Η ΠΟΛΗ, ΟΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΣΑΝ «ΦΥΣΙΚΑ ΚΛΙΜΑΤΙΣΤΙΚΑ»

Η ΠΟΛΗ, ΟΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΣΑΝ «ΦΥΣΙΚΑ ΚΛΙΜΑΤΙΣΤΙΚΑ»

Μανώλης Καπάνταης
 Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος
  τ. Δ/ντης Πράσινου

Η δομή στις πόλεις σήμερα

Η αστικοποίηση και η υπερθέρμανση του πλανήτη συνιστούν τεράστιους κινδύνους για τις πόλεις μας.Ο πράσινος χώρος και οι ελεύθερος χώρος, μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε πυκνοκατοικημένα περιβάλλοντα που είναι ευάλωτα στη θερμότητα. Οι πόλεις σήμερα είναι πυκνοδομημένες, με πολλά κτίρια, που συνήθως έχουν μεγάλο ύψος. Η ηλιακή ακτινοβολία απορροφάται από τα κτίρια σαν θερμότητα και αποβάλλεται το βράδυ,ενώ η αύρα δεν είναι ελεύθερη να διαπεράσει και να δροσίσει την πόλη. Η έλλειψη χώρων πρασίνου είναι σημαντική, όπως και το ίδιο με την  απουσία δενδροστοιχιών στα πεζοδρόμια των Ελληνικών πόλεων.

Η ανοικοδόμηση των πόλεων στη χώρα μας πριν από την οικονομική κρίση, με τη μέθοδο της αντιπαροχής, κατά την κατασκευή των νέων κτιρίων ελαχιστοποιήθηκε η απαλείφθηκε η εγκατάσταση πράσινου, όπως ορίζεται από τη νομοθεσία (ΓΟΚ). Αλλά εκτός από αυτό, αφαιρέθηκαν και τα δέντρα στα πεζοδρόμια για να πετύχουν πολλές εισόδους  για τους χώρους στάθμευσης των αυτοκινήτων στο κτίριο. Φαίνεται ότι οι ιδιοκτήτες των ακινήτων δεν γνωρίζουν τα οφέλη του πρασίνου και χρειάζονται επιπλέον κίνητρα για να εγκαταστήσουν το νομοθετημένο πράσινο και να διατηρήσουν τα μεγάλα  δέντρα στα πεζοδρόμια και της πρασιές.

 Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό πρασίνου που βρίσκεται σε ιδιόκτητο χώρο, είναι ζωτικής σημασίας και θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην διαδικασία διαχείρισης από το Δήμο όπως το δημόσιο αστικό πράσινο.                                                                                                                                                          

Ο πληθυσμός των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας αναμένεται να αυξηθεί τις επόμενες τέσσερις έως πέντε δεκαετίες. Οι προγραμματισμένες αυξήσεις της αστικής πυκνότητας ενδέχεται να οδηγήσουν στην απομάκρυνση σημαντικού αριθμού δένδρων από αστικές περιοχές.

Εικόνα 1. Φώτο Μ. Καπάνταης

Οι κλιματικές συνθήκες

Με τα καλοκαιρινά ρεκόρ στις τιμές των θερμοκρασιών του περασμένου έτους και οι προβλέψεις για πιο συχνές και έντονες καταιγίδες, ο καιρός αυτός, μπορεί να είναι σημάδι των μελλοντικών γεγονότων. Ταυτόχρονα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο κοινά και έντονα. Η ζέστη των πόλεων «Κατά το τέλος του 21^ου αιώνα εκτιμάται πως στην Ελλάδα η θερμοκρασία του αέρα θα αυξηθεί περίπου μεταξύ 3 και 4 ⁰C». Χρήστος Ζερεφός πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας. Εφημερίδα Documento 17/12/2017. Το πρόβλημα της απορρόφησης θερμότητας τόσο από το σκυρόδεμα των κτιρίων  όσο και από την άσφαλτο των δρόμων δεν είναι αρκετό. Το φαινόμενο της αύξησης της θερμοκρασίας στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές προκαλείται συνήθως από ένα συνδυασμό παραγόντων όπως, η πυκνή δόμηση, η έλλειψη χώρων πρασίνου, η ρύπανση του αέρα ή η παραγωγή θερμότητας από τη λειτουργία της πόλης(οχήματα, εργοστάσια, κλιματιστικά κ.λ.π.).

 Έχει παρατηρηθεί ότι το φαινόμενο της θερμικής νησίδας αυξάνεται με το μέγεθος της πόλης και ότι είναι άμεσα ανάλογο με το μέγεθος της αστικής εξάπλωσης.Η θερμική νησίδα εμφανίζεται σε μεγάλες πόλεις και συνίσταται στη δυσκολία διάχυσης της θερμότητας κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών, όταν οι μη αστικές περιοχές ψύχονται σημαντικά λόγω της έλλειψης συσσώρευσης θερμότητας. Έχει παρατηρηθεί ότι το φαινόμενο της θερμικής νησίδας αυξάνεται με το μέγεθος της πόλης και ότι είναι άμεσα ανάλογο με το μέγεθος της αστικής εξάπλωσης.

Το πρόβλημα επιτείνεται ουσιαστικά με τη σφράγιση του εδάφους με αδιαπέραστες επιφάνειες στον αστικό ιστό, έτσι οι επιφάνειες αυτές απορροφούν επιπλέον θερμότητα και προκαλούν διαταραχή στο κύκλο του νερού. Αποτέλεσμα η βροχόπτωση να δημιουργεί πλημμύρες και να μην καταλήγει σε πράσινες περιοχές, για να αποστραγγίζεται από το έδαφος η το νερό να εξατμιστεί φυσιολογικά.       

Για τις κλιματικές της Αθήνας ο καθηγητής Μ. Σανταμούρης αναφέρει τα παρακάτω: 

•  «Η θερμοκρασία περιβάλλοντος έχει αυξηθεί. Η συχνότητα των καυσώνων έχει αυξηθεί. Τα διαστήματα με υψηλές θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί. Η ένταση του φαινομένου της θερμικής νησίδας αυξάνεται συνεχώς. Στην Αθήνα ο αριθμός των ωρών καθώς και οι βαθμοώρες άνω των 30 ⁰C, έχει αυξηθεί σημαντικά κατά την περίοδο 1990-2004, συγκριτικά με την περίοδο 1977-1989. Το φαινόμενό είναι στατιστικό σημαντικό. Για τον Ιούλιο και Αύγουστο η αύξηση είναι περίπου 30-40 %.Το φαινόμενο παρατηρείται καθ όλη την διάρκεια της ημέρας.»       
•    Έχει διαπιστωθεί ότι στην Αθήνα, η έμμονη εμφάνισης χρονικών διαστημάτων με θερμοκρασία άνω των 25 και 28 C, είναι στατιστικά σημαντική για όλους τους θερινούς μήνες. Παρατηρούνται διαστήματα συνεχών ωρών άνω των 28 C, με διάρκεια 9 ωρών κατά τον Ιούνιο, 10 ωρών τον Αύγουστο και Ιούλιο, και 6 ωρών τον Σεπτέμβριο
• Οι καύσωνες στην Ευρώπη και Ελλάδα παρουσιάζονται με μεγαλύτερη συχνότητα. Οι υψηλές θερμοκρασίες καθιστούν τους πολίτες πιο τρωτούς και ιδιαίτερα τον πληθυσμό χαμηλού εισοδήματος. Όλες οι μελέτες έχουν δείξει ότι η μεγαλύτερη συχνότητα θανάτων καταγράφεται στον πληθυσμό χαμηλού εισοδήματος που κατοικεί σε ακατάλληλα κτίρια χωρίς θερμική προστασία και αερισμό.
• Μετρήσεις στην Αθήνα με χρήση 40 σταθμών, έχουν δείξει ότι η ένταση του φαινομένου της θερμικής νησίδας είναι περίπου 10 ⁰C.
•  θερμοκρασιακή αυτή αύξηση συντελεί στον διπλασιασμό του ψυκτικού φορτίου των κτιρίων στο κέντρο της πόλης, τον σχεδόν τριπλασιασμό του φορτίου αιχμής για κλιματισμό καθώς και στην μείωση της ελάχιστης απόδοσης των κλιματιστικών συσκευών κατά 20 %. 
• Η υπέρμετρη χρίση κλιματιστικών συσκευών αυξάνει δραματικά το ηλεκτρικό φορτίο αιχμής. Ταυτόχρονα δημιουργεί σημαντικά προβλήματα προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας και ομαλής τροφοδοσίας.Το γεγονός αυτό αυξάνει την πίεση για δημιουργία νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με πολύ μικρό συντελεστή χρήσης με συνέπεια την αύξηση του κόστους παραγωγής.

ΠΩΣ ΘΕΡΜΑΙΝΕΤΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ;

Μια πόλη θερμαίνεται κυρία από :

α)Την Ηλιακή Ακτινοβολία που αποθηκεύεται στα κτίρια, τα πεζοδρομία, τους δρόμους...

b) Την θερμότητα που εκλύουν τα αυτοκίνητα . τα

κλιματιστικά, η βιομηχανία

Μια πόλη ψύχεται κυρία από

Α) Από το δροσερό αέρα που εισέρχεται στην πόλη

Β) Το πράσινο που υπάρχει μέσα και γύρω από αυτή

Τέτοιες πολίτικες οφείλουν να περιλαμβάνουν

                                                                                1. Βελτίωση του αστικού μικροκλίματος ώστε να μειωθεί η υπερθέρμανση και να μειωθούν οι ενεργειακές ανάγκες για κλιματισμό.

2. Χρήση των συγχρόνων τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας στο κτιριακό περιβάλλον.

Η επιφάνεια του αστικού πράσινου μπορεί να αυξηθεί είτε με την δημιουργία αστικών πάρκων είτε με την ενσωμάτωση πράσινου στα αστικά κτίρια και στους δρόμους.  

Όλες σχεδόν οι υπάρχουσες μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα αστικά πάρκα συνεισφέρουν στην μείωση της θερμοκρασίας μόνο στον πολύ κοντινό περίγυρο τους, 200-400 μ.

Για να υπάρξει σημαντική κλιματική συνεισφορά θα πρέπει το πάρκο να είναι τουλάχιστον 10000 μ2. Κατ’ ‘ επέκταση απαιτείται να υπάρχει ένα δίκτυο πράσινων χώρων και όχι απλώς κάποια μεγάλα πάρκα.

( Περισσότερα στην παρουσίαση :Περιβαλλοντική Ποιότητα του Δομημένου Χώρου στην Ελλάδα  Μ. ΣανταμούρηςΟμάδα φυσικής Κτιριακού Περιβάλλοντος, Παν. Αθήνας)

Γιατί μας ενδιαφέρει;

Η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειες της διαμορφώνουν το περιβάλλον στο οποίο θα ζούμε τα επόμενα χρόνια.

Τα δέντρα σαν «φυσικά κλιματιστικά»

Τα φύλλα έχει βρεθεί ότι ρυθμίζουν τη θερμοκρασία τους περίπου στους 21,4 °C,  κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης.

       Τα φύλλα διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία τους.  Μια νέα μελέτη δείχνει ότι η εσωτερική τους θερμοκρασία παραμένει σταθερή στους 21,4 °C  αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει τον τρόπο με τον οποίο τα δέντρα χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό των ιστορικών δεδομένων για το κλίμα (Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια). Η εσωτερική θερμοκρασία των φύλλων, είτε στις τροπικές περιοχές είτε σε ένα δάσος βόρεια με ψυχρό κλίμα, τείνει προς μία σχεδόν σταθερή τιμή στους 21,4 °C.

Τα νέα ευρήματα όχι μόνο δεν αμφισβητούν τα μακροχρόνια πρότυπα στην βιολογία των φυτών, αλλά θα μπορούσαν να επεκτείνουν τα κλιματικά μοντέλα που χρησιμοποιούν τους δακτυλίους του δέντρου για να συναγάγουν ή να προβλέψουν παρελθούσες και παρούσες αλλαγές της θερμοκρασίας.Ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν ότι σε όλες τις περιπτώσεις η μέση θερμοκρασία - κατά τη διάρκεια μιας καλλιεργητικής περιόδου - ήταν περίπου 21,4 °C. 

Όλες αυτές οι διεργασίες πρέπει να θεωρηθούν ως εξελικτικές προσαρμογές που βοηθούν τα δέντρα να αποκτήσουν το μέγιστο των θρεπτικών συστατικών μέσω της βέλτιστης φωτοσύνθεσης, δήλωσε ο Brent Helliker, από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας.

Εικόνα 2. Από την τοποθεσία  Árbol, SerTecnológico

          Τα αποτελέσματα της μελέτης, που χρηματοδοτήθηκε από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας και το Ίδρυμα Andrew W. Mellon, με θέμα :«για το πώς τα δέντρα στα βόρεια κλίματα; θα έχουν επιπτώσεις και πως θα αντιδράσουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη;», διαπιστώθηκε ότι αυτά μπορούν να υπερθερμανθούν εξαιτίας μηχανισμών που έχουν εξελιχθεί για να " διατηρούνται ζεστά". Από τον Brent Helliker και τη συνάδελφό του Suzanna Richter.

Αναλυτικά η έρευνα έδειξε ότι τα φύλλα των δέντρων είτε στον Καναδά είτε στην Καραϊβική, δεν επηρεάζονται από την έξω θερμοκρασία - έχουν δικό τους ενσωματωμένο μηχανισμόελέγχου του κλίματος - που πάντα στοχεύει να τακρατήσει άνετα. Η μακρόχρονη άποψη των βιολόγων για τα φυτά, ήταν ότι η θερμοκρασία ενός φύλλου,κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης θα ήταν η ίδια με εκείνη του περιβάλλοντος αέρα.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 39 είδη δέντρων που ξεπερνούν τις 50 μοίρες γεωγραφικού πλάτους στη Βόρεια Αμερική (μεταξύ Πουέρτο Ρίκο και Καναδά).Το γεγονός ότι μέρος αυτής της προσαρμογής συμβαίνει στο επίπεδο ολόκληρων δασικών περιοχών, και όχι μόνο μέσα σε ξεχωριστά φύλλα, είναι ένας λόγος που οι άμεσες μετρήσεις των θερμοκρασιών των δένδρων ήταν τόσο επίπονες.  Οι βιολόγοι του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια διαπίστωσαν ότι τα φύλλα των δέντρων παραμένουν σε σχεδόν σταθερή θερμοκρασία ενώ μετατρέπουν το ηλιακό φως και το διοξείδιο του άνθρακα σε σάκχαρα.

Η μελέτη, που παρουσιάζεται λεπτομερώς στο τεύχος 12 του περιοδικού Nature, διαπιστώνει ότι η φωτοσύνθεση των δέντρων πιθανότατα συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του φύλλου είναι περίπου 69,8 βαθμούς Κελσίου (21,4 βαθμοί Κελσίου), με το γεωγραφικό πλάτος και τη μέση περίοδο καλλιέργειας του περιβάλλοντος του φυτού να παίζει ελάχιστα , αν υπάρχει, ρόλος στη θερμοκρασία του. Τα νέα ευρήματα, υποστηρίζονται και από μια πρόσφατη μελέτη ενός δάσους μικτού τύπου, στην Ελβετία με βάση την υπέρυθρη θερμική απεικόνιση. Μετρούμενες για μια ολόκληρη καλλιεργητική περίοδο, οι θερμοκρασίες παρεδαφιαία στο δασικό σύμπλεγμα, βρέθηκαν να είναι 4 ⁰C έως 5 ⁰C υψηλότερες από τον δροσερό αέρα του περιβάλλοντος στις Ελβετικές Άλπεις. 

Αντ’ αυτού, τα φύλλα πιθανόν να έχουν φυσιολογικές και δομικές προσαρμογές που τους βοηθούν να σταθεροποιήσουν τα εσωτερικά τους συστήματα (εμείς οι άνθρωποι το κάνουμε αυτό όταν ιδρώνουμε ή τρέμουμε σε απόκριση ζεστού και κρύου θερμοκρασίας για να διατηρήσουμε τη θερμοκρασία του σώματος). Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί έκπληξη για τους βιολόγους.

"Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μια πολική αρκούδα στον βόρειο Καναδά και μια μαύρη αρκούδα στη Φλόριντα έχουν την ίδια εσωτερική θερμοκρασία σώματος, είναι ενδοθερμικά θηλαστικά σαν εμάς και παράγουν τη θερμότητά τους" BrentHelliker της Πενσυλβάνια. "Ωστόσο, για να σκεφτεί κανείς ότι ένα μαύρο έλατο στον Καναδά και ένα πεύκο της Καραϊβικής στο Πουέρτο Ρίκο έχει την ίδια μέση θερμοκρασία φύλλων είναι αρκετά εκπληκτική, ιδιαίτερα επειδή τα δέντρα δεν είναι σίγουρα ενδόθερμα".

Ενδόθερμη διεργασία.Στη θερμοδυναμική, ο όρος ενδόθερμη διεργασία περιγράφει μια διεργασία ή αντίδραση στην οποία το σύστημα απορροφά ενέργεια από το περιβάλλον του με τη μορφή θερμότητας. Ο όρος επινοήθηκε από τον ΜαρσελένΜπερτελό (MarcellinBerthelot) από τις ελληνικές λέξεις ενδο- και "θερμός". Ο σκοπός της έννοιας είναι να περιγράψει μια αντίδραση που εξαρτάται από τη λήψη θερμότητας για να μπορέσει να γίνει. Το αντίθετο μιας ενδόθερμης αντίδρασης είναι η εξώθερμη διεργασία, μια διεργασία που ελευθερώνει ενέργεια με τη μορφή θερμότητας. Συνεπώς στην ενδόθερμη και την εξώθερμη διεργασία το πρόθεμα αναφέρεται στο πού πηγαίνει η θερμότητα καθώς γίνεται η αντίδραση.Από τη Βικιπαίδεια).

           Ο Helliker και οι συνάδελφοί του πιστεύουν ότι η αύξηση της εξάτμισης και της γωνίας των φύλλων (που επηρεάζει το πόσο ηλιακό φως αντανακλά) βοηθά τα δροσερά φύλλα σε ζεστά κλίματα, ενώ μειώνεται η εξάτμιση και η συσσώρευση πολλών φύλλων σε κάθε κλάδο βοηθά να διατηρούνται τα φύλλα ζεστά σε ψυχρότερες περιοχές.

      Τα αποτελέσματα έχουν επίσης συνέπειες για τους επιστήμονες που μελετούν τις κλιματικές αλλαγές στο παρελθόν, μετρώντας τις αναλογίες διαφορετικών ισοτόπων οξυγόνου (που έχουν διαφορετικό αριθμό νετρονίων) στην κυτταρίνη του δέντρου. Η ποσότητα ενός συγκεκριμένου ισότοπου που υπάρχει στην κυτταρίνη επηρεάζεται από τη θερμοκρασία των φύλλων και οι επιστήμονες είχαν υποθέσει ότι η θερμοκρασία του φύλλου ήταν η ίδια με τη θερμοκρασία περιβάλλοντος. Η νέα μελέτη έχει δείξει ότι αυτό δεν συμβαίνει.

Μια άλλη έρευνα έχει δείξει ότι ένα απομονωμένο δέντρο μπορεί να διαχέει στην ατμόσφαιρα κατά μέσο όρο 400 λίτρα νερού την ημέρα, δημιουργώντας μια αναζωογονητική επίδραση στο κλίμα.   

Εικόνα 3. Από την τοποθεσία  Árbol, SerTecnológico

  Αστικά μικροκλίματα                                              

          Η ανθρώπινη κοινωνία ξεχωρίζει λόγω της ικανότητάς της, να ενώσει τις δυνάμεις της και να ενταχθεί κοινωνικά και οικονομικά γύρω από τα συμφέροντά της. Σε σύντομο χρονικό διάστημα ο άνθρωπος μπορεί να αστικοποιήσει μεγάλες περιοχές. Η διαδικασία της αγροτικής απόσυρσης που έζησε η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησε στην εμφάνιση αστικών περιοχών χωρίς κανέναν προγραμματισμό. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν είναι μόνο η έξοδος εκατομμυρίων ανθρώπων από την ύπαιθρο στις πόλεις, αλλά η άφιξη τους και η διαμονή τους σε απομακρυσμένες περιοχές εκτός σχεδίου πόλης, χωρίς την κατάλληλη υποδομή.

           Όπως αποδεικνύουν και πολλά παραδείγματα, οι πόλεις με τα χρόνια και την εκλογική πίεση, έχουν  κατασκευάσει δίκτυα υποδομών σε περιοχές αν και εκτός σχεδίου πόλης. Δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, ασφαλτοστρώσεις δρόμων, πεζοδρόμια, φωτισμό των δρόμων, ακόμη και σε πολλές πόλεις σχολεία κ.λπ.. Ωστόσο, μπορούμε επίσης να αναφερθούμε στις περιπτώσεις αυτές όπου η κοινωνία φαίνεται, να είναι αδρανή, σε θέματα που αν αντιμετωπιστούν, θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πληθυσμών όπως δημιουργία ανοιχτών κοινόχρηστων χώρων με πράσινο

            Αυτό που παρατηρείται σήμερα, είναι ότι η ιδέα για το πράσινο έχει απομακρυνθεί η και θεωρείται περιττό από αυτές τις περιοχές. Κυριαρχούν οι επιφάνειες από σκληρά υλικά στις πόλεις και κάποιος αισθάνεται την ξηρότητα από την έλλειψη του πράσινου. Αποτέλεσμα οι διαφορές θερμοκρασίας, μεταξύ πράσινων περιοχών και κεντρικών οδικών αξόνων στις πόλεις η σε περιοχές της περιφέρειας μη αστικοποιημένες και σε αστικές περιοχές, αυτές να μπορεί να υπερβαίνουν τους 10 βαθμούς θερμοκρασίας.

Εικόνα 4. Από την τοποθεσίαTeAmamosTierra

…και ο ρόλος του πράσινου;

    Η βιώσιμη ανάπτυξη και η επιστημονικά υποστηριζόμενη διαχείριση των αστικών περιοχών είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία της ποιότητας ζωής μας στην πόλη. Ωστόσο, τα περισσότερα εργαλεία υποστήριξης της πολιτικής και τα περιβαλλοντικά μοντέλα δεν είναι προσαρμοσμένα στη χωρική πολυπλοκότητα των αστικών τοπίων. Κάποιος πρέπει να είναι φιλόδοξος στην αναζήτηση "πράσινων" αστικών περιοχών.  Η πολιτική των" Greener Places "στοχεύει στη δημιουργία ενός πιο υγιεινού, πιο ζωντανού και βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος. Λόγω της πυκνής ανάπτυξης του κέντρου της « Ελληνικής πόλης», οι πολεοδόμοι αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Τα σχέδια για την πράσινη πόλη δεν είναι μόνο σκοπός για τη δημιουργία ενός πιο ευχάριστου αστικού περιβάλλοντος, είναι ένα ουσιαστικό βήμα προς την εξασφάλιση του, διότι το πυκνό εσωτερικότης πόλης πρέπει να παραμένει ζωντανό το καλοκαίρι. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της σημερινής πόλης, δεν φαίνεται να έχει επίγνωση της ανάγκης για την αποκατάσταση, στις γκρίζες πόλεις με πιο πράσινο περιβάλλον, και το βασικό, ότι η δράση αυτή θα φέρει μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους τους κατοίκους της.

Περιγράψαμε παραπάνω την έρευνα που δείχνει ότι για τη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος, πρέπει να μειωθεί η υπερθέρμανση και αυτό θα έχει συνέπεια να μειωθούν οι ενεργειακές ανάγκες για κλιματισμό. Οι πολίτικες για την επίτευξη αυτού του στόχου οφείλουν να περιλαμβάνουν:

"Η μόνη επιλογή που αφήνουμε μπροστά μας, είναι να χρησιμοποιήσουμε τους διαθέσιμους χώρους και τις δομές, για την ανανέωση της πράσινης φύσης και να προσφέρουμε στους ανθρώπους δυνατότητες πράσινου σε περιορισμένο χώρο ".Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πολιτικές και Δράσεις για το πράσινο που υπάρχει μέσα και γύρω από τη πόλη Η πρωταρχική εστίαση των πολιτικών και δράσεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι η συνεργασία με την πράσινη βιομηχανία (Γεωτεχνικούς μελετητές και εργολήπτες, φυτώρια κ.λ.π.), για να αναπτύξει προϊόντα που βοηθούν τις αστικές πόλεις να ανανεώνουν το πράσινο περιβάλλον. Ενώ παράλληλα τα προϊόντα αυτά να έχουν χαμηλό κόστος και να μπορούν και ευκολία στη διαχείριση τους  και με σκοπό η επιχείρηση για το μετριασμό  της θερμοκρασίας στη πόλη να είναι οικονομικά προσιτή.

Τα οφέλη από τη βλάστηση στις αστικές περιοχές δεν είναι πλέον καλά εδραιωμένα, με το αστικό πράσινο να μη βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα των συμβουλίων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι πολιτικές για την αύξηση του πρασίνου στις πόλεις μας, οδηγούνται σε μεγάλο βαθμό από την ενημέρωση και την αυξανόμενη  κατανόηση των αποτελεσμάτων της αστικής θερμότητας, ειδικά καθώς η αλλαγή του κλίματος επιφέρει θερμότερα καλοκαίρια στις πόλεις της Ελλάδας. Λοιπόν είναι απαραίτητη η ανάγκη κατανόησης της μεταβλητής αποτελεσματικότητας των διαφόρων μορφών πράσινης υποδομής. Τα συμβούλια των Δήμων και των Περιφερειών, για παράδειγμα, να έχουν στρατηγικές αστικού πρασίνου με στόχο να καταστούν πιο πράσινες οι πόλεις καθώς αναπτύσσονται. Πως όμως θα αυξηθεί το αστικό πράσινο:     

Η επιφάνεια του αστικού πράσινου μπορεί να αυξηθεί είτε με την δημιουργία αστικών πάρκων είτε με την ενσωμάτωση πράσινου στα αστικά κτίρια και στους δρόμους.

·       Η δέσμευση επιφανειών στην πόλη για την δημιουργία νέου πράσινο με πάρκα, πλατείες κ.λ.π. προσκρούει στην μεγάλη αξία της γης μέσα στην πόλη.

·       Η ενσωμάτωση πράσινου στα αστικά κτίρια είναι αρμοδιότητα και στην ευχέρεια των ιδιοκτητών των ακινήτων.

·       Η δενδροφύτευση των δρόμων.

Τα πεζοδρόμια πρέπει να γίνουν οι πράσινες αρτηρίες της πόλης που θα την διατρέχουν. Η τοποθέτηση δέντρων σε πόλεις με προγραμματισμένο και κατάλληλο σχεδιασμό  υπήρξε μία από τις σημαντικότερες αστικές προκλήσεις.Τα δέντρα βοηθούν τις πόλεις να κρυώσουν, ακόμα και τη νύχτα.

Η έρευνα έδειξε ότι:

·       Τα φύλλα των δέντρων  έχει βρεθεί ότι ρυθμίζουν τη θερμοκρασία τους περίπου στους 21,4 °C,   κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης.

·       Ένα απομονωμένο δέντρο μπορεί να διαχέει στην ατμόσφαιρα κατά μέσο όρο 400 λίτρα νερού την ημέρα, δημιουργώντας μια αναζωογονητική επίδραση στο κλίμα.                                                                                                                     

Τα δέντρα προσφέρουν πάρα πολλά για την ποιότητα ζωής της πόλης, ένα μεγάλο πλεονέκτημα είναι όπως αναφέρθηκε η αύξηση της υγρασίας του αέρα. Τα δέντρα, τα οποία παρέχουν σκίαση και λειτουργούν ως φυσικά κλιματιστικά, παίζουν σημαντικό ρόλο στη συμβολή για τη δημιουργία πόλεων που να είναι πιο ανθεκτικές στις ακραίες θερμοκρασίες. Συνοψίζοντας: προσφέρουν, απλόχερα, μια σειρά από περιβαλλοντικές υπηρεσίες που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, αλλά δεδομένου ότι έχουν μια "τιμή", η αξία τους δεν αναγνωρίζεται πάντα.       

   Είναι σαφές ότι ορισμένες τοπικές διοικήσεις έχουν ήδη ανταπεξέλθει στην πρόκληση αυτή, με την ανάπτυξη σχεδίων διαχείρισης του αστικού πρασίνου, με στόχους εκτεταμένων προγραμμάτων δενδροφύτευσης με τις κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες. Σε αστικές περιοχές, ωστόσο, τα δέντρα βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση. Δεν είναι εύκολο να φυτευτούν δέντρα που να αντέχουν στις αστικές συνθήκες.  Τα φυτά χρειάζονται τη σωστή δομή όχι μόνο για να τα υποστηρίξουν φυσικά, αλλά και για να επιτρέψουν την εμφάνιση βασικών βιολογικών διεργασιών.  

Φυσικά, η δυνατότητα των δένδρων να ευδοκιμούν στις πόλεις ήταν πάντα προκλητική, με την υπάρχουσα υπόγεια υποδομή και τη ρύπανση που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Οι Γεωτεχνικοί συνιστούν από τη γνώση τους και από την εμπειρία τους στα Έργα Πρασίνου, στις αρχές σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της απώλειας του πρασίνου, που σχετίζεται με την αστική εξάπλωση, να αναπτύξουν έναν στόχο για το πράσινο και τις πολιτικές και τις πρακτικές για την προστασία και τη διαχείριση του. Το σχέδιό τους απαιτεί άφθονο πράσινο και κοινωνικό χώρο, καθιστώντας ευκολότερο για τους κατοίκους να αλληλοεπιδρούν και να ψυχαγωγούνται, μειώνοντας τις αρνητικές κλιματικές συνθήκες που μαστίζουν τις γειτονιές των πόλεων.

"Τα δέντρα όχι μόνο προσφέρουν σκιά και καταφύγια από τη βροχή και τον άνεμο, αλλά βοηθούν επίσης να διατηρήσουν τον αέρα καθαρό παράγοντας οξυγόνο, να υποστηρίξουν την άγρια φύση, προσφέροντας παράλληλα αξία στην αισθητική και την οικονομία των πόλεων και των προαστίων τους "

Εικόνα 5. Φώτο Μ. Καπάνταης

ΠΗΓΕΣ

Περιβαλλοντική Ποιότητα του Δομημένου Χώρου στην Ελλάδα

Μ. ΣανταμούρηςΟμάδα φυσικής Κτιριακού Περιβάλλοντος, Παν. Αθήνας

Surprise: Leaves Maintain Temperature, new findings may put dendroclimatology as metric of past temperature into question

Trees regulate photosynthesis temperature – by design?

Study: Tree Leaves Have Built-In Thermostat

Microclimasurbanos e arborização, artigo de Roberto Naime

Trees are a city’s air conditioners, so why are we pulling them out?

WiemehrGrün das HäflerStadtklimaverbessernkann

El efecto “isla de calor” amenaza a las ciudades de la Tierra

Άρθρα του Μανώλη Καπάνταη:

ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΣΤΗ ΠΟΛΗ ΧΑΡΙΖΕΙ ΥΓΕΙΑ

Η μεταφύτευση φυτών

Φθινοπωρινές συμβουλές για το μπαλκόνι σας

Πράσινα μπαλκόνια στο γκρίζο της πόλης

Αρωματικά φυτά, από το μπαλκόνι στη κουζίνα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΦΥΤΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχουν προέρθει από τη μακροχρόνια λειτουργία των νεκροταφείων εντός των πολεοδομικών ιστών

ΤΟ ΕΔΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΤΑ ΕΔΑΦΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

Άνοιξη, τα φυτά ανθίζουν και έρχονται οι αλλεργίες

ΚΗΠΟΣ : ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Χρησιμοποιώντας τις πάνες των μωρών και των ενηλίκων στη κηπουρική

ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ

Ελέγχοντας τα κουνούπια στο μπαλκόνι και το κήπο

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ: ΦΡΟΝΤΙΔΑ στο ΚΗΠΟ ή στο ΜΠΑΛΚΟΝΙ

Η ΠΟΛΗ, ΟΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΣΑΝ «ΦΥΣΙΚΑ ΚΛΙΜΑΤΙΣΤΙΚΑ»

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ Το πράσινο της πόλης στη δράση εξοικονόμησης ενέργειας