Χρειάζεται πολιτικό θάρρος για την οικοδόμηση καλύτερων πόλεων
Εκεί τελείωσε η συναίνεση.
Και εκεί αρχίζει το πρόβλημα.
Γιατί, το να σχεδιάζουμε πόλεις για τους ανθρώπους δεν είναι ιδεολογικό ζήτημα. Είναι θέμα δημόσιας υγείας, κοινωνικής δικαιοσύνης και κοινής λογικής.
Ο φόβος της διατάραξης
Στην Ισπανία, οι περισσότεροι πολιτικοί γνωρίζουν πολύ καλά τι πρέπει να γίνει για τη βελτίωση της αστικής κινητικότητας:
- Μείωση του χώρου που διατίθεται για τα αυτοκίνητα.
- Φαρδιά πεζοδρόμια.
- Πεζοδρομήσεις στους δρόμους.
- Δημιουργία συνδεδεμένων και ασφαλών ποδηλατοδρόμων.
- Ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών.
Το πρόβλημα δεν είναι τεχνικό, είναι πολιτικό.
Οι περισσότεροι ηγέτες δεν τολμούν να το κάνουν επειδή φοβούνται τον θόρυβο των μέσων ενημέρωσης, τα παράπονα της γειτονιάς ή την απώλεια ψήφων.
Το αποτέλεσμα: στάσιμες πόλεις όπου κάθε προσπάθεια αλλαγής ματαιώνεται από τον φόβο των αυριανών πρωτοσέλιδων.
Αξίζει να θυμόμαστε ότι η πρόοδος δεν ήταν ποτέ εύκολη. Κάθε αστική πρόοδος - από την απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους έως τον περιορισμό της ταχύτητας στις πόλεις - έχει προκαλέσει αντίσταση.
Και όμως, σήμερα κανείς δεν θα ήθελε να γυρίσει πίσω.
Η πολιτική δειλία είναι αισθητή στις λεπτομέρειες
Η έλλειψη πολιτικού θάρρους δεν φαίνεται στις ομιλίες, φαίνεται στις πράξεις.
· Σε έργα πεζοδρομήσεων που έχουν σταματήσει «λόγω παραπόνων από καταστηματάρχες».
· Σε ποδηλατόδρομους που βάφονται απλώς για επίδειξη και εγκαταλείπονται όταν ασκείται κριτική.
· Σε σχέδια κινητικότητας που δεν εφαρμόζονται ποτέ λόγω «έλλειψης συναίνεσης».
· Σε πολιτικούς που μιλούν για βιωσιμότητα αλλά στη συνέχεια εγκαινιάζουν υπόγειους χώρους στάθμευσης.
Το να κάνεις τις πόλεις καλύτερες δεν είναι δυνατό χωρίς να αναστατώσεις κάποιον.
Και αυτή ακριβώς είναι η πρόκληση: να έχεις το θάρρος να παίρνεις αποφάσεις που δεν είναι δημοφιλείς σήμερα, αλλά που θα βελτιώσουν τη ζωή όλων αύριο.
Το Θάρρος Δεν Έχει Ιδεολογία
Μία από τις πιο παράλογες πτυχές της συζήτησης για την κινητικότητα στην Ισπανία είναι το πώς έχει εξελιχθεί σε μια ιδεολογική μάχη.
Αν ένας δήμαρχος πεζοδρομήσει έναν δρόμο ή περιορίσει την κυκλοφορία, κάποιος αμέσως φωνάζει: «Αυτό είναι κάτι αριστερό!». Απλα είναι κατι που κανει την ζωή βιωσιμη....
Αλλά η βιώσιμη κινητικότητα δεν έχει πολιτικό χρώμα.
Έχει μια κατεύθυνση: προς το μέλλον ή προς το παρελθόν.
Στην Ευρώπη, πολλές από τις πιο προηγμένες πόλεις όσον αφορά την κινητικότητα και την ποιότητα ζωής κυβερνώνται από συντηρητικά ή κεντροδεξιά κόμματα.
Δεν το κάνουν αυτό από ιδεολογία, αλλά από κοινή λογική, δημόσια υγεία και αποτελεσματικότητα.
· Στην Κοπεγχάγη, οι πολιτικοί ηγέτες κάνουν ποδήλατο καθημερινά. Όχι για επίδειξη, αλλά επειδή είναι ο πιο πρακτικός και λογικός τρόπος μετακίνησης.
· Στο Βερολίνο, τη Βιέννη ή το Άμστερνταμ, το να βλέπεις έναν πολιτικό ή υπουργό στα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι καθημερινό φαινόμενο.
· Στο Όσλο ή τη Στοκχόλμη, η ποδηλασία και οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι τόσο βαθιά ριζωμένες που κανένα κόμμα δεν θα τολμούσε να κάνει πίσω.
Εν τω μεταξύ, στην Ισπανία, φαίνεται ότι η δεξιά πτέρυγα φοβάται μήπως χάσει ψήφους αν την δουν να κάνει ποδήλατο.
Εδώ, το επίσημο αυτοκίνητο παραμένει σύμβολο εξουσίας.
Και αυτό αντικατοπτρίζει απόλυτα την πολιτική μας κουλτούρα: πολλή συζήτηση για το «πράσινο» και ελάχιστη συνέπεια.
Χρειάζεται πολιτικό θάρρος όχι μόνο για να περάσεις μέτρα, αλλά και για να δώσεις το παράδειγμα.
Επειδή, ενώ σε άλλες χώρες οι ηγέτες μοιράζονται ποδηλατόδρομους με τους γείτονές τους, εδώ περιμένουμε ακόμα κάποιον να τολμήσει να βγει από το επίσημο αυτοκίνητό του.
Θαρραλέοι Άνθρωποι που το Έκαναν
Η πρόσφατη ιστορία δείχνει ότι οι θαρραλέες αποφάσεις λειτουργούν.
Η Ποντεβέδρα εξάλειψε την κυκλοφορία από το κέντρο της πόλης της πριν από περισσότερα από 20 χρόνια. Οι πωλήσεις για τις τοπικές επιχειρήσεις αυξήθηκαν, τα ατυχήματα μειώθηκαν κατά 90% και η ποιότητα ζωής βελτιώθηκε για όλους.
Το Παρίσι, υπό την Αν Ινταλγκό, υπέστη χρόνια κριτικής για την πεζοδρομημένη λεωφόρο και τη μείωση του χώρου για τα αυτοκίνητα. Σήμερα, τα ποσοστά ρύπανσης και ατυχημάτων είναι τα χαμηλότερα στην ιστορία του.
Η Βαρκελώνη, με τα υπερ-μπλοκ της, έχει αποδείξει ότι η ανάκτηση του δημόσιου χώρου βελτιώνει την υγεία, την τοπική οικονομία και την κοινοτική ζωή.
Το σχέδιο της Ουτρέχτης και της Κοπεγχάγης έχει ως γνώμονα τα παιδιά, όχι τα αυτοκίνητα. Εκεί, ένα παιδί μπορεί να πάει μόνο του στο σχολείο με το ποδήλατό του. Στην Ισπανία, πολλοί ενήλικες δεν τολμούν καν.
Κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις έχει κάτι κοινό: στην αρχή δεν ήταν δημοφιλείς.
Αλλά ο χρόνος αποδεικνύει ότι όσοι τολμούν έχουν δίκιο.
Santander: το παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν λείπει το πολιτικό θάρρος
Δεν χρειάζεται να κοιτάξεις στο Παρίσι ή την Κοπεγχάγη για να καταλάβεις τι συμβαίνει όταν μια πόλη δεν έχει πολιτικό θάρρος.
Είμαι από το Σανταντέρ και το έχω βιώσει από πρώτο χέρι.
Πρόσφατα επέστρεψα εκεί και το επιβεβαίωσα: η αστική κινητικότητα στο Σανταντέρ είναι μια καταστροφή.
Η πόλη παραμένει κολλημένη σε ένα ξεπερασμένο μοντέλο κυκλοφορίας, όπου τα αυτοκίνητα έχουν απόλυτη προτεραιότητα και τα ποδήλατα θεωρούνται ενόχληση ή, στην καλύτερη περίπτωση, τουριστικό αξιοθέατο.
Για χρόνια, ο σύλλογος Cantabria ConBici προτείνει συγκεκριμένες βελτιώσεις: ασφαλείς διαδρομές, λογικές συνδέσεις μεταξύ γειτονιών, δρόμους με ήπια κυκλοφορία και μέτρα για την προώθηση της ποδηλασίας ως βιώσιμου μέσου μεταφοράς.
Και δεν μιλάμε για ουτοπικά ιδανικά: έχουμε σχεδιάσει ακόμη και τμήματα, έχουμε υποβάλει προτάσεις και έχουμε προσφέρει δωρεάν τεχνική βοήθεια.
Η απάντηση ήταν πάντα η ίδια: Σιωπή.
Οι λίγοι ποδηλατόδρομοι που υπάρχουν στο Σανταντέρ βρίσκονται στα περίχωρα, απομονωμένοι μεταξύ τους και εντελώς αποκομμένοι από το κέντρο της πόλης. Αυτό καθιστά το ποδήλατο όχι μια βιώσιμη επιλογή για μετακίνηση στην πόλη, αλλά μάλλον ένα αστικό στολίδι σχεδιασμένο για τουρίστες.
Η δημόσια υπηρεσία ποδηλάτων είναι επίσης ακριβή και μη πρακτική, γεγονός που δείχνει ότι η πόλη δεν λαμβάνει υπόψη τους ανθρώπους που ζουν εκεί, αλλά μάλλον εκείνους που απλώς περνούν.
Ένα αστικό ποδήλατο δεν θα έπρεπε να κοστίζει όσο ένα ταξί.
Έχω ζήσει επίσης στο Μπιλμπάο και τώρα στη Σαραγόσα, και παρόλο που καμιά από τις δύο δεν είναι τέλεια, η διαφορά είναι αισθητή.
Στο Μπιλμπάο, αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι το ποδήλατο είναι μέρος του αστικού τοπίου, και στη Σαραγόσα, αν και υπάρχουν ακόμη πολλά να βελτιωθούν, είναι σαφές ότι υπήρξε μια περίοδος που η ποδηλασία ήταν προτεραιότητα.
Η πόλη έχει μια κουλτούρα ποδηλασίας: πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν ποδήλατα για να πάνε στη δουλειά ή στο σχολείο, και αυτό δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Το λυπηρό είναι ότι η σημερινή κυβέρνηση της Σαραγόσα έχει καθυστερήσει αυτή τη δυναμική, δείχνοντας πολύ μικρή πολιτική βούληση να συνεχίσει να προχωρά. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να προτείνει την υποχρεωτική ασφάλιση για τους ποδηλάτες, ένα παράλογο μέτρο που τιμωρεί όσους ταξιδεύουν βιώσιμα. Και αναγκάστηκε να υποχωρήσει επειδή οι πολίτες —οι οποίοι καταλαβαίνουν τι σημαίνει να κυκλοφορείς με το ποδήλατο σε μια ζωντανή πόλη— του στάθηκαν.
Αυτό υπογραμμίζει τη διαφορά μεταξύ μιας πόλης με θαρραλέους ανθρώπους και μιας χωρίς ηγεσία.
Στη Σαραγόσα, η κοινωνία των πολιτών υπερασπίστηκε την πρόοδο.
Στη Σανταντέρ, δεν έχει καν επιχειρηθεί.
Και αυτό συμπυκνώνει τέλεια τη διαφορά μεταξύ των πόλεων που προοδεύουν και εκείνων που μένουν στάσιμες: πολιτικό θάρρος ή η απουσία του.
Πρώτα έρχονται τα παράπονα, μετά τα χειροκροτήματα.
Υπάρχει κάτι που επαναλαμβάνεται σε όλες τις πόλεις που έχουν επιλέξει περισσότερη ανθρώπινη κινητικότητα:
Όλοι παραπονιούνται στην αρχή.
Είτε πεζοδρομείτε σε δρόμο, επεκτείνετε ένα πεζοδρόμιο, είτε τοποθετείτε έναν ποδηλατόδρομο: η αρχική αντίδραση είναι πάντα η ίδια.
«Θα είναι χάος», «το εμπόριο θα πεθάνει», «κανείς δεν θα έρθει στο κέντρο», «δεν υπάρχει πουθενά να παρκάρει».
Και όμως, ο χρόνος καταλήγει να αποδεικνύεται ακριβώς το αντίθετο.
- Η Σεβίλλη, πρωτοπόρος στο στοίχημα στο δίκτυο ποδηλατοδρόμων στην Ισπανία, δέχθηκε μια χιονοστιβάδα κριτικής όταν ξεκίνησε η αλλαγή. Σήμερα είναι μία από τις πόλεις με τους πιο αστούς ποδηλάτες και το μοντέλο της μελετάται στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
- Η Pontevedra, η οποία πριν από είκοσι χρόνια φαινόταν σαν ένα πείραμα, είναι πλέον μια διεθνής αναφορά. Το τοπικό εμπόριο έχει αυξηθεί, οι δρόμοι είναι γεμάτοι ζωή και τα ατυχήματα έχουν πέσει κατακόρυφα.
- Και θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το Μονπελιέ, το Παρίσι ή το Μιλάνο, πόλεις όπου πρώτα υπήρχαν θυμωμένα πρωτοσέλιδα και τώρα υπάρχουν πλατείες γεμάτες ανθρώπους και επιχειρήσεις που ανθίζουν.
Τα δεδομένα το επιβεβαιώνουν: όταν οι δρόμοι ηρεμούν και η κυκλοφορία μειώνεται, η οικονομία της γειτονιάς βελτιώνεται. Οι άνθρωποι περπατούν περισσότερο, ψωνίζουν περισσότερο και μένουν περισσότερο. Οι ζωντανές πόλεις δεν είναι αυτές με τα περισσότερα αυτοκίνητα, αλλά αυτές με περισσότερη ζωή στους δρόμους τους.
Γι' αυτό το πολιτικό θάρρος όχι μόνο μεταμορφώνει την κινητικότητα: βελτιώνει την οικονομία και την κοινοτική ζωή.
Και το περίεργο είναι ότι οι ίδιοι άνθρωποι που παραπονέθηκαν στην αρχή καταλήγουν να λένε: "Δόξα τω Θεώ που τα καταφέρατε."
Συμπέρασμα: ηγεσία σημαίνει επίσης να κάνεις πετάλι κόντρα στον άνεμο.
Η αλλαγή μιας πόλης δεν είναι εύκολη.
Θα αντιμετωπίσετε κριτική, συμπεριφορές, τίτλους και θυμό. Αλλά θα δείτε επίσης αποτελέσματα που διαρκούν για γενιές.
Χρειάζεται θάρρος να κοιτάξεις πέρα από το αυτοκίνητο, να δεσμευτείς σε μια πόλη που αναπνέει, που περπατάει και που ακούει τον εαυτό της.
Μια πόλη που δεν ορίζεται από την κυκλοφορία της, αλλά από τη ζωή που ακμάζει στους δρόμους της.
Και ναι, χρειάζεται πολιτικό θάρρος για να χτίσουμε καλύτερες πόλεις, αλλά χρειάζονται και πολίτες που το απαιτούν.
Γιατί αν συνεχίσουμε να ψηφίζουμε όσους δεν τολμούν καν να βγουν από τα υπηρεσιακά τους αυτοκίνητα, το μόνο που θα έχουμε θα είναι περισσότερα αυτοκίνητα, περισσότερο θόρυβο και λιγότερη πόλη.
ΑΡΧΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ:
Hace falta valentía política para construir ciudades mejores
Απόδοση στα Ελληνικά
Μ. Καπάνταης Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος
τ. Δ/ντης Πρασίνου
