηχανική αντιμετώπιση.

Αντενδείξεις: Να αποφεύγεται η κατανάλωση από άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα π.χ. ασπιρίνη και, επί του παρόντος, από υπέρβαρες, εγκυμονούσες και θηλάζουσες γυναίκες.

^{ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ}

Αθανασοπούλου Πόπη  pathan@clickatlife.gr

Cahill, Joseph P. (2003). "Ethnobotany of Chia, Salvia hispanica L. (Lamiaceae)". Economic Botany 57 (4): 604–618. doi:10.1663/0013-0001(2003)

Kintzios, Spiridon E. (2000). Sage: The Genus Salvia. CRC Press. p. 17. ISBN 978-90-5823-005-8.

Mark Griffiths, Editor. Index of Garden Plants. (Portland, Oregon: Timber Press, 2nd American Edition, 1995.) ISBN 0-88192-246-3.

Albergotti, Reed. "The NFL's Top Secret Seed". Wall Street Journal. Retrieved 19 October 2012.

Nieman DC, et al. (2012). "Chia seed supplementation and disease risk factors in overweight women: a metabolomics investigation". J Altern Complement Med 18 (7): 700–8.

Coates, W;  Ayerza, R. (1996). "Production potential of chia in northwestern Argentina". Industrial Crops and Products 5 (3): 229–233.

Cahill, Joseph P. (2005). "Human Selection and Domestication of Chia (Salvia hispanica L.)". Journal of Ethnobiology 25 (2): 155–174.

Phillips, Timothy D., et al. (2011). "Extending the range of an ancient crop, Salvia hispanica L.—a new ω3 source". Genetic Resources and Crop Evolution (Springer).