Μια εικόνα από το πράσινο μέλλον των πόλεων μας

Πως θα είναι οι δρόμοι του μελλοντός?

Υπάρχει μία συνεχής διερεύνηση από μελετητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο με στόχο βιώσιμές και πολυλειτουργικές πόλεις. 

         Ένας στόχος είναι η μετατροπή των δρόμων από απλούς χώρους κινητικότητας  -σήμερα δυστυχώς δεν είναι τόσο  ανθρώπων αλλά κυρίως καταλαμβάνονται από τα οχήματα - σε κατοικήσιμα μέρη που συνδέονται με τη φύση, συμβάλλοντας στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της απώλειας της βιοποικιλότητας.

Η έννοια της "βιοφιλίας" είναι η έμφυτη ανθρώπινη συγγένεια για τη φύση, μια ιδέα που αναπτύχθηκε από τον E.O. Wilson. Αυτή η ανθρώπινη τάση είναι απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική υγεία, ειδικά σε αστικό περιβάλλον. Ο βιοφιλικός σχεδιασμός ενσωματώνει φυσικά στοιχεία σε κτίρια και αστικούς χώρους για τη βελτίωση της ανθρώπινης ευημερίας και την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων όπως η αστική θερμότητα και η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Μία ομάδα προτείνει  «Πλαίσιο Σχεδιασμού Βιοφιλικών Δρόμων» βασισμένο σε έξι κατηγορίες:

1. Κυκλοφοριακός σχεδιασμός: Επανασχεδιασμός λωρίδων για να δοθεί προτεραιότητα σε πεζούς και ποδηλάτες, χρησιμοποιώντας φυσικά στοιχεία για την ηρεμία της κυκλοφορίας. Δραστική μείωση ιδιωτικών οχημάτων.

 

2. Διαχείριση ενέργειας: Χρήση δέντρων, αναρριχητικών φυτών   και πράσινων τοίχων για φυτοκάλυψη των κτηρίων, για τη μείωση του φαινομένου του Θερμικής νησίδας (πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες μέσα στην πόλη), την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων φυσικά, ενώ παράλληλα δεσμεύονται από φυτά οι ρύποι , υπάρχει δροσισμός, και αισθητικά αναβαθμίζεται ο χώρος.

3. Διαχείριση βροχινού νερού: Ενσωμάτωση συστημάτων Λύσεων βασισμένων στην Φύση (ΝΒSNature based solutions) όπως διήθησης στις δεντροδόχους, κήπων βροχής,   φυτεμένων δωμάτων για συγκράτηση και καθαρισμό όμβριων.

4. Διαχείριση βιοποικιλότητας: Δημιουργία αστικών οικοτόπων μέσα από πράσινους τοίχους, πράσινες στέγες και φυτείες ιθαγενών ειδών.

 

5. Αστικά εξοπλισμός: Χρήση στοιχείων αστικού εξοπλισμού(όπως στάσεις  με φυτεμένα δώματα, παγκάκια ζαρτινιέρες κτλ|) πολύ πιο φιλικού από ότι σήμερα  αλλά και αύξηση των υποδομών πρασίνου όπως πάρκα τσέπης, καταλαμβάνοντας χώρους οδοστρώματος με  δραστική μείωση σκληρών & υλικών με ενσωμάτωση βιοφιλικών λειτουργιών.

 

6. Δραστηριότητες και Εκπαίδευση:  Οι οδοί στις πόλεις ήταν πάντα  χώροι στις πόλεις  που προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, την και την αίσθηση κοινότητας. Σήμερα αυτό γίνεται λιγότερο από παλιότερα και για λόγους κοινωνικής υγείας απαιτείται να επανέρθουμε σε αυτήν την λειτουργία 

Αυτές οι αρχές έχουν εφαρμοστεί σε τέσσερα έργα αστικής αναζωογόνησης σε Vitoria-Gasteiz, Berkeley, Portland και Melbourne, ενώ επιμέρους στοιχεία εχουν κατασκευαστεί σε πολεις σε όλο τον κόσμο(Σαν Φραντσισκο, Αιτχοβεν, Αμβουργο,κτλ) αποδεικνύοντας ότι η ενσωμάτωση της φύσης στους αστικούς δρόμους μπορεί να δημιουργήσει πιο αξιοβίωτους και βιώσιμους χώρους ενώ παράλληλα προάγει τη δημόσια υγεία και τη βιοποικιλότητα. 

Προφανώς υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα για την ποσοτικοποίηση της αποτελεσματικότητας των βιοφιλικών δρόμων στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Υπάρχει έτσι και αλλιώς  μια ολιστική και καινοτόμο άποψη στον πολεοδομικό σχεδιασμό, δίνοντας έμφαση στη σημασία της επανεξέτασης των δρόμων ως πολυλειτουργικών χώρων που συμβάλλουν στην ανθρώπινη ευημερία και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. 

Η δύναμη της πρότασης  για πράσινές πόλεις έγκειται στην ενσωμάτωση πολλαπλών αστικών οφελών μέσω ενός οικολογικού και κοινωνικού σχεδιασμού. Ωστόσο, η υλοποίηση μεγάλης κλίμακας θα απαιτήσει σημαντική πολιτιστική και κανονιστική αλλαγή, καθώς και προσεκτική ισορροπία μεταξύ του κόστους κατασκευής και συντήρησης.

Κωνσταντίνος Τάτσης 

Γεωπόνος 

 

Το άρθρο  βασίστηκε στο κείμενο  "Βιοφιλικοί δρόμοι: Ένα Σχεδιαστικό Πλαίσιο για τη Δημιουργία Πολλαπλών Αστικών Οφελών" (Cabanek, A. , κ.ά. Sustain Earth 3, 7 (2020). Biophilic streets: a design framework for creating multiple urban benefits με αρθρογράφους τουςAgata Cabanek, Maria Elena Zingoni de Baro & Peter Newman 

 https://doi.org/10.1186/s42055-020-00027-0.

ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

 GLI ALBERI E IL PARTICOLATO ATMOSFERICO

(Francesco Ferrini, febbraio 2025)

ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Francesco Ferrini, Φεβρουάριος 2025)

        Ζούμε στον «αστικό αιώνα», μια εποχή στην οποία οι πόλεις δεν είναι μόνο κέντρα οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, αλλά πρέπει να γίνουν και υγιείς, αξιοβίωτοι και ευχάριστοι τόποι. Παρόλο που οι συγκεντρώσεις λεπτής σκόνης-Αιωρουμενα Σωματίδια (fine. dust ΡΜ10 και ΡΜ2.5) έχουν γενικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια χάρη σε αυστηρότερους κανονισμούς και τεχνολογικές βελτιώσεις, εξακολουθούν να αποτελούν μεγάλη απειλή για την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας. Η έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια συνδέεται πράγματι με ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων του αναπνευστικού, των καρδιαγγειακών παθήσεων και της αύξησης της πρόωρης θνησιμότητας.

        Σε αυτό το πλαίσιο, εμείς οι πολίτες έχουμε ένα θεμελιώδες καθήκον: να βελτιώσουμε την ποιότητα του αστικού αέρα, να υιοθετήσουμε μια ολοκληρωμένη και συμπληρωματική προσέγγιση που περιλαμβάνει τόσο τεχνολογικές λύσεις όσο και παρεμβάσεις βασισμένες στη φύση. Τα δέντρα μπορούν να διαδραματίσουν βασικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική, όχι ως ενιαία λύση, αλλά ως μέρος ενός χαρτοφυλακίου οικονομικά βιώσιμων και συνεργιστικών παρεμβάσεων για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Πώς τα δέντρα βοηθούν στη μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων?

Τα αστικά δέντρα και τα φυτά λειτουργούν ως αληθινά, φυσικά φίλτρα, συλλαμβάνοντας τα σωματίδια στα φύλλα, τα κλαδιά και το φλοιό τους. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματική η συμβολή τους, είναι απαραίτητη μια στρατηγική προσέγγιση για τη διαχείριση και την τοποθέτησή τους. 

Παρακάτω παρατίθενται μερικές επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές:

Στρατηγική Σχεδιασμού & τοποθέτησης

• Αξιολόγηση μετεωρολογικών και τοπογραφικών παραγόντων: Η θέση των φραγμών βλάστησης πρέπει να εξετάζει τους επικρατούντες ανέμους, τις εποχιακές καιρικές συνθήκες, την αστική τοπογραφία και τα σημεία συγκέντρωσης υψηλών ρύπων, όπως πολυσύχναστες διασταυρώσεις ή βιομηχανικές περιοχές.

• Δημιουργία ζωνών προστασίας: Τοποθετήστε φραγμούς βλάστησης γύρω και κοντά στις κύριες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης, όπως δρόμοι υψηλής πυκνότητας και βιομηχανικά εργοστάσια.

• Πυκνότητα φράγματος: Τα μέτρια πυκνά φυτικά φράγματα είναι τα πιο αποτελεσματικά στην αναχαίτιση των σωματιδίων χωρίς να εμποδίζουν τη φυσική ροή του αέρα.

• Διαστρωμάτωση βλάστησης: Χρησιμοποιήστε έναν συνδυασμό δέντρων, θάμνων και γρασίδι για να δημιουργήσετε ένα πολυεπίπεδο «διχτυ συγκέντρωσης», αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα των σωματιδίων που αναχαιτίζουν.

Κριτήρια επιλογής φυτών

Για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητα των δέντρων στην αλίευση ρύπων, είναι απαραίτητο να επιλέγουμε προσεκτικά είδη φυτών. Μερικά βασικά κριτήρια περιλαμβάνουν:

• Αειθαλή για αποτελεσματικότητα όλο το χρόνο: Τα αειθαλή δέντρα εξασφαλίζουν τη συνεχή απομάκρυνση των ρύπων, ακόμα και το χειμώνα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η ευαισθησία των κωνοφόρων σε συγκεκριμένους ρύπους.

• Πυκνή κόμη και περίπλοκη διακλάδωση: Δέντρα με πυκνή χαίτη και πολύπλοκη διακλαδώματα προσφέρουν μια μεγαλύτερη περιοχή Δέσμευσης για το σωματίδιο.

• Δομημένα φύλλα για μεγαλύτερη σύλληψη: Είδη με τριχωτά, ρητινώδη ή χονδρόφυλλα είναι πιο αποτελεσματικά στη σύλληψη σωματιδίων από εκείνα με λεία φύλλα. Επίσης, τα μικρότερα φύλλα γενικά συμπεριφέρονται καλύτερα ως συλλέκτες από τα μεγαλύτερα.

• Βότανα για την απορρόφηση αερίων: Τα φυτικά είδη είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την απορρόφηση ορισμένων αερίων ρύπων, όπως τα οξείδια του αζώτου (NOx).

Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Μακροπρόθεσμη Βιωσιμότητα

• Διαφοροποίηση των ειδών: Χρήση ποικιλίας ειδών για την αύξηση της βιοποικιλότητας και την εξασφάλιση της οικολογικής ανθεκτικότητας της αστικής περιοχής.

• Είδη μακράς διάρκειας και χαμηλής συντήρησης: Επιλέξτε δέντρα με μεγάλο κύκλο ζωής και θάμνους που απαιτούν ελάχιστη διαχείριση για να μειώσουν το κόστος συντήρησης.

• Αντοχή σε παράσιτα και ασθένειες: Προτίμηση ειδών ανθεκτικών στα τοπικά παράσιτα και ασθένειες για να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια υγεία της αστικής βλάστησης.

• Προσαρμογή του χώρου: επιλέξτε είδη κατάλληλα για τις ειδικές κλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες της φυτικής περιοχής.

    Καθώς οι τεχνολογίες ελέγχου των εκπομπών εξακολουθούν να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα δέντρα και οι πράσινες υποδομές παρέχουν μια επιπλέον ευκαιρία για βελτίωση της ποιότητας του αέρα στις πόλεις. Η στρατηγική ενσωμάτωση των δέντρων στον πολεοδομικό σχεδιασμό όχι μόνο συμβάλλει στη μείωση των ατμοσφαιρικών σωματιδίων, αλλά βελτιώνει και την ευημερία και την ποιότητα ζωής των πολιτών.

        Για να είναι αποτελεσματική αυτή η προσέγγιση, απαιτείται και είναι απαραίτητος ένας ολιστικός σχεδιασμός που συνδυάζει επιστημονικές γνώσεις μετεωρολογίας, αστικής οικολογίας και δημόσιας υγείας , διασφαλίζοντας ότι οι πόλεις του μέλλοντος δεν είναι μόνο πιο πράσινες, αλλά και πιο υγιείς και βιώσιμες.

Απόδοση στα Ελληνικά : Κωνσταντίνος Τατσης MSc Γωπόνος

Όλες οι αντιδράσεις:

Αστική δεντροκομία

       

Τα τελευταία χρόνια, η Αστική δεντροκομία κεντρίζει όλο και περισσότερο την προσοχή των φορέων χάραξης πολιτικής και των πολιτικών ως μια φυσιο-κεντρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση μερικών από των βασικών κοινωνικών μας προκλήσεων. Αυτές περιλαμβάνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την απώλεια βιοποικιλότητας, την αστικοποίηση, και  τις ανάγκες ευεξίας και αναψυχής των αστικών πληθυσμών. Επιπλέον, η Αστική δεντροκομία παρέχει την δυνατότητα υλοποίησης βασικών πτυχών των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όπως την Νέα Πράσινη Συμφωνία (New Green Deal), την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα (EU Biodiversity Strategy) και την Ευρωπαϊκή Αστική Ατζέντα (EU Urban Agenda).

        Το παρόν αρθρό αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την Αστική δεντροκομία  τα πολλαπλά και ποικίλα οφέλη που μπορεί να προσφέρει και πρακτικά βήματα για την ανάπτυξη ενός ‘Αστικού Σχεδίου Δράσης’ σε τοπικό επίπεδο ωστε να βοηθά κάθε Δήμο, Περιφέρεια ιδιώτες στην διαχείριση των δεντρων στο άστυ. Από αυτή την άποψη η πολυλειτουργικότητα της Αστικής δεντροκομίας και τα πολυδιάσταστα αποτελέσματα και παροχές που μπορεί να προσφέρει, θα πρέπει να αναγνωριστούν ως ένα από τα πιο σημαντικά της πλεονεκτήματα. Μερικά από τα θέματα είναι και  θα υπάρχει αναλυση τους τμήμα τμήμα σε συνεχειες άρθρων :

▶    Τι είναι η αστική δεντροκομία  και πώς μπορεί να μας ωφελήσει σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό, και οικονομικό επίπεδο. Επιπλέον, οι αρνητικές επιπτώσεις ή οι λανθασμένες υπηρεσίες που συνδέονται με την αστική δεντροκομία.

▶    Πώς να κατανοήσουμε καλύτερα τους πόρους των δεντρων μέσω εκτεταμένης χαρτογράφησης, ελέγχους ποιοτικών χαρακτηριστικών των δέντρων  και απογραφών και πώς μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων και καλα σχεδιασμένων προσεγγίσεων για την αστική δεντροκομία.

 

▶ 

    Η σημασία της προώθησης των πολλαπλών οφελών που μπορούν να προκύψουν από την αστική δεντροκομία και το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που μπορεί να επιτευχθεί, πέρα και πάνω από τα επίπεδα των αρχικών δημόσιων επενδύσεων.

 

▶    Εξέταση του τρόπου με τον οποίο η αστική δεντροκομία μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα στις ανάγκες και τις αντιλήψεις των φορέων  και των πολιτών, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ενσωμάτωσή της στον σε μελλοντικές σχεδιαστικές, κυβερνητικές και διαχειριστικές προσεγγίσεις.

 

▶    Μηχανισμοί για τη δημιουργία ποικιλόμορφων και διαρκών συμπράξεων με ισχυρή παρέμβαση της τοπικής αυτοδιοίκησης για σταθερή και αποτελεσματικό μακροπρόθεσμό σχεδιασμό. Η σημασία της σύνδεσης των στρατηγικών αστικής δεντροκομίας σε περιφερειακή κλίμακα με άλλους βασικούς τομείς της πολιτικής, όπως ο σχεδιασμός, η υγεία, οι μεταφορές, η κοινωνική ισότητα και ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής.

        Ο ρόλος και η ανάγκη για καινοτομία στο πλαίσιο της διαχείρισης των αστικών δέντρων και πώς αυτή μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας ισχυρής κυκλικής βιοοικονομίας.Η διαδικασία για την ανάπτυξη και υλοποίηση στοχευμένων σχεδίων δράσης αστικής δεντροκομίας  σε τοπικό επίπεδο με ξεκάθαρους στόχους, αποτελέσματα και χρονοδιαγράμματα. Απαιτείται αποτελεσματική προώθηση των σχεδίων αστικής δεντροκομίας  τόσο στα κυβερνητικά πλαίσια όσο και σε όλους τους τομείς την ευρύτερη κοινωνία και την επιχειρηματική κοινότητα. 

            Ως εκ τούτου,  το άρθρο προτείνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, ένος  σχεδίου δράσης για την αστική δεντροκομία για τους τοπικούς φορείς ώστε να επιτευχθούν πολυλειτουργικοί στόχοι που προωθούν την καινοτομία, να ξεπεράσουμε την σημερινη τραγική κατασταση που έχουμε στην διαχείριση των δεντρων των πόλεων μας. Οι στόχοι αυτοί πρέπει   να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ευρείες προκλήσεις και τις κοινωνικές απαιτήσεις που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας και ο πλανήτης μας .

     Τα τοπικά σχέδια δράσης πλεόν είναι απαραίτητα και  πρέπει να συνδέονται με τα θέματα πολιτικής της ΕΕ (νέος νομος για την κλιματική αλλαγή)  και  να κοινοποιούνται αποτελεσματικά στους διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς -ωστε να υπάρχουν και να λειτουργούν σημαντικές δυνατότητες χρηματοδότησης δίνοντας παράλληλα έμφαση στη συνδεσιμότητα μεταξύ επαρχειακών και αστικών περιοχών και στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Επιπλέον, η αστική δεντροκομία θα πρέπει να ενσωματωθεί στις κύριες πολιτικές, τον προγραμματισμό και τις πρακτικές διαχείρισης. 

Τι είναι η Αστική Δεντροκομία, τι παρέχει? Ένας ορισμός της αστικής δεντροκομίας και τι αυτή συνεπάγεται. Σημειωνουμε  τα υφιστάμενα πολιτικά πλαίσια και
υπογραμμίζουμε την ανάγκη της ευαισθητοποίησης για την αστική δεντροκομία.

            ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΣΤΙΚΗ ΔΕΝΤΡΟΚΟΜΙΑ;

 Αστική δεντροκομία  ▶ Ολοκληρωμένη, διεπιστημονική, συμμετοχική και στρατηγική προσέγγιση για τον σχεδιασμό και τη διαχείριση των  δέντρων σε αστικές περιοχές για τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνιοπολιτισμικά τους οφέλη (FAO, 2017).

Οι αστικές περιοχές είναι δυναμικά, κοινωνικο-οικολογικά συστήματα ικανά να εξελίσσονται ώστε να επιβιώνουν. Μπροστά  στην  κλιματική αλλαγή, οι πόλεις πρέπει να αποκτήσουν ανθεκτικότητα μέσω μέτρων που αποσκοπούν στην προσαρμογή, του μετριασμού του κινδύνου και των καταστροφών για να συνεχίσουν να προσφέρουν πολλαπλά οφέλη και υπηρεσίες στους πολίτες. Υπό αυτή την έννοια, η αύξηση και η ενίσχυση της παρουσίας δέντρων και άλλης βλάστησης στις πόλεις μπορεί να συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα των πόλεων. 

    

    Προσεγγίσεις ‘Πράσινων Υποδομών’, οι οποίες εστιάζουν σε προγραμματισμένα δίκτυα φυσικών και ημι-φυσικών περιοχών, αντικατοπτρίζουν την ανάγκη να εξεταστεί ολόκληρο το αστικό και περιαστικό περιβάλλον, απέχοντας από την εστίαση μόνο σε μεμονωμένους χώρους. Μόνο μέσω ενός καλά συνδεδεμένου και λειτουργικού ‘πράσινου και μπλέ’ δικτύου θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τα πολλαπλά οφέλη των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων για τα ανθρώπινα μέσα διαβίωσης. Τα δέντρα στην πόλη, τα. αλση,  είναι κριτικής σημασίας στη δημιουργία πιο πράσινων, υγιών, ανθεκτικών και βιώσιμων πόλεων.

    Η έννοια των αστικών αλσών - των δεντροστοιχειών, που ορίζεται ως όλα τα δέντρα  και η φυτο κάλυψη  και αστικές δασικές συστάδες κοντά σε αστικές περιοχές, διαφέρει από άλλες έννοιες αστικού πρασίνου καθώς εστιάζει στα  δέντρα ως βασικά στοιχεία. Αυτό το τμήμα του αστικού οικοσυστήματος είναι το επίκεντρο μιας ολοκληρωμένες, διεπιστημονικής, συμμετοχικής και στρατηγικής προσέγγισης του σχεδιασμού και της διαχείρισης των δενδρωδων πόρων των αστικών περιοχών για την αξιοποίηση των οικονομικών, περιβαλλοντικών, και κοινωνικοπολιτικών οφελών τους. Η αστική δεντροκομία είναι μια ιδέα που πρόσφατα καθορίστηκε, καθώς η έννοια επινοήθηκε επίσημα στη Βόρεια Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του 1960.  Ωστόσο, από τότε έχει αναπτυχθεί ραγδαία, όσον αφορά την πολιτική, την πρακτική, την έρευνα και την εκπαίδευση, και είναι πλέον αναγνωρισμένη παγκόσμια, αν και η ακριβής μετάφραση του όρου σε διάφορες γλώσσες μπορεί να παρουσιάσει ορισμένες δυσκολίες.

Σχήμα 1: Στοιχεία των αστικών δασών. Προσαρμογή από την πόλη του Βανκούβερ και του ΔΣ Πάρκων του Βανκούβερ, 2018

        Συχνά γίνεται αναφορά τόσο σε αστικά όσο και σε περι-αστικά περιβάλλοντα, με τη δασική κάλυψη να είναι συνήθως  υψηλότερη στις περι-αστικές περιοχές από ό,τι στις αστικές περιοχές. Η αστική δεντροκομία βασίζεται σε μια φυσική κληρονομιά αιώνων, με πολλές ευρωπαϊκές πόλεις να διαχειρίζονται δασικές εκτάσεις με σκοπό την παροχή τροφίμων, ζωοτροφών, φαρμάκων, πόσιμου νερού, καυσίμων, ευκαιριών αναψυχής, καθαρού αέρα και οικοδομικών υλικών από το 1800, θέτοντας ,έτσι, από τότε μια ισχυρή ευρωπαϊκή παράδοση των «αστικών δασών». Η φύτευση δέντρων στο αστικό περιβάλλον και η δημιουργία αστικών πάρκων έχουν επίσης μακρά ιστορία. 

    Με τη μακροπρόθεσμη και ολοκληρωμένη θεώρηση όλων των δασών, των δέντρων και της βλάστησης στις πόλεις και με γνώμονα τα κοινωνικο-οικολογικά συστήματα, μπορούν να υπάρξουν εξελίξεις βασισμένες στην έννοια της αστικής δεντροκομίας. Η πόλη ή η μητροπολιτική περιοχή εξετάζεται έτσι από την οπτική γωνία ολοκληρωμένων οικολογικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συστημάτων, με τα δάση και τα δέντρα να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση συνδέει όλη την αστική πράσινη υποδομή, από μεμονωμένα δέντρα έως εκτεταμένες δασικές περιοχές, επιτρέποντας μια πιο  
συνντονισμένη και βιώσιμη προσέγγιση για την  διαχείρισή τους.

          Η αστική δεντροκομία ασχολείται με όλα τα αστικά δάση, τα οποία ταξινομούνται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (ΟΤΓ-ΗΕ) σε πέντε τύπους: προαστιακά δάση, αστικά πάρκα και άλση (> 0,5 εκτάρια, 5000 τετρ. μέτρα), πάρκα τσέπης και κήποι με δέντρα (< 0,5 εκτάρια), δέντρα σε δρόμους και πλατείες, καθώς και άλλοι χώροι πρασίνου όπως βοτανικοί κήποι, αστικά γεωργικά οικόπεδα κλπ. Το δασικό τμήμα του αστικού δάσους είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, καθώς παρέχει μια σειρά από βασικές υπηρεσίες οικοσυστήματος.

             

   

 Για να είναι επιτυχημένη η αστική δεντροκομία, απαιτείται η μακροπρόθεσμη εστίαση στη βιώσιμη διαχείριση των αστικών δέντρων και συνεχή παροχή υπηρεσιών οικοσυστήματος, όχι μόνο για τις αστικές κοινότητες του σήμερα, αλλά και για τις μελλοντικές γενιές. Καθώς επιδιώκει να βελτιστοποιήσει και να αξιοποιήσει στο έπακρον τα ψυχολογικά, κοινωνιολογικά, αισθητικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη που παρέχονται στην κοινωνία, η αστική δεντροκομία θα πρέπει να εστιάσει και στην ελαχιστοποίηση των τυχών αρνητικών στοιχείων, όπως αλλεργίες και προβλήματα ασφαλείας που μπορεί να περιορίζουν τη χρήση των δέντρων για αναψυχή.

              

  ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ε.Ε. 

για τα δέντρα 

       Τα δεντρα  αποτελούν ένα θεμέλιο της αστικής πράσινης υποδομής και των αστικών πρασίνων χώρων παγκοσμίως. Γι’ αυτό τον λόγο, η αστική δεντροκομία είναι ένα αναπόσπαστο μέρος του Στόχου Αειφόρου Ανάπτυξης 11 (SDG 11)– Δημιουργία ασφαλών, προσαρμοστικών βιώσιμων πόλεων και ανθρώπινων οικισμών, χωρίς αποκλεισμούς. Ο Στόχος 11.7 είναι ιδιαίτερα σημαντικός: Παροχή πρόσβασης σε ασφαλείς και προσβάσιμους δημόσιους χώρους πρασίνου. Επίσης, η Νέα Αστική Ατζέντα του ΟΗΕ του 2016 καλεί για πόλεις και ανθρώπινους οικισμούς που δίνουν προτεραιότητα σε ασφαλείς, προσβάσιμους, πράσινους και ποιοτικούς δημόσιους χώρους, και η Δεκαετία του ΟΗΕ για την Αποκατάσταση των Οικοσυστημάτων περιλαμβάνει την αποκατάσταση των αστικών οικοσυστημάτων, για τα πολλαπλά οφέλη που έχουν για τους πολίτες.

        Ένα σημαντικό αναδυόμενο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ είναι η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Στρατηγικής της ΕΕ για την Βιοποικιλότητα 2030 και της Στρατηγικής για τα Δάση, αναγνωρίζοντας έτσι τα σημαντικά οφέλη των αστικών δασών και των αστικών δέντρων, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της θερμοκρασίας των αστικών περιοχών και της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των φυσικών καταστροφών. Η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα 2030 όχι μόνο καλεί για τη φύτευση τουλάχιστον 3 δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων στην ΕΕ έως το 2030, με τις πόλεις να είναι σημαντικό επίκεντρο αυτής της δράσης, αλλά στοχεύει επίσης στην αναστροφή της απώλειας των πράσινων αστικών οικοσυστημάτων. Η Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα καλεί για συστηματική ολοκλήρωση των αστικών οικοσυστημάτων και των Οικολογικών Βιώσιμων Λύσεων (NBS) στον αστικό σχεδιασμό, καθώς και στον σχεδιασμό των κτιρίων και του περιβάλλοντά τους. Συμβατά με αυτήν τη στρατηγική, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καλέσει όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις να αναπτύξουν Σχέδια Αστικής Ενίσχυσης Πρασίνου, με μια κίνηση για την Συμφωνίες Πράσινων Πόλεων προκειμένου να διευκολυνθεί η εφαρμογή μέτρων για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και της προσβασιμότητας των αστικών δασών και τη βελτίωση των συνδέσεων μεταξύ των πράσινων χώρων.

      

 Η Στρατηγική Δασών της ΕΕ για το 2030 είναι πιο συγκεκριμένη σχετικά με την Υπόσχεση των 3 Δισεκατομμυρίων Δέντρων, δηλώνοντας ότι τα δέντρα πρέπει να φυτευτούν με πλήρη σεβασμό προς τις οικολογικές αρχές και ότι το σωστό δέντρο πρέπει να φυτευτεί στο σωστό μέρος και για τον σωστό σκοπό. Η Στρατηγική Δασών της ΕΕ προβλέπει επίσης ότι η αναδάσωση και η προστασία δασών θα πρέπει να λαμβάνει χώρα κυρίως σε αστικές και προαστιακές περιοχές, καθώς και σε γεωργικές περιοχές για την υποστήριξη νέων συστημάτων αγρο-δασο-καλλιέργειας (όπου τα δέντρα και οι γεωργικές καλλιέργειες ή τα βοσκοτόπια καταλαμβάνουν το ίδιο έδαφος). Έτσι, αναφέρεται στο δυναμικό των δέντρων ως μια από τις πλέον αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και των κινδύνων από φυσικές καταστροφές, καθώς και στα κοινωνικοοικονομικά και υγειονομικά οφέλη των πράσινων και δασικών περιοχών.

    Σε επίπεδο Ευρωπαϊκών Κρατών Μελών ή των περιφερειών τους, τα αστικά δάση συνήθως δεν ταξινομούνται ως ένας ξεχωριστός τύπος δεντροκομίας. Ωστόσο, έχουν αναπτυχθεί πολλές τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και πολυμερείς πρωτοβουλίες για να τονίσουν τη σημασία των των αστικών δέντρων. Αυτές περιλαμβάνουν πρωτοβουλίες από τον FAO, την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), αλλά επίσης πρωτοβουλίες όπως το "Δέντρα για τις Πόλεις", "Πόλεις για τα Δάση" και "Πόλεις με Φύση".

        Επιπλέον, η ζήτηση για Λύσεις Βασισμένες στη Φύση (NBS), όπως αυτές που παρέχονται για  τα  δέντρα, αυξάνεται παγκοσμίως, ως  αποτέλεσμα της ενσωμάτωσής τους στη διεθνή πολιτική και μέσω των πρωτοβουλιών των επιχειρήσεων, των πολιτών και άλλων που αναγνωρίζουν τα οφέλη που προσφέρουν. Οι Λύσεις Βασισμένες στη Φύση (NBS) έχουν τεράστιο οικονομικό δυναμικό στη μετάβαση προς μια ωφέλιμη για τη φύση, με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα και ισότιμη οικονομία. Απαιτούνται επενδύσεις και υποστήριξη για την ανάπτυξη των αγορών των NBS, όπου η αστική δεντροκομία αναγνωρίζεται ως ένας υποτομέας. Η δυναμική των NBS να συμβάλλουν στην κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη έχει αναγνωριστεί στις Ευρωπαϊκές πολιτικές μέσα στην Πράσινη Συμφωνία, όπως η «Στρατηγική Βιοποικιλότητας 2030», και διεθνώς μέσω οργανισμών όπως η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF).

        Η αστική δεντροκομία δύναται να διαδραματίσει ακόμα πιο σημαντικό ρόλο στην υγεία των αστικών οικοσυστημάτων και την ευημερία των πολιτών μετά την έγκριση της «Ατζέντας 2030 για την Αειφόρο Ανάπτυξη από τον ΟΗΕ». Όπως αναγνωρίζεται από την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE) και τον     FAO κατά τη διάρκεια του «Περιφερειακού Φόρουμ 2022 του UNECE για την Αειφόρο Ανάπτυξη», η αστική δεντροκομία είναι κλειδί για την επίτευξη των Στόχων Αειφόρας Ανάπτυξης, αυξάνοντας τη βιωσιμότητα των πόλεων και των αστικών κοινοτήτων, παρέχοντας τροφή και καθαρό νερό, αυξάνοντας τα εισοδήματα και τις ευκαιρίες απασχόλησης, προωθώντας δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής, καθαρίζοντας τον αέρα, παράγοντας ανανεώσιμη ενέργεια, συμβάλλοντας στη μείωση και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, βελτιώνοντας την ποιότητα του εδάφους, φιλοξενώντας τη βιοποικιλότητα και προωθώντας μια πράσινη οικονομία, μεταξύ άλλων.

Απόδοση στα Ελληνικά : 

 

Μ. Καπάνταης Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος                                                      

τ. Δ/ντης Πρασίνου