Το μέλλον της πόλης ξεκινά από τη σκιά

 Το μέλλον της πόλης ξεκινά από τη σκιά

Το δέντρο ως χώρος υγείας: όταν η σκιά είναι φάρμακο.

    Υπάρχει μια αρχιτεκτονική που δεν μπορεί να φανεί, αλλά γίνεται αισθητή. Δεν έχει σχέδια, αλλά έχει ρίζες. Δεν υψώνεται από γερανούς, αλλά με την πάροδο του χρόνου. Είναι η αρχιτεκτονική των δέντρων.

Αυτή είναι η πραγματική αρχιτεκτονική της φροντίδας. Δεν χρειάζεται το σκυρόδεμα ή το χάλυβα, αλλά aπαιτείται πολιτική βούληση και ευαισθησία.

Σε κάθε δρόμο, σε κάθε πλατεία, τα αστικά δέντρα όχι μόνο ομορφαίνουν ή διακοσμούν. 

Αλλά  Θεραπεύουν. 

Καταπραΰνουν. 

Προστατεύουν. 

        Συχνά ξεχνάμε ότι το περπάτημα σε μια σκιασμένη λεωφόρο τον Αύγουστο δεν είναι απλώς μια αισθητική απόλαυση: αλλά είναι μια πράξη δημόσιας υγείας.                                                                                                                                      Η σκιά ενός δέντρου μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία περιβάλλοντος κατά 5 έως 10 βαθμούς ⁰ C, να μειώσει την υπεριώδη ακτινοβολία και να προστατεύσει από τη θερμοπληξία. Αλλά επίσης βελτιώνει η διάθεσή μας, ρυθμίζει την κορτιζόλη και μειώνει την αρτηριακή πίεση. 

Λοιπόν, πόσο αξίζει ένα δέντρο;

Η υγεία δεν παρέχεται μόνο στα νοσοκομεία.  

Η παροχή υγείας γίνεται επίσης στα πάρκα.                                                                    

Σε δεντρόφυτα πεζοδρόμια.                                                                                                       

    Στις πλευρές των δρόμων όπου εξακολουθούν να υπάρχουν φτελιές η άλλα είδη δέντρων.                                                                                                                   Όταν μιλάμε για πράσινες υποδομές, συχνά χανόμαστε σε χάρτες, μοντέλα και κανονισμούς. Αλλά η πραγματική υποδομή της ζωής είναι οικεία, κοντινή, καθημερινή.                        

Και ριζοσπαστική, με την ετυμολογική έννοια του όρου: με ρίζες.

Μια ανθισμένη Φλαμουριά στην είσοδο ενός κέντρου υγείας.  

Μια Κερασιά που προστατεύει ένα παγκάκι στην αυλή ενός γηροκομείου. 

Ένα παλιό κυπαρίσσι όπου ένα παιδί κρύβεται από τη φασαρία.

Αυτή είναι η αληθινή «αρχιτεκτονική της φροντίδας».

Δεν απαιτεί σκυρόδεμα ή χάλυβα, αλλά απαιτεί πολιτική βούληση και ευαισθησία.

Η επένδυση σε αστικά δέντρα σημαίνει επένδυση στην πρόληψη.

Στην ψυχική υγεία.

Στην ανθεκτικότητα στο κλίμα.

Στην κοινότητα.

Δεν πρόκειται για να κάνουμε φύτευση για χάρη της φύτευσης, ούτε για το γέμισμα τετραγώνων με είδη που αναπτύσσονται γρήγορα και πεθαίνουν πριν προσφέρουν σκιά.

Πρόκειται για σχεδιασμό που έχει σημασία στη ζωή.

Για να το σκεφτούμε πιο ώριμα, το δέντρο ως αυτό που πραγματικά είναι: ένας ζωντανός πυλώνας του δημόσιου συστήματος υγείας.

Στην ιστοσελίδα μας, πιστεύουμε ότι κάθε δέντρο μπορεί να αποτελέσει μέρος ενός νέου αστικού παραδείγματος.

Ένα μοντέλο στο οποίο το πράσινο δεν είναι διακόσμηση, αλλά απαραίτητη υποδομή.

Γι' αυτό εργαζόμαστε σε έργα που συνδυάζουν την επιστήμη, την ευαισθησία και τον σχεδιασμό. Γιατί αν δεν μπορούμε να φροντίσουμε το δέντρο έξω από το παράθυρό μας, πώς θα φροντίσουμε όλα τα άλλα;

Το μέλλον της πόλης ξεκινά με τη σκιά.

 

Αρχικός τίτλος του άρθρου

El futuro de la ciudad empieza por la sombra

https://www.losarbolesmagicos.es/2025/06/14/el-futuro-de-la-ciudad-empieza-por-la-sombra/?fbclid=IwY2xjawK6W3NleHRuA2FlbQIxMABicmlkETBBWFdoMWNRSWd3MWh0RE1IAR5bR7p0Bhol1WHE3tVHwTYy58WDiM2Gj5jsXVl55wygv1mbq9n8wcrHvdo3ig_aem_tNexe256HETYsTO7nFEngg

Απόδοση στα Ελληνικά

Μανώλης Καπάνταης Δασολόγος – Περ/λόγος

«Η διαχείριση των δέντρων δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια συναισθηματική αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που θέλουν να τα κόψουν και εκείνων που θέλουν να τα σώσουν»

«Η διαχείριση των δέντρων δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια συναισθηματική αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που θέλουν να τα κόψουν και εκείνων που θέλουν να τα σώσουν», μετά το πρόσφατο ατύχημα που συνέβη στη Βενετία, με την πτώση ενός δέντρου τραυματίζοντας 12 άτομα, ας δούμε μια εις βάθος ανάλυση στη σύνθετη διαχείριση του αστικού πρασίνου

Από τον Luigi Torreggiani

Αυτό το άρθρο αντικατοπτρίζει τα εννέα σημεία του Μανιφέστου, του οποίου είναι ο εγγυητής η Επιστημονική Επιτροπή της Altra Montagna.

Βενετία, σε μια περιοχή της πόλης….. Ακούγονται κάποιοι παράξενοι ήχοι τριξίματος, ενώ οι άνθρωποι κοιτάζουν γύρω τους χωρίς να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, στη συνέχεια ακολουθεί ένας οξύς ήχος και στο τέλος ένας γδούπος, συνοδευόμενος από κραυγές και δάκρυα από κλάματα…..

Το περιστατικό αυτό συνέβη την περασμένη Δευτέρα στη Βενετία, όπου ένα δέντρο κατέρρευσε ξαφνικά, τραυματίζοντας 12 άτομα. Αμέσως μετά, όπως συμβαίνει σύμφωνα με τη διαδικασία, έγινε προσπάθεια να εντοπιστεί ο «ένοχος».

          Αλλά ας δούμε το περιστατικό αυτό, με έναν ειδικό στη Δενδροκομία, όπως είναι ο καθηγητής Ferrini του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας, οποίος μας προσκαλεί για το θέμα της αναζήτησης του ενόχου της πτώσης του δέντρου, να περάσουμε από την «κουλτούρα των ενόχου» στην «κουλτούρα του λάθους».                                                                                                                                    

    Του πήραμε λοιπόν συνέντευξη, για να αναλογιστούμε τη δύσκολη αλλά ουσιαστική σχέση μεταξύ δέντρων και ανθρώπων σε αστικά περιβάλλοντα.

    Ας ανατρέξουμε λοιπόν πρώτα στο περιστατικό όπως αυτό αναφέρθηκε: «Την περασμένη Δευτέρα, 2 Ιουνίου, ένα μεσαίου μεγέθους δέντρο έπεσε ξαφνικά σε μια πολυσύχναστη τουριστική περιοχή στη Βενετία, κατακλύζοντας 12 άτομα, εκ των οποίων ήταν 11 γυναίκες και ένας άνδρας, οι τρεις από αυτές ανήλικες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο. Οι πιο σοβαρά τραυματίες είναι δύο άτομα Ιταλικής καταγωγής η μία που υπέστη τραύμα στο στήθος και η άλλη που νοσηλεύεται σε μονάδα εντατικής θεραπείας στο  νοσοκομείο Ospedale all'Angelo στο Μέστρε, όπου χειρουργήθηκε για τραύμα στη κοιλιακή χώρα».

    Ένα παρόμοιο περιστατικό μου ήρθε στο μυαλό που αυτό είχε συμβεί στη Ρώμη πριν από λίγους μήνες, τον Δεκέμβριο του 2024, όταν μια γυναίκα σκοτώθηκε κάτω από το βάρος ενός δέντρου που έπεσε μετά από μια ριπή ανέμου.

    Αυτά τα δραματικά επεισόδια μας πλήττουν βαθιά, γιατί αυτό που προκαλεί αναστάτωση και ακόμη και πένθος είναι κάτι που όλοι συνήθως τα θεωρούμε, με ορθολογισμό, ως «σύμβολα του καλού» : τα δέντρα.                                                       

    Αλλά τα δέντρα, όταν βρίσκονται ειδικά στις πόλεις, είναι ένα στοιχείο τόσο  αναγκαίο όσο και δύσκολο στη διαχείριση του.                                                                                    

    Η παρουσία τους, είναι θεμελιώδης για να καταστήσουν αυτά τα αστικά κέντρα πιο βιώσιμα, δροσερά, υγιή και πλούσια σε βιοποικιλότητα, γι’ αυτό πρέπει πάντα να σταθμίζονται αυτά σε σχέση με τους πιθανούς κινδύνους για τους ανθρώπους και τις υποδομές. Από εδώ προκύπτει έτσι η ανάγκη για συνεχή φροντίδα, η οποία συχνά γεννά παρεξηγήσεις και ισχυρές δυσαρέσκειες μεταξύ πολιτών και διοικητικών αρχών.

    Υπάρχουν εκείνοι που έντονα απαιτούν να μην αγγιχτεί ποτέ κανένα δέντρο,  στο όνομα μιας υποτιθέμενης ανάγκης για φυσικότητα, που όμως αυτό συγκρούεται με το περιβάλλον της πόλης. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που, αντίθετα, από υπερβολικό φόβο ή ζήλο, θα ήθελαν να «ξεφορτωθούν» ακόμη και τα υγιή δέντρα για να αποφύγουν οποιοδήποτε πρόβλημα.

    Σε αυτό το δύσκολο πλαίσιο, που πολύ συχνά περιβάλλεται από τον θόρυβο της παραπληροφόρησης και των θεωριών συνωμοσίας, υπάρχει απόλυτη ανάγκη για έγκυρες φωνές που θα μας βοηθήσουν να ξεναγηθούμε στην πολυπλοκότητα του δέντρου στην πόλη. Ένας από αυτούς, είναι αναμφίβολα ο καθηγητής Francesco Ferrini, καθηγητής Δενδροκομίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και ενεργός στην ενημέρωση μέσω βιβλίων, τηλεοπτικών εμφανίσεων και της σελίδας του "Arboricoltura urbana" στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Επικοινωνήσαμε λοιπόν μαζί του για να μας βοηθήσει να εξετάσουμε καλύτερα τα γεγονότα που συνέβησαν στη Βενετία, εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία αυτού του δραματικού γεγονότος, για να αναλογιστούμε τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και δέντρων στην πόλη.

Ερώτηση: «Οι πρόσφατες περιπτώσεις πτώσης δέντρου, της Βενετίας και της Ρώμης, μας δείχνουν πώς η συνύπαρξη δέντρων και ανθρώπων, ειδικά στις πόλεις, δεν είναι ποτέ χωρίς κινδύνους. Μετά και από αυτές τις δύο ειδήσεις, τονίσατε έντονα πώς πρέπει να περάσουμε από μια «κουλτούρα ενοχής» σε μια «κουλτούρα σφάλματος», τι σημαίνει αυτό με συγκεκριμένους όρους;

Απάντηση: «Η συνύπαρξη δέντρων και ανθρώπων, ειδικά σε ένα αστικό περιβάλλον, αναπόφευκτα συνεπάγεται κινδύνους, η διαχείριση των οποίων απαιτεί, κατά τη γνώμη μου, μια αλλαγή νοοτροπίας αντιμετώπισης τους.                                                             

Ωστόσο, η αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων με μια κουλτούρα ενοχής, σημαίνει αντίδραση σε κρίσιμα γεγονότα - όπως η πτώση ενός δέντρου - αναζητώντας άμεσα κάποιον υπεύθυνο για να τιμωρηθεί.                                                         

Αυτή η στάση δημιουργεί δυσπιστία, οδηγεί τους διαχειριστές και τους τεχνικούς να λάβουν αμυντικές θέσεις και αυτό συχνά οδηγεί σε δραστικές αποφάσεις, όπως η προληπτική υλοτόμηση δέντρων, με αποτέλεσμα να έχουμε σοβαρές περιβαλλοντικές, τοπικές και κοινωνικές αρνητικές επιπτώσεις. Η μετάβαση σε μια κουλτούρα του λάθους, σημαίνει αντίθετα να αναγνωρίσουμε ότι τα ατυχήματα, αν αναλυθούν εις βάθος, είναι πολύτιμες ευκαιρίες για να μάθουμε και να βελτιωθούμε (με γνώσεις). Το σφάλμα (λάθος αντιμετώπισης), δεν θεωρείται πια ατομική ευθύνη, αλλά ως σύμπτωμα μιας συστημικής ευπάθειας που μπορεί να διορθωθεί. Σε αυτή την προσέγγιση, ο κίνδυνος δεν απορρίπτεται ή μηδενίζεται, αλλά διαχειρίζεται συνειδητά, μέσω της παρακολούθησης, της στοχευόμενης διαχείρισης των δέντρων και της προσεκτικής συντήρησης του χώρου, της συνεχούς εκπαίδευσης του προσωπικού και της συστηματικής συλλογής δεδομένων για τέτοια γεγονότα. 

Η κουλτούρα του σφάλματος υποδηλώνει διαφάνεια στην επικοινωνία με τους πολίτες, ικανότητα να εξηγηθούν οι επιλογές και τη θέληση για να βελτιώσουν τις επιχειρησιακές πρακτικές, βάσει της εμπειρίας (από τέτοια περιστατικά). Σημαίνει επίσης την οικοδόμηση οργανωτικών πλαισίων όπου όσοι αναφέρουν ένα πρόβλημα ή μια ανασφάλεια δεν φοβούνται για να τους επιβληθούν ποινές, αλλά συμβάλλουν σε ένα πιο ανθεκτικό και έξυπνο σύστημα (διαχείρισης).  

Ερώτηση: «Τελικά, αυτή η αλλαγή νοοτροπίας αντιμετώπισης που αναφέρθηκε στο παράδειγμα, μας επιτρέπει να ξεπεράσουμε τη λογική της έκτακτης ανάγκης και να προωθεί ένα ώριμο όραμα της πράσινης διαχείρισης, που έχει εξελιχθεί αρκετά, και στο οποίο η ασφάλεια δεν έρχεται σε αντίθεση με την παρουσία δέντρων, αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας σχεδιασμένης, κοινής και συνεχώς βελτιωμένης συνύπαρξης.

Σε συνέχεια αναφέρω ότι πολλοί πολίτες τους τελευταίους μήνες και  ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχουν κινητοποιηθεί για να διαμαρτυρηθούν κατά της υλοτομίας δέντρων στην πόλη. Υπάρχει πράγματι μια τάση, από την πλευρά των διοικήσεων, να κόβουν ακόμη περισσότερο από ό,τι είναι απαραίτητο, ακριβώς για να προσπαθήσουν να αποφύγουν πιθανά προβλήματα;                                                                                              

Ή μήπως η συναισθηματική και παράλογη πτυχή υπερισχύει από την πλευρά όσων διαμαρτύρονται;

Απάντηση: «Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει τάση αυξανόμενου ακτιβισμού από την πλευρά των πολιτών για την υπεράσπιση των αστικών δέντρων, συχνά αυτό έρχεται ως απάντηση για την υλοτομία δέντρων που έχει ανακοινωθεί ή έχει ήδη ξεκινήσει από τις διοικήσεις. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι μόνο η έκφραση μιας συναισθηματικής αντίδρασης που δεν βασίζεται σε αδιάσειστα επιστημονικά δεδομένα, αλλά αντανακλά επίσης και μια μεγαλύτερη συλλογική ευαισθητοποίηση σχετικά με την οικολογική, την κλιματική και την κοινωνική αξία του αστικού πρασίνου, σε ένα πλαίσιο αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κρίσης και της υπερθέρμανσης του πλανήτη.                                                

 Ωστόσο, ενώ είναι αλήθεια ότι σε πολλές ιταλικές πόλεις έχει εξαπλωθεί μια τάση διαχείρισης του κινδύνου με εξαιρετικά συντηρητικό τρόπο, οδηγώντας σε μεγάλης κλίμακας προληπτικές κοπές δέντρων, που μερικές φορές δικαιολογούνται από αδιαφανείς φυτοϋγειονομικές αξιολογήσεις ή από διοικητικές λογικές «καθησυχασμού» των πολιτών, είναι εξίσου αλήθεια ότι ορισμένες Διοικήσεις, ακριβώς για να αποφύγουν την αντίδραση των πολιτών-ψηφοφόρων, τείνουν να ακολουθούν υπερβολικά τις «διαθέσεις του πλήθους» και να συντηρούν δέντρα που, εκτός από τον προσδιορισμό του κινδύνου που ελλοχεύουν, είναι επίσης γεμάτα με φθορές και επιφέρουν στο οικοσύστημα οικονομικές απώλειες.

Η πραγματική κρισιμότητα έγκειται στην απουσία μιας κοινής και συστημικής προσέγγισης στη διαχείριση του πρασίνου, η οποία περιλαμβάνει τακτική παρακολούθηση, προγραμματισμένα σχέδια αντικατάστασης δέντρων και δημόσια επικοινωνία των τεχνικών επιλογών. Ελλείψει αυτού, δημιουργείται ένα κλίμα αμοιβαίας δυσπιστίας που τροφοδοτεί αφενός τις συγκρούσεις, από τη μια πλευρά όταν οι διοικήσεις που   φοβούνται την «υπόθεση των μέσων ενημέρωσης» και έτσι τείνουν να κόβουν δέντρα για να αποφύγουν μελλοντικά προβλήματα, αφετέρου, από την άλλη οι πολίτες που βιώνουν την κάθε υλοτόμηση ως ανεπανόρθωτη και συχνά αδικαιολόγητη απώλεια.

Εν ολίγοις, υπάρχει ανάγκη να απομακρυνθούμε από τη λογική της αμοιβαίας καχυποψίας και να οικοδομήσουμε μια νέα συμφωνία μεταξύ θεσμών και πολιτών, στην οποία η προστασία των δέντρων δεν αντιτίθεται στην ασφάλεια, αλλά αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης, διαφανούς και συμμετοχικής αστικής στρατηγικής».

Ερώτηση: Η διαχείριση του αστικού πρασίνου είναι σύνθετη, τόσο από τεχνικής όσο και από κοινωνικής άποψης. Ποια είναι τα σταθερά σημεία που πρέπει να ακολουθεί κάθε διοίκηση;

Απάντηση: «Η διαχείριση του αστικού πρασίνου σημαίνει αντιμετώπιση μιας σύνθετης πρόκλησης που περιλαμβάνει τεχνικές δεξιότητες, οικονομικούς πόρους, κοινωνική δυναμική και πολιτικό όραμα. Κάθε διοίκηση θα πρέπει να ξεκινήσει αναγνωρίζοντας το πράσινο ως στρατηγική υποδομή, ισότιμη με το δίκτυο ύδρευσης ή των μεταφορών,  ότι αυτό είναι θεμελιώδες για τη δημόσια υγεία, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, τη βιοποικιλότητα και τη συλλογική ευημερία.                                      

Απαιτείται γι’ αυτό μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, όχι μόνο λόγω έκτακτων αναγκών ή λογικών έκτακτης συντήρησης, αλλά  αυτός να είναι βασισμένος σε ενημερωμένες απογραφές, διαφανείς αξιολογήσεις κινδύνου και προγραμματισμένες παρεμβάσεις.

Επιπλέον, είναι ζωτικής σημασίας η πράσινη διαχείριση να είναι συμμετοχική και να κοινοποιείται,  οι πολίτες πρέπει να ενημερώνονται όχι μόνο για τις τελικές αποφάσεις, αλλά και για τα κριτήρια που τους παρακινούν, ώστε να αποτρέπεται η κάθε κοπή να εκλαμβανεται ως αυθαίρετη.                                                                                                                             

 Από τεχνική άποψη, είναι απαραίτητο να επενδύσουμε σε συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού, με τεχνολογίες παρακολούθησης και με διεπιστημονικές προσεγγίσεις που λαμβάνουν υπόψη την πολυπλοκότητα των αστικών οικοσυστημάτων.

 Τέλος, η κατευθυντήρια αρχή θα πρέπει να είναι η φροντίδα, όχι ο έλεγχος, μια Διοίκηση που καλλιεργεί, φροντίζει και ανανεώνει το αστικό πράσινο μεταδίδει ένα όραμα της πόλης ως ζωντανού οργανισμού, που πρέπει να κατοικείται μαζί, όχι να απλοποιείται ή να αποστειρώνεται από φόβο για το απροσδόκητο».

Ερώτηση : Θεωρείτε ότι είναι επίσης απαραίτητο να αυξηθεί μια «διαχειριστική κουλτούρα» μεταξύ των πολιτών, ίσως ξεκινώντας από τα σχολεία;

                                                                                                                             

Σε αυτό, ωστόσο, μια συγκεκριμένη αφήγηση, πλέον αχαλίνωτη, που ιεροποιεί τα δέντρα σίγουρα δεν βοηθά...

Απάντηση: «Η αύξηση μιας πραγματικής «διαχειριστικής κουλτούρας» του αστικού πράσινου μεταξύ των πολιτών είναι σήμερα μια επείγουσα ανάγκη. Στην πραγματικότητα, η διαχείριση των δέντρων δεν μπορεί να αναχθεί, όπως αναφέρθηκε, σε μια συναισθηματική αντιπαράθεση μεταξύ εκείνων που θέλουν να κόψουν και εκείνων που θέλουν να σώσουν, αλλά απαιτεί επίγνωση, βασικές γνώσεις και εργαλεία για την κριτική αξιολόγηση των καταστάσεων.

Τα σχολεία αποτελούν ένα ουσιαστικό σημείο εκκίνησης, η εισαγωγή της πράσινης εκπαίδευσης ως μέρος ενός ευρύτερου οικολογικού αλφαβητισμού (μόρφωσης) σημαίνει εκπαίδευση πολιτών ικανών να κατανοήσουν την αξία των δέντρων, αλλά και τις πολυπλοκότητες που σχετίζονται με τη διαχείρισή τους, όπως ο κίνδυνος, η συντήρηση των περιοχών όπου υπάρχουν, ο κύκλος ζωής και η προγραμματισμένη αντικατάσταση τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μετά από ένα συγκεκριμένο αριθμό ετών αποφασίζετε να αντικαταστήσετε τα δέντρα, ακόμη και αν δεν παρουσιάζουν προβλήματα, αλλά σημαίνει ότι πρέπει να έχετε σαφή κατανόηση της κατάστασης ορισμένων προβληματικών δεντροστοιχιών και να σχεδιάζετε την αντικατάσταση σε μεσοπρόθεσμο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα που υπερβαίνει μια ενιαία εντολή.

Δυστυχώς, ένα συγκεκριμένο αφήγημα που είναι ευρέως διαδεδομένο σήμερα τείνει να καθαγιάσει το δέντρο ως απαραβίαστο ον, τροφοδοτώντας ένα άκαμπτο και συχνά εχθρικό όραμα απέναντι σε οποιαδήποτε επέμβαση κλαδέματος ή αφαίρεσης, ακόμη και όταν είναι απαραίτητο. Αυτή η προσέγγιση, αν και καθοδηγείται από καλές προθέσεις, κινδυνεύει όμως να αποστασιοποιηθεί από τη σύγκριση με την πραγματικότητα και να απονομιμοποιήσει την τεχνικο-επιστημονική γνώση, ενθαρρύνοντας συγκρούσεις και παρεξηγήσεις.

Η προώθηση μιας κουλτούρας πρασίνου σημαίνει αντ’ αυτού την υποστήριξη μιας ενεργής αλλά ενημερωμένης κοινωνίας πολιτών, ικανής να διακρίνει ανάμεσα της αυθαίρετης υλοτομίας και των βάσιμων παρεμβάσεων, αλλά και μεταξύ της κακής διαχείρισης και των δύσκολων αλλά αναπόφευκτων επιλογών. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να οικοδομηθεί μια ώριμη και κοινή σχέση με την αστική κληρονομιά των δέντρων, βασισμένη στην υπευθυνότητα, τη διαφάνεια και τη φροντίδα».

Αρχικός τίτλος του άρθρου:

"La gestione degli alberi non può essere ridotta a un confronto emotivo tra chi vuole tagliare e chi vuole salvare": dopo il recente incidente di Venezia, un approfondimento sulla complessa gestione del verde urbano

https://www.ildolomiti.it/altra-montagna/idee/2025/la-gestione-degli-alberi-non-puo-essere-ridotta-a-un-confronto-emotivo-tra-chi-vuole-tagliare-e-chi-vuole-salvare-dopo-il-recente-incidente-di-venezia-un-approfondimento-sulla-complessa-gestione-del-verde-urbano?fbclid=IwY2xjawKuJ7lleHRuA2FlbQIxMQBicmlkETBBWFdoMWNRSWd3MWh0RE1IAR4cQaYuB7pQBvd7hHACynfs0sl0YTk6loYSZkLGQAuMAfL67R43LJk6yzREEQ_aem_0JPHibeYw3MIfDWnVOVL0A

Απόδοση στα Ελληνικά

Μανώλης Καπάνταης Δασολόγος – Περ/λόγος 

Οφέλη των δέντρων στα αστικά οδοστρώματα

 Οφέλη των δέντρων στα αστικά οδοστρώματα 

    Οι δενδροστοιχίες σε αστικές περιοχές όχι μόνο καλλωπίζουν, αλλά παρατείνουν τη διάρκεια ζωής της δομής του πεζοδρομίου μειώνοντας τη θερμοκρασία της επιφάνειας του και έτσι την επιδείνωση της κατασκευής από φθορά, δημιουργώντας σημαντική εξοικονόμηση στη συντήρηση. Αυτό το άρθρο αναλύει τον τεχνικό και οικονομικό αντίκτυπό των δενδροστοιχιών, συνιστώντας την ένταξή τους στον αστικό σχεδιασμό ως στρατηγική επένδυση.

Περίληψη

    Η χρήση των  δενδροστοιχιών στις αστικές περιοχές έχει λειτουργικά πλεονεκτήματα πέρα από τις γενικές αισθητικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Ένα από τα πιο σημαντικά από τεχνική άποψη είναι η μείωση της φθοράς του πεζοδρομίου μέσω της σκιάς που προβάλλουν τα δέντρα, γεγονός που συμβάλλει στη μείωση της θερμοκρασίας της επιφάνειας των δρόμων. Αυτός ο δροσισμός μειώνει σημαντικά τη συχνότητα και την ένταση των ζημιών όπως οι ρωγμές, οι παραμορφώσεις και η πρόωρη γήρανση των υλικών, η οποία με τη σειρά της αντιπροσωπεύει την άμεση οικονομική εξοικονόμηση για τις δημόσιες διοικήσεις (Δήμοι, Περιφέρειες κ.λ.π.), που είναι υπεύθυνες για τη συντήρηση των πόλεων.                                     

    Αυτό το άρθρο αναλύει αυτό το φαινόμενο, παρέχει ποσοτικά δεδομένα σχετικά με την αύξηση της ανθεκτικότητας των υλικών και προσφέρει μια οικονομική εκτίμηση του κέρδους που παράγεται.

1. Εισαγωγή

    Στα αστικά περιβάλλοντα, το πεζοδρόμιο υποβάλλεται σε μηχανικούς και θερμικούς παράγοντες φθοράς. Ειδικότερα, οι υψηλές θερμοκρασίες που φτάνουν σε επιφάνειες που εκτίθενται στον ήλιο, ως αποτέλεσμα του φαινομένου που είναι γνωστό ως αστική θερμική νησίδα, ευνοούν τις επιταχυνόμενες διαδικασίες υποβάθμισης σε άσφαλτο, πλάκες στα πεζοδρόμια και γενικά στις τσιμεντένιες κατασκευές. 

    Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, η φυτική κάλυψη —ιδίως τα δέντρα των δρόμων— αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέτρο για τη μείωση της άμεσης θερμικής έκθεσης και, κατά συνέπεια, την παράταση της ωφέλιμης ζωής αυτών των υποδομών.

    Το παρόν έγγραφο επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της τεχνικής επίδρασης της σκιάς των δέντρων στην ανθεκτικότητα του οδοστρώματος, ποσοτικοποιώντας τον θετικό οικονομικό αντίκτυπο που προκύπτει από την ενσωμάτωσή της στον αστικό σχεδιασμό. 

2.  Μηχανισμοί θερμικής φθοράς στο δάπεδο του οδοστρώματος -πεζοδρομίου

2.1 Επιπτώσεις των Υψηλών Θερμοκρασιών

    Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην οδοστρωσία, ειδικά οι ασφαλτικές ενώσεις, υφίστανται επιταχυνόμενη φθορά όταν υποβάλλονται σε έντονους θερμικούς κύκλους. Η άμεση ηλιακή ακτινοβολία αυξάνει τη θερμοκρασία της επιφάνειας του οδοστρώματος σε επίπεδα που μπορούν να ξεπεράσουν τους 60°C σε εκτεθειμένες περιοχές, προκαλώντας οξείδωση, ρωγμές από θερμική κόπωση και πλαστική παραμόρφωση.

2.2 Ο ρόλος της σκιάς στη θερμική ρύθμιση

    Η κάλυψη των δέντρων λειτουργεί ως φράγμα κατά της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας. Έχει αποδειχθεί ότι οι περιοχές που σκιάζονται από δέντρα μπορούν να καταγράψουν έως και 25°C χαμηλότερες θερμοκρασίες στην επιφάνεια του οδοστρώματος σε σύγκριση με τις πλήρως εκτεθειμένες περιοχές. Αυτή η θερμική διαφορά μειώνει σημαντικά τη μηχανική καταπόνηση και τη χημική υποβάθμιση των υλικών.

3. Επίδραση της σκιάς των δέντρων στη διάρκεια ζωής του οδοστρώματος

    Τεχνικές μελέτες και παρατηρήσεις σε διάφορες πόλεις δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ της δενδροκάλυψης και της ανθεκτικότητας του οδοστρώματος - πεζοδρομίου. Ανάλογα με τον τύπο του υλικού και τον βαθμό σκίασης, η διάρκεια ζωής μπορεί να αυξηθεί σημαντικά.

3.1 Ασφαλτόστρωση 

Διάρκεια ζωής χωρίς σκιά: 12 έως 15 χρόνια.                                                         

Διάρκεια ζωής με σημαντική σκιά: 18 έως 22 χρόνια.                                                   

Εκτιμώμενη αύξηση: 40–60%. 

3.2 Οδόστρωμα από σκυρόδεμα ή τσιμέντο 

Αν και είναι πιο ανθεκτικό στην άμεση θερμική ακτινοβολία, το σκυρόδεμα υφίσταται διαστολές και συστολές που μπορούν να προκαλέσουν ρωγμές και στρέβλωση.                                                                                                                         

  Η σκιά μειώνει αυτές τις επιπτώσεις:                                                                      

Εκτιμώμενη αύξηση της ωφέλιμης ζωής: 20–30%. 

3.3 Πλακοστρωμένο Δάπεδο

Τα κομμάτια πέτρας ή οι πλάκες πεζοδρομίου, όταν τοποθετούνται σε κοκκώδεις βάσεις, υφίστανται μετατόπιση λόγω διαφορικών διαστολών. Η σκιά μειώνει αυτό το φαινόμενο, βελτιώνοντας τη σταθερότητα.                      

Εκτιμώμενη αύξηση της δομικής και αισθητικής ανθεκτικότητας: έως και 30%.

4. Οικονομική Αποτίμηση Εξοικονόμησης από την Παρατεταμένη Ωφέλιμη Ζωή 

4.1 Κόστος Συντήρησης και Ανανέωσης 

Μέσο κόστος αποκατάστασης αστικών οδοστρωμάτων: 20–40 €/m².

Για μια αστική περιοχή μήκους 1 χλμ. και πλάτους 10 μέτρων (10.000 τ.μ.), το κόστος ανακαίνισης κυμαίνεται μεταξύ 200.000 και 400.000 ευρώ.

4.2 Υπολογισμός Εξοικονόμησης 

Σε ορίζοντα ανάλυσης 30 ετών: 

Σενάριο χωρίς δέντρα: 2 έργα επαναποκαταστάσεις.

Σενάριο σκίασης δέντρων: 1 έργο επαναποκαταστάσης  (σε περιπτώσεις αυξημένης ωφέλιμης ζωής ≥50%).

Εκτιμώμενη εξοικονόμηση: μεταξύ 200.000 και 400.000 ευρώ ανά χιλιόμετρο δρόμου σε διάστημα 30 ετών. 

4.3 Κόστος Φύτευσης Δέντρων 

Μέσο κόστος ανά δέντρο που φυτεύεται (αγορά, φύτευση, προσαρμογή, αρχική συντήρηση): 250–600 €.

Για 1 χλμ. διαδρομής με διπλής δενδροστοιχίας (απόσταση κάθε 10 μέτρα): 200 δέντρα.

Συνολικό κόστος υλοποίησης: 50.000€–120.000€. 

4.4 Άμεση Οικονομική Απόδοση 

Εξετάζοντας μόνο το κόστος συντήρησης  του οδοστρώματος: 

Εκτιμώμενος λόγος οφέλους/επένδυσης: μεταξύ 3:1 και 6:1. 

Αυτή η απόδοση δεν περιλαμβάνει έμμεσα οφέλη όπως μειωμένη ανάγκη για επιφανειακή άρδευση, μεγαλύτερη θερμική άνεση για τους πεζούς ή μειωμένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης λόγω έκθεσης στη θερμότητα.

5. Κανονιστικές και Τεχνικές Αναφορές

Βασιλικό Διάταγμα 595/2021, της 20ής Ιουλίου (BOE-A-2021-11614) σχετικά με μέτρα για την προώθηση πράσινων υποδομών.

·      Άρθρο 5.3: ορίζει ότι οι οικοσυστημικές υπηρεσίες θα αξιολογούνται στις αποφάσεις σχεδιασμού.

·      Άρθρο 6.1: Συνιστάται η ενσωμάτωση λύσεων που βασίζονται στη βλάστηση για τη βελτίωση της αστικής αποδοτικότητας.

Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την Αποκατάσταση της Φύσης(2023/0277(COD)), 

·      Άρθρο 11: καθορίζει την ανάγκη αύξησης της δενδροκάλυψης σε αστικά περιβάλλοντα.

Υπουργείο Μεταφορών, Κινητικότητας και Αστικής Ατζέντας (MITMA): Κατάλογος Μοναδιαίου Κόστους (2021).

6. Συμπεράσματα  

    Η παρουσία των δέντρων στους δρόμους έχει άμεσο και ποσοτικοποιήσιμο αντίκτυπο στην ανθεκτικότητα των αστικών οδοστρωμάτων, μειώνοντας τη θερμική έκθεση που προκύπτει από τη θερμική αστική νησίδα της πόλης. Αυτό το αποτέλεσμα μεταφράζεται σε σημαντική οικονομική εξοικονόμηση και βελτιστοποίηση της αστικής συντήρησης.  

    Η ενσωμάτωση της φυτικής κάλυψης ως τεχνικού στοιχείου στο σχεδιασμό και τη διαχείριση των αστικών οδών δεν θα πρέπει να θεωρείται αισθητική πολυτέλεια, αλλά μάλλον στρατηγική επένδυση σε υποδομές.

7. Τεχνικές συστάσεις

1. Ενσωματώστε τη σκιά του δέντρου ως τεχνικό κριτήριο στα σχέδια αστικής ανάπτυξης και αποκατάστασης δρόμων.  
2. Καθιέρωση δημοτικών κανονισμών που απαιτούν τη φύτευση δέντρων σε τμήματα νέων πεζοδρομίων  και σε πρόσφατα ασφαλτοστρωμένα τμήματα.
3. Ενσωματωμένοι δείκτες θερμοκρασίας επιφάνειας στα προγνωστικά συστήματα συντήρησης του πεζοδρομίου. Ενσωματώστε δείκτες θερμοκρασίας επιφάνειας σε συστήματα πρόγνωσης συντήρησης οδοστρώματος.
4. Αξιολογήστε τα αστικά δέντρα όχι μόνο ως στοιχείο τοπίου, αλλά ως λειτουργικό συστατικό της οδικής υποδομής.

Απόδοση στα Ελληνικά:                                                                        

Μανώλης Καπάνταης Δασολόγος – Περ/λόγος

Αρχικός τίτλος του άρθρου:

Beneficios de Árboles en Pavimentos Urbanos

https://www.losarbolesmagicos.es/2025/05/04/beneficios-de-arboles-en-pavimentos-urbanos/?fbclid=IwY2xjawKIFvVleHRuA2FlbQIxMQBicmlkETBBWFdoMWNRSWd3MWh0RE1IAR4x6ZrpvagWAPkNnqRzo8N12UJLml0fQ1iC7wMCH-lHzv_t6Z2l7UIk8jVBRg_aem_bd7rglmsQEIwFso4cHwtGw