Γενικά
Η Ελαιοκομία (Ελαιοκαλλιέργεια, Έκθλιψη, Αποθήκευση, Τυποποίηση) σχετίζεται στενά και αλληλεπιδρά σημαντικά με το Κοινωνικό και το Φυσικό περιβάλλον στις περιοχές που αναπτύσσεται. Σε όλες σχεδόν τις Μεσογειακές χώρες η σχέση της Ελαιοκομίας με το Κοινωνικό περιβάλλον από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα είναι πολύ στενές. Είναι γνωστές οι επιδράσεις της στην κοινωνική ζωή (μυθολογία, ιστορία, παράδοση, θρησκεία), στην πνευματική ζωή (καλές τέχνες, γράμματα, αθλητισμό),αλλά και στην ποιότητα της καθημερινής ζωής (διατροφή, υγεία, καλλωπισμό, διακόσμηση κ.α.) Στις Μεσογειακές χώρες επίσης και ειδικότερα στις θερμότερες παραλιακές ζώνες που παρέχουν κατάλληλες εδαφοκλιματικές συνθήκες για την ανάπτυξη και καρποφορία των ελαιοδένδρων, η Ελαιοκομία ασκεί παρά πολλές και θετικές επιδράσεις στο φυσικό περιβάλλον.
H Ελαιοκομία στο Κοινωνικό Περιβάλλον
Μυθολογία. Είναι γνωστοί παρά πολλοί μύθοι που συνδέονται με την Ελιά. Μεταξύ αυτών γνωστότερος είναι εκείνος του αγώνα της θεάς Αθηνάς και του θεού Ποσειδώνα για το όνομα της πόλης των Αθηνών τον οποίο κέρδισε η Αθηνά δωρίζοντας στους ανθρώπους μια Ελιά σύμβολο γνώσης, ειρήνης και σοφίας αντί για το άλογο, σύμβολο δύναμης που δώρισε ο Ποσειδώνας.Θρησκεία. Η Ελιά και το Λάδι της συνδέονται επίσης στενά με όλες σχεδόν τις Μονοθεϊστικές Θρησκείες και ιδιαίτερα την Χριστιανική. Είναι γνωστές οι ελιές του Όρους των Ελαιών, του Κήπου της Γεσθημανής αλλά και οι χρήσεις του λαδιού στα μυστήρια και τις τελετές της Χριστιανικής Θρησκείας (Βάπτιση, Ευχέλαιο κλπ) αλλά και για τον φωτισμό των Εκκλησιών με τα κανδήλια. Σήμερα οι ελιές αποτελούν το δένδρο που διακοσμεί το περιβάλλον πολλών εξωκλησιών στην Κρήτη και αλλά μέρη.
Σύμβολο. Η Ελιά όμως θεωρείται και πολυσήμαντο σύμβολο ειρήνης, γνώσης, σοφίας, ευημερίας και ελπίδας. Το περιστέρι που γυρίζει στην Κιβωτό του Νώε μετά τον κατακλυσμό με το κλαρί της ελιάς στο ράμφος αποτελεί οπωσδήποτε πολλαπλό συμβολισμό ειρήνης και ελπίδας για ευημερία.
Καλές τέχνες. Η Ελιά αλλά και τα άνθη και τα κλαδιά της αποτελούν προσφιλές θέμα στις καλές τέχνες από την Μινωική περίοδο και την Κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Υπάρχουν άφθονα θέματα σε τοιχογραφίες, αγγειογραφίες, κοσμήματα, νομίσματα, γλυπτά κλπ. Είναι γνωστές οι τοιχογραφίες της Κνωσού, οι αγγειογραφίες σε Μινωικούς πίθο-αμφορείς, σε μελανόμορφους αττικούς αμφορείς, οι γλυπτές παραστάσεις σε διάφορα αρχαία ιερά κλπ αλλά και τα εξαίρετα έργα νέο-Ελλήνων ζωγράφων όπως του Θεόφιλου κ.α.
Γράμματα. Η Ελιά σαν δένδρο, οι καρποί και το λάδι αλλά και οι καλλιεργητικές και μεταποιητικές εργασίες αποτελούν θέματα πάρα πολλών ποιημάτων και πεζών .Υπάρχουν παρά πολλές αναφορές στους αρχαίους ποιητές, τραγωδούς και ιστορικούς (Όμηρος, Πλάτων, Παυσανίας, Αριστοφάνης, Αισχύλος, Ευριπίδης, Σοφοκλής κ.α.) όπως και στους νεώτερους ποιητές και πεζογράφους (Παλαμάς, Κάλβος, Μαβίλης, Άγρας, Βαλαωρίτης, Βενέζης, Δροσίνης, Μαλακάσης, Μυριβήλης, Νιρβάνας, Μορεάς, Πολέμης, Πορφύρας, Σικελιανός, Παπαδιαμάντης, Εφταλιώτης, Βάρναλης, Πρεβελάκης, Καζαντζάκης, Φραγκούλης κ.α.
Αθλητισμός. Η Ελιά όμως και το λάδι συνδέονται στενά και με τον Αθλητισμό από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και σήμερα. Στους Ολυμπιακούς αγώνες οι νικητές στεφανώνονταν με στεφάνι από την αγριελιά "κότινο", που είχε μεταφερθεί εκεί από τον Ηρακλή, αλλά και οι αθλητές άλειφαν και καθάριζαν με λάδι το σώμα τους πριν και μετά τους αγώνες. Αλλά και στους Παναθηναϊκούς αγώνες αργότερα, το έπαθλο των νικητών αποτελούνταν από ένα αριθμό αμφορέων γεμάτων με λάδι όχι ευκαταφρόνητης αξίας.
Διατροφή -Υγεία. Τα προϊόντα της ελιάς, οι καρποί και ιδίως το λάδι, θεωρούνται σαν βασικά στοιχεία υγιεινής διατροφής. Και είναι γνωστές οι τεκμηριωμένες ιατρικές μελέτες, όπως εκείνη των "επτά χωρών", σύμφωνα με τις οποίες η μακροζωία των Κρητικών οφείλεται βασικά στην "Κρητική διατροφή" που έχει σαν βάση το ελαιόλαδο. Σήμερα η σύγχρονη Ιατρική συνεχώς επιβεβαιώνει τις ευεργετικές επιδράσεις του ελαιολάδου, στις καρδιοαγγειακές παθήσεις, σε διάφορες μορφές καρκίνου, έλκος στομάχου, διαβήτη, δίαιτα παιδιών και ηλικιωμένων κ.α.
Καλλωπισμός. Οι ελιές όμως αποτελούν σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας και ιδίως της Κρήτης τα καλλωπιστικά φυτά που διακοσμούν με το ασημοπράσινο χρώμα τους τον περιβάλλοντα χώρο των χωριών, των αγροτικών σπιτιών αλλά και των σύγχρονων εξοχικών σπιτιών. Κι αυτό βέβαια δεν είναι τυχαίο γιατί η ελιά είναι δεμένη με την ψυχολογία των κατοίκων αλλά και με το εξωτερικό περιβάλλον που συνήθως κυριαρχείται από ελαιώνες.
Η Ελαιοκομία στο Φυσικό Περιβάλλον
Η θετική προσφορά στην φύση.- Η δασική συμπεριφορά. Οι απέραντοι ελαιώνες με τα περισσότερα από 750 εκατομμύρια δέντρα που απλώνονται σε όλες τις παραλιακές περιοχές της Μεσογείου, άλλοτε αμιγείς και άλλοτε ανάμικτοι με αλλά μεσογειακά καλλιεργούμενα και δασικά δένδρα και φυτά, αποτελούν ασφαλώς ένα ιδιόμορφο "δάσος" που φέρει τα χαρακτηριστικά και της καλλιέργειας αλλά και του κλασικού δάσους. Προσφέρουν έτσι και τα πλεονεκτήματα της καλλιέργειας αλλά και τις θετικές επιδράσεις του δάσους.
- Η καλλωπιστική προσφορά. Ιδιαίτερα στην Κρήτη, το 65% της γεωργικής γης καταλαμβάνεται από ελαιώνες. ¨Έτσι, το ασημοπράσινο χρώμα της ελιάς κυριαρχεί στην φυσιογνωμία του νησιού και αποτελεί τον βασικό χαραχτήρα του φυσικού περιβάλλοντος σε όλες τις καλλιεργούμενες ζώνες. Αρκετα τουριστικά θέρετρα περιβάλλονται από ελαιώνες και παρά πολλες τουριστικές μονάδες διακοσμούν τον περιβάλλοντα χώρο τους με παλιές η νέες ελιές. Γιαυτό, η Κρήτη, δίκαια ονομάζεται από πολλους σήμερα νησί της ελιάς!
- Η συμβολή στην υγεία. Τα δάση των ελαιώνων, όπως όλα τα δάση, οπωσδήποτε εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα με οξυγόνο και δημιουργούν υγιεινή ατμόσφαιρα γύρω από τα χωριά και τις μικρές πόλεις. Στην Κρήτη προσφέρουν έτσι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για την ποιότητα ζωής και των κατοίκων αλλά και των τουριστών του νησιού.
- Ο ρόλος στην διάβρωση. Οι ελαιώνες που εχουν εγκατασταθεί στις λοφώδεις εκτάσεις του νησιού η και στις πολύ επικλινείς με αναβαθμίδες, συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό της διάβρωσης και στην συγκράτηση του λιγοστού εδάφους, το οποίο χωρίς αυτούς μεταφέρεται προς τα κάτω απογυμνώνοντας και ερημοποιώντας τα βουνά και τους λόφους.
- Ο εμπλουτισμός των υδροφορέων. Οι εγκατεστημένοι με αναβαθμίδες η σε εκτάσεις με μικρές κλίσεις ελαιώνες, στους οποίους εφαρμόζεται ορθή γεωργική πρακτική (καταστροφή των ζιζανίων στο τέλος της περιόδους των βροχών) συμβάλλουν στην συγκράτηση του νερού των βροχών και στην καλύτερη διείσδυση του στο έδαφος. Εμπλουτίζουν έτσι τα αποθέματα του επιφανειακού εδάφους αλλά και των υπόγειων υδροφορέων.
- Η συμβολή στην βιοποικιλότητα. Οι ελαιώνες και ιδίως οι παραδοσιακοί και οι οριακοί προσφέρουν στέγη τροφή και προστασία σε πολυάριθμα είδη μικροοργανισμών, μικρών και μεγάλων ζώων, πτηνών κλπ αλλα και φυτικών ειδών και συμβάλλουν ετσι αποφασιστικά στην διατήρηση της βιοποικιλότητας των περιοχών τους
Οπωσδήποτε, υπαρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες εσφαλμένοι και μη ορθολογικοί ανθρώπινοι χειρισμοί στη φάση της καλλιέργειας η της μεταποίησης του ελαιοκάρπου μπορεί να προκαλέσουν κίνδυνους περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Τέτοιες περιπτώσεις οι οποίες όμως στις περισσότερες περιοχές και ιδιαίτερα στην Κρήτη είναι πολύ περιορισμένες έως ανύπαρκτες είναι οι εξής:
- Κίνδυνοι στα επικλινή εδάφη. Σε περιπτώσεις όπου οι ελαιώνες έχουν φυτευτεί σε εδάφη με μεγάλες κλίσεις, χωρίς να προηγηθεί κάποια διευθέτηση οριζοντιοποίησης τους (κατασκευή αναβαθμίδων, πεζουλιών) υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος ισχυρής διάβρωσης του εδάφους, απωλειών νερού με επιφανειακές απορροές, αλλά και μόλυνσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών με αγροχημικά. Γι αυτό ΄κατά την εγκατάσταση ελαιώνων σε επικλινή εδάφη, απαραίτητη είναι η διευθέτηση τους κατασκευή αναβαθμίδων πλάτους αντιστρόφως ανάλογου προς την κλίση του εδάφους.
- Κίνδυνοι από την εντατικοποίηση της καλλιέργειας. Οι εντατικοί ελαιώνες που καταλαμβάνουν το 30% της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασης και παράγουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής, στις περιπτώσεις που δέχονται υπερβολικές λιπάνσεις η παρεμβάσεις με φυτοφάρμακα, που όμως εκτιμάται ότι είναι πολύ λίγες, εγκυμονούν κινδύνους περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων. Αυτό όμως δεν συμβαίνει στους κλασικούς και πολύ περισσότερο στους οριακούς ελαιώνες οι οποίοι αξίζει να διατηρηθούν και να προστατευτούν.
Κλιματικές επιδράσεις στην Ελαιοκαλλιέργεια
Οπωσδήποτε και το περιβάλλον με την έννοια των κλιματικών συνθηκών που κυμαίνονται και τοπικά και χρονικά επιδρά θετικά η αρνητικά στην εξέλιξη της παραγωγής ποσοτικά και ποιοτικά.Η ποσότητα της παραγωγής εξαρτάται στενά από τις κλιματικές συνθήκες (βροχή, θερμοκρασία) ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Άνοιξης όποτε εξελίσσεται η άνθηση και καρπόδεση.
Η ποιότητα της παραγωγής από την άποψη των γευστικών (οργανοληπτικών) χαρακτηριστικών εξαρτάται περισσότερο από την περιοχή και λιγότερο από την χρονιά. Κι αυτό γιατί οι κλιματικές συνθήκες που επηρεάζουν την ποιότητα είναι κυρίως εκείνες του Φθινοπώρου - όποτε σχηματίζεται το λάδι στον καρπό - οι οποίες συνήθως κυμαίνονται περισσότερο από τόπο σε τόπο παρά από χρόνο σε χρόνο.
Τα Απόβλητα και ο Πυρήνας των Ελαιοτριβείων
Τα απόβλητα των ελαιοτριβείων και ιδίως τα υγρά (κατσίγαροι, απόνερα) που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της αύξησης της παραγωγής και λόγω της εισαγωγής και γενίκευσης των φυγοκεντρικών ελαιοτριβείων, αποτελούν πράγματι ένα σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα. Όταν δεν υπάρχει κάποια αποτελεσματική μέθοδος διαχείρισης τους και απορρίπτονται ελεύθερα σε παραπλήσιους χείμαρρους, μπορεί να μολύνουν επιφανειακά και υπόγεια νερά η ακόμη και την θάλασσα.Τα ελαιοτριβεία στην Κρήτη, μετά από τις συνεχείς ενημερώσεις, παραινέσεις και έλεγχους που έγιναν από τις υπηρεσίες την περασμένη 10/ετία, προτίμησαν τελικά σε ένα υψηλό ποσοστό 80-100% την λύση της μεθόδου των εξατμισοδεξαμενών, καίτοι σε μερικές περιπτώσεις υπήρξαν κατασκευές προβληματικές και ανεπαρκείς.
Ο ελαιοπυρήνας ένα αξιόλογο μέχρι τώρα υποπροϊόν, τώρα - και δυο χρόνια άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα. Η αρχή έγινε με την ανίχνευση βενζοπυρενίων που θεωρούνται καρκινογόνα - σε πυρηνέλαια της Ισπανίας και στην συνέχεια της Ιταλίας και Ελλάδας. Τα αιτία του προβλήματος αποδίδονται στην υψηλή υγρασία, 65% και άνω, της ελαιοπυρήνας των ελαιοτριβείων δυο φάσεων.
Συμπεράσματα
- Η ελαιοκομία αποτελεί μια από τις πλέον φιλικές προς το περιβάλλον αγροτικές δραστηριοτητες.
- Οι ευνοϊκές επιδράσεις της στο κοινωνικό αλλα στο φυσικό περιβάλλον είναι πολλες και σημαντικές.
- Οπωσδήποτε όμως μη ορθολογικοί χειρισμοί μπορούν να προκαλέσουν περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις.
- Απαιτείται προστασία των οριακών και ορθολογική διαχείριση των παραγωγικών ελαιώνων καθώς και σωστή διαχείριση των αποβλήτων και των υποπροϊόντων.
Πηγή: http://www.sedik.gr/el/index.php?option=com_content&task=view&id=15&Itemid=252
Σχετικα αρθρα:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου