Ο νάρθηκας (Ferula communis, Φέρουλα η κοινή), ή άρτυκας, ή Κουφάρδικας ή Άρτηκας, ή και νάρθηκας, είναι πολυετές φυτό που ανήκει στην οικογένεια Σεληνοειδή- Σκιαδοφόρων (Umbeliferae) στην ίδια δηλαδή οικογένεια με το Σέλινο, το Γλυκάνισο, το Μαϊντανό και τον Άνηθο με τον οποίο μοιάζουν πολύ. Είναι ποώδες φυτό με χοντρό βλαστό και ύψος μέχρι 2,5 με 3 μέτρα. Φυέται σε παραθαλάσσιες περιοχές της Μεσογείου. Το φυτό είναι δηλητηριώδες και προκαλεί στα βοοειδή αιμορραγικές ασθένειες.
Περιγραφή
Το φυτό έχει παχύ, γραμμωτό βλαστό, ο οποίος φτάνει μέχρι τα τρία μέτρα σε ύψος. Ο βλαστός περιέχει εντεριώνη, με αποτέλεσμα το εσωτερικό του να σιγοκαίγεται χωρίς να επηρεάζεται ο φλοιός. Τα φύλλα του είναι σύνθετα, λεπτά, πολυσχιδή με γραμμοειδή φυλλάρια και μοιάζουν με αυτά του άνηθου. .Είναι μεγάλα, ιδίως αυτά στη βάση. Τα άνθη είναι οργανωμένα σε σκιάδες, οι οποίες αποτελούνται από πολλά λουλούδια. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα, με πέντε πέταλα, και ερμαφρόδιτα.
Η επικονίαση του φυτού γίνεται από μύγες. Το φυτό μπορεί να αυτογονιμοποιηθεί. Οι ταξιανθίες του φυτού εμφανίζονται από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο. Μετά το φυτό ξεραίνεται. Το φυτό προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιξη και αντέχει σε συνθήκεςξηρασίας. Είναι φωτόφυτο.
Το φυτό παράγει ένα αιθέριο έλαιο με κίτρινο χρώμα. Το κύριο συστατικό σε φυτά που συλλέχθηκαν στην Αλγερία είναι τομυρκένιο και ακολουθεί το α-πινένιο και το β-φυλλανδρένιο. Σε άλλα είδη του γένους Φένουλα, καθώς και στην ποικιλία F. c. glauca, η οποία φύεται στην Ιταλία, το α-πινένιο είναι το κύριο συστατικό του έλαιου, ενώ μοναδική είναι και η παρουσία του β-φυλλανδρένιου ως κύριο συστατικό.Όλα τα είδη του γένους είναι αρωματικά και μερικά χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική
Το εσωτερικό του βλαστού του νάρθηκα είναι πλούσιο σε εντεριώνη
Μύθοι και παραδόσεις
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας έκλεψε την φωτιά από τους Θεούς και την μετέφερε στους ανθρώπους μέσα στους κούφιους βλαστούς του νάρθηκα. Ο νάρθηκας ήταν αφιερωμένος κατά την αρχαιότητα στον Διόνυσο και χρησιμοποιούταν στις τελετές επειδή ήταν ελαφριοί για να φτιάξουν τους θυρσούς. Επειδή οι ξεροί βλαστοί ήταν αρκετά ανθεκτικοί για να χρησιμοποιηθούν ως μπαστούνια αλλά δεν μπορούσαν να βλάψουν κάποιο άνθρωπο, ο Διόνυσος είχε διατάξει όσοι πίνουν κρασί να έχουν μόνο μπατσούνια από νάρθηκα
Χρήσεις
Το φυτό χρησιμοποιούταν στην αρχαία Ελλάδα εξαιτίας της ευλυγισίας, του μαλακού εσωτερικού του και της αντοχής του ώστε να σταθεροποιούν κατάγματα των άκρων. Οι αρχαίοι άνοιγαν τον βλαστό και με αυτόν περιέβαλαν το άκρο που είχε υποστεί κάταγμα. Γι' αυτό το λόγο σήμερα το προστατευτικό των σπασμένων άκρων εκτός από γύψος λέγεται και νάρθηκας Μια άλλη χρήση του ήταν να χρησιμεύει ως φυτίλι από τους ναυτικούς, οι οποίοι μπορούσαν να ανάβουν την πίπα τους ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών. Τον άναβαν σε μια άκρη του με αποτέλεσμα το εσωτερικό του να καίγεται πάρα πολύ αργά, σαν την "καύτρα" του τσιγάρου. Έτσι διατηρούσαν τη φωτιά στα δύσκολα ταξίδια τους. . Οι βλαστοί χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή επίπλων.Είναι γνωστα τα καθίσματα που (ποιά ηλικιωμένοι)φτιάχνουν στην Κρήτη από Ναρθηκα
Στη χώρα μας, εκτός από τον Κοινό Νάρθηκα αυτοφύονται άλλα 2 είδη. Η Φέρουλα η χιλίανθος (F. chiliantha) μοιάζει πολύ με το Νάρθηκα αλλά είναι πιο ισχυρή και έχει περισσότερα άνθη. Αυτοφύεται στα νησιά του Αν. Αιγαίου. Τέλος είναι και η Φέρουλα φερουλάγκο (F. ferulago) ή Μικρός άρτηκας, ένα είδος που δίνει άτομα σχετικά μικρά. Και τα 3 είδη του γένους Φέρουλα είναι γνωστά και με τα ονόματα Άρτηκες, Νάρθηκες, Κουφόξυλα, Ανάθρηκες, Βανούκες κλπ. Μορφολογικά παρόμοια φυτά είναι και τα είδη του γένους Φερουλάγο (Ferulago), γνωστά συχνά με τα ίδια
Πηγές :
el.wikipedia.orgel.
Έλμουτ Μπάουμαν (1999). Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη, στην λογοτεχνία. Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου