Οφέλη των δέντρων στα αστικά οδοστρώματα

 Οφέλη των δέντρων στα αστικά οδοστρώματα 

    Οι δενδροστοιχίες σε αστικές περιοχές όχι μόνο καλλωπίζουν, αλλά παρατείνουν τη διάρκεια ζωής της δομής του πεζοδρομίου μειώνοντας τη θερμοκρασία της επιφάνειας του και έτσι την επιδείνωση της κατασκευής από φθορά, δημιουργώντας σημαντική εξοικονόμηση στη συντήρηση. Αυτό το άρθρο αναλύει τον τεχνικό και οικονομικό αντίκτυπό των δενδροστοιχιών, συνιστώντας την ένταξή τους στον αστικό σχεδιασμό ως στρατηγική επένδυση.

Περίληψη

    Η χρήση των  δενδροστοιχιών στις αστικές περιοχές έχει λειτουργικά πλεονεκτήματα πέρα από τις γενικές αισθητικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους. Ένα από τα πιο σημαντικά από τεχνική άποψη είναι η μείωση της φθοράς του πεζοδρομίου μέσω της σκιάς που προβάλλουν τα δέντρα, γεγονός που συμβάλλει στη μείωση της θερμοκρασίας της επιφάνειας των δρόμων. Αυτός ο δροσισμός μειώνει σημαντικά τη συχνότητα και την ένταση των ζημιών όπως οι ρωγμές, οι παραμορφώσεις και η πρόωρη γήρανση των υλικών, η οποία με τη σειρά της αντιπροσωπεύει την άμεση οικονομική εξοικονόμηση για τις δημόσιες διοικήσεις (Δήμοι, Περιφέρειες κ.λ.π.), που είναι υπεύθυνες για τη συντήρηση των πόλεων.                                     

    Αυτό το άρθρο αναλύει αυτό το φαινόμενο, παρέχει ποσοτικά δεδομένα σχετικά με την αύξηση της ανθεκτικότητας των υλικών και προσφέρει μια οικονομική εκτίμηση του κέρδους που παράγεται.

1. Εισαγωγή

    Στα αστικά περιβάλλοντα, το πεζοδρόμιο υποβάλλεται σε μηχανικούς και θερμικούς παράγοντες φθοράς. Ειδικότερα, οι υψηλές θερμοκρασίες που φτάνουν σε επιφάνειες που εκτίθενται στον ήλιο, ως αποτέλεσμα του φαινομένου που είναι γνωστό ως αστική θερμική νησίδα, ευνοούν τις επιταχυνόμενες διαδικασίες υποβάθμισης σε άσφαλτο, πλάκες στα πεζοδρόμια και γενικά στις τσιμεντένιες κατασκευές. 

    Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, η φυτική κάλυψη —ιδίως τα δέντρα των δρόμων— αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέτρο για τη μείωση της άμεσης θερμικής έκθεσης και, κατά συνέπεια, την παράταση της ωφέλιμης ζωής αυτών των υποδομών.

    Το παρόν έγγραφο επικεντρώνεται στην αξιολόγηση της τεχνικής επίδρασης της σκιάς των δέντρων στην ανθεκτικότητα του οδοστρώματος, ποσοτικοποιώντας τον θετικό οικονομικό αντίκτυπο που προκύπτει από την ενσωμάτωσή της στον αστικό σχεδιασμό. 

2.  Μηχανισμοί θερμικής φθοράς στο δάπεδο του οδοστρώματος -πεζοδρομίου

2.1 Επιπτώσεις των Υψηλών Θερμοκρασιών

    Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στην οδοστρωσία, ειδικά οι ασφαλτικές ενώσεις, υφίστανται επιταχυνόμενη φθορά όταν υποβάλλονται σε έντονους θερμικούς κύκλους. Η άμεση ηλιακή ακτινοβολία αυξάνει τη θερμοκρασία της επιφάνειας του οδοστρώματος σε επίπεδα που μπορούν να ξεπεράσουν τους 60°C σε εκτεθειμένες περιοχές, προκαλώντας οξείδωση, ρωγμές από θερμική κόπωση και πλαστική παραμόρφωση.

2.2 Ο ρόλος της σκιάς στη θερμική ρύθμιση

    Η κάλυψη των δέντρων λειτουργεί ως φράγμα κατά της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας. Έχει αποδειχθεί ότι οι περιοχές που σκιάζονται από δέντρα μπορούν να καταγράψουν έως και 25°C χαμηλότερες θερμοκρασίες στην επιφάνεια του οδοστρώματος σε σύγκριση με τις πλήρως εκτεθειμένες περιοχές. Αυτή η θερμική διαφορά μειώνει σημαντικά τη μηχανική καταπόνηση και τη χημική υποβάθμιση των υλικών.

3. Επίδραση της σκιάς των δέντρων στη διάρκεια ζωής του οδοστρώματος

    Τεχνικές μελέτες και παρατηρήσεις σε διάφορες πόλεις δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ της δενδροκάλυψης και της ανθεκτικότητας του οδοστρώματος - πεζοδρομίου. Ανάλογα με τον τύπο του υλικού και τον βαθμό σκίασης, η διάρκεια ζωής μπορεί να αυξηθεί σημαντικά.

3.1 Ασφαλτόστρωση 

Διάρκεια ζωής χωρίς σκιά: 12 έως 15 χρόνια.                                                         

Διάρκεια ζωής με σημαντική σκιά: 18 έως 22 χρόνια.                                                   

Εκτιμώμενη αύξηση: 40–60%. 

3.2 Οδόστρωμα από σκυρόδεμα ή τσιμέντο 

Αν και είναι πιο ανθεκτικό στην άμεση θερμική ακτινοβολία, το σκυρόδεμα υφίσταται διαστολές και συστολές που μπορούν να προκαλέσουν ρωγμές και στρέβλωση.                                                                                                                         

  Η σκιά μειώνει αυτές τις επιπτώσεις:                                                                      

Εκτιμώμενη αύξηση της ωφέλιμης ζωής: 20–30%. 

3.3 Πλακοστρωμένο Δάπεδο

Τα κομμάτια πέτρας ή οι πλάκες πεζοδρομίου, όταν τοποθετούνται σε κοκκώδεις βάσεις, υφίστανται μετατόπιση λόγω διαφορικών διαστολών. Η σκιά μειώνει αυτό το φαινόμενο, βελτιώνοντας τη σταθερότητα.                      

Εκτιμώμενη αύξηση της δομικής και αισθητικής ανθεκτικότητας: έως και 30%.

4. Οικονομική Αποτίμηση Εξοικονόμησης από την Παρατεταμένη Ωφέλιμη Ζωή 

4.1 Κόστος Συντήρησης και Ανανέωσης 

Μέσο κόστος αποκατάστασης αστικών οδοστρωμάτων: 20–40 €/m².

Για μια αστική περιοχή μήκους 1 χλμ. και πλάτους 10 μέτρων (10.000 τ.μ.), το κόστος ανακαίνισης κυμαίνεται μεταξύ 200.000 και 400.000 ευρώ.

4.2 Υπολογισμός Εξοικονόμησης 

Σε ορίζοντα ανάλυσης 30 ετών: 

Σενάριο χωρίς δέντρα: 2 έργα επαναποκαταστάσεις.

Σενάριο σκίασης δέντρων: 1 έργο επαναποκαταστάσης  (σε περιπτώσεις αυξημένης ωφέλιμης ζωής ≥50%).

Εκτιμώμενη εξοικονόμηση: μεταξύ 200.000 και 400.000 ευρώ ανά χιλιόμετρο δρόμου σε διάστημα 30 ετών. 

4.3 Κόστος Φύτευσης Δέντρων 

Μέσο κόστος ανά δέντρο που φυτεύεται (αγορά, φύτευση, προσαρμογή, αρχική συντήρηση): 250–600 €.

Για 1 χλμ. διαδρομής με διπλής δενδροστοιχίας (απόσταση κάθε 10 μέτρα): 200 δέντρα.

Συνολικό κόστος υλοποίησης: 50.000€–120.000€. 

4.4 Άμεση Οικονομική Απόδοση 

Εξετάζοντας μόνο το κόστος συντήρησης  του οδοστρώματος: 

Εκτιμώμενος λόγος οφέλους/επένδυσης: μεταξύ 3:1 και 6:1. 

Αυτή η απόδοση δεν περιλαμβάνει έμμεσα οφέλη όπως μειωμένη ανάγκη για επιφανειακή άρδευση, μεγαλύτερη θερμική άνεση για τους πεζούς ή μειωμένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης λόγω έκθεσης στη θερμότητα.

5. Κανονιστικές και Τεχνικές Αναφορές

Βασιλικό Διάταγμα 595/2021, της 20ής Ιουλίου (BOE-A-2021-11614) σχετικά με μέτρα για την προώθηση πράσινων υποδομών.

·      Άρθρο 5.3: ορίζει ότι οι οικοσυστημικές υπηρεσίες θα αξιολογούνται στις αποφάσεις σχεδιασμού.

·      Άρθρο 6.1: Συνιστάται η ενσωμάτωση λύσεων που βασίζονται στη βλάστηση για τη βελτίωση της αστικής αποδοτικότητας.

Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την Αποκατάσταση της Φύσης(2023/0277(COD)), 

·      Άρθρο 11: καθορίζει την ανάγκη αύξησης της δενδροκάλυψης σε αστικά περιβάλλοντα.

Υπουργείο Μεταφορών, Κινητικότητας και Αστικής Ατζέντας (MITMA): Κατάλογος Μοναδιαίου Κόστους (2021).

6. Συμπεράσματα  

    Η παρουσία των δέντρων στους δρόμους έχει άμεσο και ποσοτικοποιήσιμο αντίκτυπο στην ανθεκτικότητα των αστικών οδοστρωμάτων, μειώνοντας τη θερμική έκθεση που προκύπτει από τη θερμική αστική νησίδα της πόλης. Αυτό το αποτέλεσμα μεταφράζεται σε σημαντική οικονομική εξοικονόμηση και βελτιστοποίηση της αστικής συντήρησης.  

    Η ενσωμάτωση της φυτικής κάλυψης ως τεχνικού στοιχείου στο σχεδιασμό και τη διαχείριση των αστικών οδών δεν θα πρέπει να θεωρείται αισθητική πολυτέλεια, αλλά μάλλον στρατηγική επένδυση σε υποδομές.

7. Τεχνικές συστάσεις

1. Ενσωματώστε τη σκιά του δέντρου ως τεχνικό κριτήριο στα σχέδια αστικής ανάπτυξης και αποκατάστασης δρόμων.  
2. Καθιέρωση δημοτικών κανονισμών που απαιτούν τη φύτευση δέντρων σε τμήματα νέων πεζοδρομίων  και σε πρόσφατα ασφαλτοστρωμένα τμήματα.
3. Ενσωματωμένοι δείκτες θερμοκρασίας επιφάνειας στα προγνωστικά συστήματα συντήρησης του πεζοδρομίου. Ενσωματώστε δείκτες θερμοκρασίας επιφάνειας σε συστήματα πρόγνωσης συντήρησης οδοστρώματος.
4. Αξιολογήστε τα αστικά δέντρα όχι μόνο ως στοιχείο τοπίου, αλλά ως λειτουργικό συστατικό της οδικής υποδομής.

Απόδοση στα Ελληνικά:                                                                        

Μανώλης Καπάνταης Δασολόγος – Περ/λόγος

Αρχικός τίτλος του άρθρου:

Beneficios de Árboles en Pavimentos Urbanos

https://www.losarbolesmagicos.es/2025/05/04/beneficios-de-arboles-en-pavimentos-urbanos/?fbclid=IwY2xjawKIFvVleHRuA2FlbQIxMQBicmlkETBBWFdoMWNRSWd3MWh0RE1IAR4x6ZrpvagWAPkNnqRzo8N12UJLml0fQ1iC7wMCH-lHzv_t6Z2l7UIk8jVBRg_aem_bd7rglmsQEIwFso4cHwtGw