Σπόροι, τερμίτες και ...παρερμηνείες
Κωνσταντίνος
Θ. Μπουχέλος
Ομότιμος
Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ctbuchelos@yahoo.gr
Η παρουσία των τερμιτών στον
ελληνικό χώρο και η σοβαρότητα των προσβολών τους που φαίνεται σαν να
κρατιόνταν μυστική από το ευρύ κοινό (όπως και η χρεωκοπία της χώρας),
κοινοποιήθηκαν επιτέλους με τα σχετικά άρθρα του γράφοντος στο περιοδικό «Γεωργία
και Κτηνοτροφία» και το βιβλίο «Ξυλοφάγα Έντομα Κατοικιών» από το 2008 μέχρι
τώρα. Τα είδη που υπάρχουν
στην Ελλάδα είναι παρόντα δεκάδες τουλάχιστον χιλιετίες, όπως αποκαλύπτουν τα
απολιθώματα.
Δεν
είναι λοιπόν θέμα «κλιματικής αλλαγής» (όπως κακώς αναφέρουν μερικοί) και οι
«πληθυσμιακές εξάρσεις» τους, δεν έχουν σχέση με καμία «υπερθέρμανση του
πλανήτη». Απλώς, οι τερμίτες δεν ...φαίνονται και η άγνοια του σοβαρότατου
αυτού γεγονότος οφείλεται σε έλλειψη παρατηρητικότητας και «κοινού νου».
Η
δικαιολογία είναι ότι οι
τερμίτες, ακολουθούν κρυπτικόν τρόπο
ζωής. Ζουν, αναπτύσσονται και δρουν κάτω από το έδαφος και μέσα στα
προσβεβλημένα υλικά, αφήνοντας άθικτο το εξωτερικό στρώμα του ξύλου ή το χρώμα
του. Δεν παρατηρούνται οπές εξόδου
και συσσώρευση πριονιδιού όπως στα σαράκια (Coleoptera). Έτσι η καταστροφή
δεν γίνεται αντιληπτή η δε αποκάλυψη του «δράματος» γίνεται κατά τύχην μετά από
πολλά χρόνια. Η διαπίστωση της παρουσίας τους
γίνεται συνήθως τυχαία, από την παρουσία χωμάτινων αγωγών ή πτερύγων γύρω από τα κτίρια.
Το επίκαιρο του θέματος:
Από
τον μήνα Σεπτέμβριο, αρχίζει η μια
από τις δύο κύριες σμηνουργίες των τερμιτών
στην Ελλάδα. Η άλλη είναι την άνοιξη και σποραδικά, μερικές φορές, κατά τις
Αλκυονίδες ημέρες του ήπιου χειμώνα μας. Η σμηνουργία συνήθως συμπίπτει και με
περιόδους βροχοπτώσεων.
Τα πτερωτά
αναπαραγωγικά (σεξουαλικώς ώριμα άρρενα
και θήλεα) είναι τα άτομα που παράγουν όλους τους απογόνους μιάς αποικίας
τερμιτών και παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην εξάπλωση και την ίδρυση νέων
αποικιών. Αμέσως μετά την προσγείωσή τους, επειδή επιδίδονται σε περιπτύξεις
για αναπαραγωγή (κατά το sex βγάζουμε τα ...περιττά), οι πτερωτοί τερμίτες αποβάλλουν τις
πτέρυγές τους, αποκόπτοντάς τες. Οι κομμένες
πτέρυγες που συγκεντρώνονται στα σημεία προσγειώσεως του σμήνους, αποτελούν
χρήσιμη ένδειξη
παρουσίας τερμιτών (Εικόνα 1).
Σπόροι φυτών
Ο
φυτικός κόσμος, για την μεταφορά του σπόρου από το μητρικό φυτό στο σημείο που
θα φυτρώσει το νέο φυτό και το οποίο μπορεί να είναι και χιλιόμετρα μακριά,
έχουν αναπτύξει μηχανισμούς για τη διασφάλισή της.
Έτσι, οι σπόροι διασπείρονται είτε χάρη στο ίδιο το μητρικό φυτό (βαλλιστική),
είτε με τον αέρα, το νερό ή τα ζώα. Πολλοί σπόροι φέρουν πτερύγια, τριχίδια ή
έχουν μικρό βάρος ώστε να διευκολύνεται η διασπορά με τον αέρα (Εικ. 2 και 3),
φέρουν άγκιστρα ή ο καρπός ο οποίος τους περιβάλλει να χρησιμεύει ως τροφή για
τα ζώα, ώστε να εξασφαλίζεται η διασπορά από αυτά, ή επιπλέουν ώστε να είναι
δυνατή η μεταφορά τους μέσω του νερού κ.ά.
Αρκετά
φυτά, κυρίως Papilionaceae (Pterocarpus) ή Aceraceae (σφένδαμος) ,
έχουν σπόρους με χαρακτηριστικά πτερύγια
(Εικόνες 4,5,6), που δικαιολογημένα
συγχέονται με τις πτέρυγες των τερμιτών. Αυτό τουλάχιστον δείχνει η αρκετά συχνή
προσκόμιση για πιστοποίηση τέτοιων
δειγμάτων.
Για
την αποφυγή παρερμηνειών, χρειάζεται συνεπώς εξέταση με μεγεθυντικό φακό,
επίσκεψη σχετικών άρθρων με εικόνες (βλ. «Τεχνικό Εγχειρίδιο» του γράφοντος) ή επιβεβαίωση ειδικού.
Αρθρα του Κ.Μπουχελου
Μια πρόταση για τους φοίνικες
Η «άμπελος του θεού των κεραυνών» και ο καρκίνος
Ακάρεα της σκόνης του σπιτιού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου