Σελίδες

Πέμπτη 28 Μαΐου 2020

Οι λαχανόκηποι της Ακαδημίας Πλάτωνος

Λαχανοκηπος σημερα 
Οι λαχανόκηποι της Ακαδημίας Πλάτωνος.
     Ίσως φανεί παράξενο να δούμε ένα τρακτέρ δίπλα στην Λένορμαν, μέσα σε ένα χωράφι να οργώνει.!! Ναι εδώ είναι ο λαχανόκηπος της Ακαδημίας Πλάτωνος. Απομεινάρι από τους λαχανόκηπους της Κολοκυνθούς, των Σεπολίων, του Περιστερίου, της Ακαδημίας Πλάτωνος.

           Οι λαχανόκηποι από τα αρχαία χρόνια υπήρχαν μαζί με τα αμπέλια και τις ελιές.
Στα μέσα του 19ου αιώνα με την αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας εκτοπίστηκαν τα ελαιόδεντρα και μεγάλωσαν οι λαχανόκηποι για να θρέψουν την πρωτεύουσα.
Τα ξύλα από τις άλλοτε ιερές ελιές7 δίδονται για καυσόξυλα και γύρω από το ποτάμι αρχίζουν να αναπτύσσονται μεγάλοι λαχανόκηποι.
Μαγγανοπήγαδο
         Η καλλιέργεια της ελιάς ήταν η πιο προσοδοφόρα μέχρι το 1850. Με την αύξηση του πληθυσμού η παραγωγή των κηπευτικών προϊόντων ήταν περισσότερο επικερδής από τις ελιές.
        Η Μικροασιατική καταστροφή του 1922 έφερε στην Ελλάδα 1.500.000 πρόσφυγες. Οι 300.000 φθάνουν στην Αθήνα. Οι πρώτες παράγκες στήνονται λίγο μακρύτερα από τη γέφυρα της Κολοκυνθούς και περίπου 700 μέτρα μακρύτερα από το χωριό Περιστέρι.
           Οι λαχανόκηποι κράτησαν μέχρι τη δεκαετία του 1960. Μετά η αγροτική γη μετασχηματίστηκε σε αστική και βιομηχανική. Τη χαριστική βολή την έδωσε η Υπουργική Απόφαση του 1975 η οποία απαγόρευσε την εκτροφή ζώων και πουλερικών σε όλο το λεκανοπέδιο.
Το πηγαδι 
             Τα περιβόλια έγιναν φτηνά οικόπεδα που πουλήθηκαν ή ενοικιάστηκαν για διάφορες χρήσεις και ακολούθησε μια άναρχη δόμηση.
       Σήμερα υπάρχει ένας λαχανόκηπος που ξεκινά κοντά από την Αίμωνος και φθάνει μέχρι την Λένορμαν.
         Σχεδόν σε κάθε μεγάλο λαχανόκηπο - περιβόλι υπήρχε μία στέρνα και μαγγανοπήγαδο που το γύριζε άλογο.
Λαχανοκηπος σήμερα 
         Όλοι οι περιβολάριδες είχανε στάβλο με αγελάδες, άλογα και μουλάρια.
Δίπλα από το σπίτι υπήρχαν αποθήκες, κοτέτσια με πάπιες, χήνες, φραγκόκοτες και χοιροστάσιο.
    Φυτεύανε χόρτα, μαρούλια, ραπανάκια, ραδίκια, μελιτζάνες, κρεμμύδια, παντζάρια κ. α.
Εκτός από τα κηπευτικά είχαν και δένδρα. Βερικοκιές, αχλαδιές, μουριές, ροδιές, λεύκες, συκιές, ελιές.
    Τα προϊόντα τα πηγαίνανε με σούστα στη λαχαναγορά. Στη στέρνα έβαζαν τα χορταρικά με τα κοφίνια για να πλυθούν. Πολλά παιδιά κάνανε μπάνιο μέσα στις στέρνες.
         
Έξοδος νερου από το Μάγγανο
Κάθε Πρωτομαγιά ερχόταν πολύς κόσμος από τον Κολωνό, το Μεταξουργείο. Ερχόταν και για κυνήγι.
 
      Ένα μεγάλο περιβόλι στη οδό Αντιγόνης ήταν του Κωνσταντίνου Βουτσαρά. Άλλοι περιβολάριδες ήταν : ο Μπουτζέλιας, ο Τριδήμας, ο Μαυρίκης, ο Κοκκινογένης, ο Δούσης, ο Νταρής, ο Μουσταπίδης, ο Αμοργιανός, ο Τζεβάς, ο Τεντόμας, ο Τζεβάς, ο Λεμπέσης, ο Γκιωνάκης, ο Πανόπουλος, ο Τσουκαντάς, ο Σιδέρης, ο Μέξης, ο Φελος κ. α.

Η στερνα
      Σήμερα μετά την άναρχη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί περιμένουμε από την Πολιτεία, να εφαρμοστεί το σχέδιο πόλης, να γίνουν δρόμοι με πεζοδρόμια και ίσως κάποτε όλη η αδόμητη περιοχή γίνει μία πράσινη νησίδα, ένας μεγάλος πνεύμονας της Αθήνας. Είναι νομίζω ο κατάλληλος χώρος να ιδρυθεί η Παγκόσμια Ακαδημία των Εθνών. Ένα Παγκόσμιο Πανεπιστήμιο του κόσμου.

Μιχάλης Βασίλας.
Το μαγγανοπηγαδο 

Σάββατο 9 Μαΐου 2020

Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων




Μ. Καπάνταης Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος                                                     
 τ. Δ/ντης Πρασίνου







Το «ασβέστωμα» ή  Λεύκανση του κορμού των δέντρων






Εικόνα1. Πηγή - gardenguide.gr photo - zakustom.com )

     Το ασβέστωμα των σπιτιών και των αυλών αποτελεί παλαιότατη συνήθεια για τους κατοίκους της επαρχίας των νησιών αλλά και σε ορισμένες περιοχές του λεκανοπεδίου. Επιλέγεται το λευκό χρώμα καθώς έχει γίνει συνώνυμο της καθαριότητας και της επιμέλειας. Τα σπίτια ασβεστώνονταν τουλάχιστον τρεις φορές το χρόνο, (Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο) στο εσωτερικό και στο εξωτερικό τους, στις μάντρες, στα πεζούλια, στις ξερολιθιές και στα δέντρα. Η πρακτική αυτή συνδέεται στενά με την παραδοσιακή μεσογειακή αρχιτεκτονική και έχει ρίζες πίσω στις εποχές της Αρχαίας Ελλάδας και των Ρωμαϊκών χρόνων. 
Το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη και του Τάσου Λειβαδίτη το αναφέρουν: 
«Μοσχοβολούν οι γειτονιές.......βασιλικό κι ασβέστη»….
Για το συχνά λοιπόν αυτό  φαινόμενο του «ασβεστώματος» των κορμών και των κύριων βλαστών των δένδρων (μπράτσα), από παλιά υπήρχε η άποψη ότι έτσι τα οπωροφόρα δένδρα κατά την περίοδο της άνοιξης, προστατεύονται από προσβολές ξυλοφάγων εντόμων και μυκήτων. Κάποιοι μάλιστα το έκαναν και για να αποτρέπουν τις κατσίκες και άλλα ζώα να τρέφονται με τα φύλλα των δένδρων.


Ανατομία του  βλαστού                                                                                                                                                                 
Σε εγκάρσια τομή ο βλαστός ενός ποώδους δικότυλου φυτού παρουσιάζει τις παρακάτω στρώσεις κυττάρων, από έξω προς τα μέσα:
Την επιδερμίδα, που αποτελείται συνήθως από μία στρώση κυττάρων με πάχος που διαφέρει στα διάφορα είδη,
• Το φλοιό που βρίσκεται κάτω από την επιδερμίδα. Επιδερμίδα: λεία, κηρώδης, µε πολυάριθμές μικρές δυσδιάκριτες φακίδες, ελάχιστα σκωριόχρωμη, ιδίως στην κοιλότητα του μίσχου.
• Τα δέντρα πρέπει να αναπνεύσουν και μέσω του κορμού το κάνουν μέσω των πρόσθετων ανοιγμάτων αποκαλούμενων φακίδων.  Η φακίδα είναι ένας πορώδης ιστός που αποτελείται από κύτταρα με μεγάλους ενδοκυτταρικούς χώρους στο περίμετρο των δευτερευόντων πυκνών οργάνων και το φλοιό των ξυλώδεις μίσχους και τις ρίζες των δικοτυλήδονων ανθοφόρων φυτών. Λειτουργεί ως πόρος, παρέχοντας ένα μονοπάτι για την άμεση ανταλλαγή αερίων μεταξύ των εσωτερικών ιστών και της ατμόσφαιρας μέσω του φλοιού, η οποία αλλιώς είναι αδιαπέραστη από τα αέρια. Το όνομα φακίδα, προέρχεται από το φακοειδές σχήμα (φακού). Το σχήμα των φακών είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται για την ταυτοποίηση των δέντρων.
• Φλοιός. Είναι ο προστατευτικός μανδύας του δέντρου. Η μορφή του διαφέρει ανάλογα με το είδος του δέντρου. Αποτελείται εξωτερικώς από σκληρά φελλο- ποιημένα κύτταρα (εξωτερικός φλοιός) και εσωτερικώς από μια ζωντανή, λεπτότερη, χυμώδη στιβάδα, ανοιχτότερου χρώματος (εσωτερικός φλοιός), στην οποία αποθηκεύονται θρεπτικές ουσίες για να διοχετευθούν στο δέντρο. Βαθμιαία ο εσωτερικός φλοιός μετασχηματίζεται σε εξωτερικό, και αυτού φύλλα ή κομμάτια, ανάλογα με το δέντρο, πέφτουν στο έδαφος.
Τον κεντρικό κύλινδρο, που αποτελείται από τους αγωγούς ιστούς. Ανάμεσά τους παρατηρείται μια ζώνη από μεριστωματικά κύτταρα  το κάμβιο και 
Την εντεριώνη, που βρίσκεται στο κέντρο του βλαστού

Εικόνα2. Τομή κορμού δέντρου. Από την τοποθεσία press. ntua.gr/documents/KEFALAIwood.pdf 

Το «ασβέστωμα» ή Λεύκανση του κορμού των δέντρων                                            
       Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων είναι η βαφή του κορμού με διάλυμα ασβέστη με νερό η  με διάλυμα λάτεξ λευκού χρώματος για προστασία. Το ασβέστωμα και η λεύκανση με χρώμα των κορμών δέντρων είναι παρόμοια, αλλά δεν είναι το ίδιο.                                                                                                                              
       O όρος ασβέστης είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε εκείνα τα ανόργανα υλικά που περιέχουν ασβέστιο, και στη σύσταση των οποίων κυριαρχούν ανθρακικά άλατα, οξείδια και υδροξείδια. Ο κοινός ασβέστης είναι το οξείδιο του ασβεστίου (χημικός τύπος CaO) ή το υδροξείδιο του ασβεστίου (χημικός τύπος Ca(OH)2, παρασκευάζεται με ανάμιξη οξειδίου του ασβεστίου με νερό). Επίσης ασβέστης ονομάζεται ορυκτό με χημική σύνθεση CaO, που συναντάται πολύ σπάνια.                                                                                                 
    Η βαφή με διάλυμα λάτεξ λευκού χρώματος είναι επίστρωση από εύκαμπτο υλικό  στον κορμό του δέντρου. Μη χρησιμοποιείτε χρώματα του εμπορίου με βάση το πετρέλαιο για την προστασία του κορμού.

Τα οφέλη και οι αρνητικές επιπτώσεις                                                                      Το ασβέστωμα του κορμού των δέντρων εξακολουθεί να γίνεται σε πολλά μέρη του κόσμου, ως πρακτική που κληρονομείται από την καλλιέργεια φρούτων σε κρύες περιοχές, όπου μπορεί με αυτό τον τρόπο να βοηθήσει τα πρόσφατα φυτεμένα, μπολιασμένα ή κλαδεμένα δέντρα, για να τα προστατεύσει από τις ξαφνικές αλλαγές θερμοκρασίας στα τέλη του φθινοπώρου και του χειμώνα. Οι οποίες αλλαγές θερμοκρασίας μπορούν να προκαλέσουν τη καταστροφή σε μέρη του κορμού και συγκεκριμένα στο στρώμα του  ιστού του καμβίου.                                                                                                                        
        Είναι επίσης χρήσιμο και σε ορισμένες περιοχές για είδη που καλλιεργούνται όπως οι μηλιές και οι οποίες  απαιτούν ψυχρές περιόδους για να για να αποδώσουν καρπούς.    
       Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων μπορεί να προστεθεί σαν απωθητικό για την προστασία του φλοιού των νεαρών δεντρυλλίων  που αποφλοιώνονται από λαγούς (Lepus europaeus) και από διάφορα τρωκτικά κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
        Η λεύκανση η το ασβέστωμα με υδροξειδίο  του ασβεστίου Ca(OH)2, μπορεί να είναι επωφελής για την αφομοίωση ορισμένων θρεπτικών συστατικών υπό συνθήκες υψηλής οξύτητας του εδάφους, αλλά μπορεί να γίνει επιβλαβής σε άλλες περιπτώσεις. Το ασβέστωμα που χρησιμοποιείται για τη λεύκανση του κορμού ξεπλένεται με τις βροχές, διαλύεται και μεταφέρεται χαμηλότερα στο έδαφος με την έκπλυση.                                                                                                      
           Όταν αυτός ο ασβέστης φτάσει στο έδαφος, έχει την ιδιότητα να αυξάνει το pH του. Το pH είναι πολύ σημαντικός παράγοντας και επηρεάζει τη διαλυτότητα των ιόντων και κατά συνέπεια και την ανάπτυξη των φυτών. Το pH είναι ένας δείκτης που μέτρα της ικανότητας του εδάφους να διευκολύνει την ανταλλαγή ανόργανων στοιχείων και να τα κάνει να απορροφούνται από τα λεπτά ριζίδια των φυτών. Μια ιδανική τιμή pH κυμαίνεται από 6 έως 6,5. Όταν το pH αυξάνεται, το έδαφος γίνεται πιο αλκαλικό. Το υψηλό pH δημιουργεί μειωμένη διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων, ιδιαίτερα P και μικροθρεπτικών Zn, Fe, Mn και B, συνέπεια των οποίων οι καλλιέργειες συχνά υποφέρουν από τροφοπενίες, κυριότερη των οποίων είναι η χλώρωση του σιδήρου. Όλα αυτά τα προβλήματα της μειωμένης διαθεσιμότητας των θρεπτικών σχετίζονται με την εκτεταμένη παρουσία του HCO3 στα ασβεστούχα εδάφη. Τα ανιόντα αυτά επηρεάζουν άμεσα την πρόσληψη τους από τα φυτά και εμμέσως μπορεί να δημιουργούν τροφοπενίες Fe και Mn.
       Ο σίδηρος, παραδείγματος χάριν, ένα βασικό μέταλλο για την υγιή ανάπτυξη του δέντρου, δεν μπορεί πλέον να ληφθεί από τις ρίζες. Εάν το έδαφος είναι αλκαλικό από μόνο του, όπως συμβαίνει σε πολλές περιοχές της πόλης, με το ασβέστωμα του κορμού έχουμε μόλις επιδεινώσει την κατάσταση και επηρεάζουμε περισσότερο τα δέντρα και άλλα φυτά. Το ασβέστωμα οδηγεί το δέντρο να βιώσει μια κατάσταση τροφοπενίας όπως προαναφέρθηκε που ονομάζεται "χλώρωση", τα συμπτώματα της οποίας είναι το κιτρίνισμα των φυλλωμάτων και η μειωμένη ικανότητα φωτοσύνθεσης.  
      Τα δέντρα πρέπει να αναπνεύσουν και μέσω του κορμού, το κάνουν μέσω των πρόσθετων ανοιγμάτων αποκαλούμενων φακίδων. Το «ασβέστωμα» ή η λεύκανση του κορμού των δέντρων φράζει αυτούς τους πόρους με τη μείωση της ανταλλαγής αερίων και ως εκ τούτου επηρεάζει το φυσιολογικό μεταβολισμό στην περιοχή.
        Άλλα επιχειρήματα που προβάλλονται είναι ότι με τη λεύκανση του δέντρου προστατεύεται αυτό από ζημιές που προκαλούνται από τα μυρμήγκια, τα παράσιτα και τις ασθένειες, μπορεί αυτά να συγχέονται σε ορισμένες περιπτώσεις και να μην ανεβαίνουν (δεν έχει μελετηθεί εάν αποτρέπουν την προσβολή των εξαπατημένων εντόμων από τις υψηλές θερμοκρασίες που ξεκινούν την επικονίαση).
         Το άσπρο χρώμα στον κορμό μπορεί επίσης να καταστήσει ευκολότερο για να δείτε εάν ο φλοιός του δέντρου δέχεται επίθεση από τα έντομα από τις τρύπες που έχουν δημιουργήσει σε αυτόν. Πολλά από τα ξυλώδη φυτά μας, όταν είναι νεαρά, έχουν τα στελέχη τους πράσινα (φωτοσυνθετικά ενεργά) και είναι εκεί πουαναπτύσσονται μύκητες συνήθως από τις επιθέσεις που  πραγματοποιούν τα μυρμήγκια, καθώς εκείνη την εποχή δεν χρειάζεται λειτουργήσουν φωτοσυνθετικά για να παράγουν, αλλά αργότερα στον εσωτερικό φλοιό η εργασία παραγωγής του  φελλού καθίσταται ανεπιτυχής, αλλά εμείς βέβαια όπως βλέπουμε τους κορμούς βαμμένους, θεωρούμε   ότι είναι κανονικά ανεπτυγμένος ο εσωτερικός φλοιός. Ο ιστός αυτός προστατεύει τους άλλους εσωτερικούς ιστούς ενός φυτού από την ξήρανση, τη μηχανική βλάβη, από τα έντομα και τα φυτοφάγα ζώα. Με τον τρόπο αυτό προσφέρει μηχανική προστασία, και ταυτόχρονα αποτελεί έναν καλό θερμικό απομονωτή αφού οι κυτταρικές κοιλότητες του είναι γεμάτες με αέρα.
        Κάποια  είδη γενικά φυλλοβόλα, π.χ. Lagerstroemia indica (L.) Pers. "Crepe" Platanus x acerifolia (Ait.) Willd. "Banana"; Caesalpinea paraguariensis (Parodi) Burk. "Guayacán" Geoffroea decorticans (Gill. Ex Hook. & Arn.) Burkart "Chañar" Cercidium praecox (R. et P.) Harms «Brea» κ.λ.π. έχουν κορμούς με φωτοσυνθετικά ενεργή επιδερμίδα και αφομοιώνουν εκεί τις ουσίες που τους επιτρέπουν να αρχίσουν να «δουλεύουν» όταν ακόμα δεν έχουν φύλλα, αποφεύγοντας τα φυτοφάγα, που εκείνη τη στιγμή έχουν μεγάλη ανάγκη για τροφή, από την άλλη πλευρά, οι διαδοχικές εκτομές δηλαδή αφαίρεση ή απογύμνωση του φλοιού ενός δέντρου, επιφέρει τη μερική ή ολική απώλεια κρούστας, που τους επιτρέπουν να απαλλαγούν από επιφανειακά είδη,επιφυτικά και υφέρπουσα είδη που, με την πάροδο του χρόνου, τείνουν να γίνουν επιβλαβή.
      Λέγεται επίσης ότι η λεύκανση του κορμού κάνει το δέντρο πολύ «αισθητικό» και δίνει την εντύπωση ότι αυτά είναι «καλά φροντισμένα». Τι είναι πιο αισθητικό από ένα υγιές, δυνατό και ζωηρό δέντρο, με κορμό που δείχνει το άθικτο φλοιό, το χρώμα και τη χαρακτηριστική του εμφάνιση. Είναι σύνηθες να βλέπουμε τους κορμούς δέντρων των στρατιωτικών εγκαταστάσεων να είναι βαμμένοι λευκοί, όπου οι άνθρωποι και τα οχήματα είναι βαμμένα για να καμουφλάρουν τον εαυτό τους ... !!!.                                                        
      Δικαιολογείται ή λεύκανση των κορμών  εκεί όπου πρέπει να φαίνονται καθαρά οι κορμοί (σε περιοχές κυκλοφορίας ή στάθμευσης οχημάτων χωρίς σήμανση ή οριοθέτησης).
      Προφανώς στη χώρα μας και ιδίως στις νησιωτικές  περιοχές η λεύκανση του κορμού των δέντρων συνδέεται με την παράδοση. Είναι μια πρακτική που συνδέεται με την καθαριότητα του σπιτιού η του χώρου μπορούμε να πούμε με τον εξαγνισμό. Συνδέει τις μυρωδιές της άνοιξης με τον ασβέστη.  Βέβαια από την έρευνα έχει αποδειχτεί ότι αυτή η τεχνική έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
ΠΗΓΕΣ
Α. El blanqueado del tronco de los árboles
Bibliografía
•  1Hernández Herrera, Alejandro; Zermeño González, A.;Rodríguez  García, R. y Jasso Cantu, D. 2006 Beneficios del encalado total del manzano (Malus domesticus Borkh) en la sierra de Arteaga, Coahuila, México Agrociencia Vol. 40:5 pp 577-584
• 2 Koehler Glen W. Editor. 1996-1997 New England Apple Pest Management Guide “TRUNK PAINTING for BARK PROTECTION”
•  3 Rivas Torres Daniel Mayo 21 de 2004. LOS INCONVENIENTES DEL ENCALADO DE LOS ÁRBOLES http://www.rivasdaniel.com/index.html 
• 4 Bueno Sousa Maria Alice de Lourdes 2005 ¿POR QUÉ NO BLANQUEAR LOS TRONCOS DE LOS ÁRBOLES? 6p.
Β. Wikipedia
Γ. ntua.gr/documents/KEFALAIO1_wood.pdf
Δ. www.gaiapedia.gr

Άρθρα του Μανώλη Καπάνταη:

Παρασκευή 1 Μαΐου 2020

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΕΛΙΑ




ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΕΛΙΑ


              Οι Αθηναίοι έδειξαν ιδιαίτερο σεβασμό και  λατρεία στα  ελαιόδεντρα. Φυτεύονταν μπροστά από τους ναούς τους  ως ιερά σύμβολα. Τα όπλα της νίκης κατά τους πολέμους τους  που εκείνοι τα προσέφεραν στους θεούς τους αναρτιώταν  στα κλαδιά τους. Το  ιερό άλσος των δώδεκα Μορίων Ελαιών  βρισκόταν υπό την άμεση προστασία του Συμβουλίου του Αρείου Παγου (ένας θεσμός εμπνευσμένος από την Αθηνά).* Αυτοί ήταν οι δώδεκα βλαστοί του πιο σημαντικού ελαιόδεντρου της Μορίας Ελιάς : αυτής  που είχε προσφέρει η Αθηνά στην Ακρόπολη της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της διαμάχης που την αντιμετώπισε με τον Ποσειδώνα για να ονομάσει την πόλη της Αθήνας. 
          Ήταν σοβαρό  έγκλημα κατά της Θεας και της πόλης  για όποιον  έβλαπτε οποιοδήποτε από αυτά τα δέντρα. Οι κυρώσεις κυμαίνονταν από την εξορία από την Αθήνα και τη δήμευση όλης της περιουσίας του ένοχου έως τη θανατική ποινή εάν η κακομεταχείριση προκάλεσε την καταστροφή του δέντρου. Επίσης  κανένας Αθηναίος πολίτης δεν μπορούσε να ξεριζώσει η κόψει περισσότερα από ένα ελαιόδεντρα το χρόνο από  αυτούς τους ελαιώνες-που περιτρυγυριζαν αυτά τα δωδεκα δεντρα-,  χωρίς να εκθέσει τον εαυτό του σε βαριές κυρώσεις (De la Nuez Pérez, 2005). 



 Απόσπασμα από το βιβλίο του Ελιές (Liber olivarum) του Arturo Esteve

Οι «Μορίες » Ελιές  των Αθηνών 
Η Ελιά που κατά τον Mύθο (Σταύρου,  2001)   φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη,  ονομαζόταν «Μορία Ελαία» και  θεωρούνταν  σαν  η πρώτη ήμερη Ελιά που  υπήρχε  στην Αθήνα  και σε όλο τον κόσμο. 

       Από την ιερή  ελιά της Ακρόπολης,  κατά τους θρύλους,   δημιουργήθηκαν οι δώδεκα ελιές της Ακαδημίας που αντιστοιχούσαν,  όπως λέγεται, στις δώδεκα πύλες της και από αυτές δημιουργήθηκε μετά ολόκληρο το ιερό Δάσος των Αθηνών. Όλα τα ιερά της Αθηνάς είχαν ιερές (Μορίες) ελιές  και αρκετά από αυτά περικυκλωνόταν από ελαιώνες ολόκληρους.  Προστάτης των ιερών (μορίων) ελαιών  θεωρείτο  o Δίας γιαυτό  και  υπήρχε  άγαλμα του «Μορίου Διός» μέσα στον σηκό στην Ακρόπολη



Προέλευση της ονομασίας «Μορίαι»
Για την προέλευση της ονομασίας «Μορίαι» των ιερών  δέντρων,  αναφέρονται   διάφορες εκδοχές. 

Σύμφωνα με μια εκδοχή (Ψιλάκης,  1999)  η ονομασία  μπορεί  να  οφείλεται  στο ότι πιστευόταν ότι οι ελιές αυτές ήταν «μεμορημέναι …ως αποκοπείσαι η πολλαπλασιασθείσαι εκ της πρώτης και αρχεγόνου ελαίας».
Σύμφωνα με μια  άλλη εκδοχή (Σταματοπούλου,2003) η ονομασία «Μορίαι» αποδόθηκε στα δέντρα,  λόγω του θανάτου (μόρου) του Αλιρρόθιου, γιου του Ποσειδώνα, που αποφάσισε με προτροπή του πατέρα του να κόψει τις ιερές ελιές, που είχαν προέλθει από την πρώτη ελιά, γιατί εξαιτίας της  έχασε την  πατρότητα της  Αθήνας. Όταν  όμως  ο Αλιρρόθιος,   κατά την παράδοση, ύψωσε τον πέλεκυ για να κόψει  τις ιερές  ελιές, αυτός έπεσε και τον χτύπησε θανάσιμα. Γιαυτό οι ιερές ελιές που προκάλεσαν τον θάνατό  του (μόρο) ονομάστηκαν Μορίαι.
Πάντως τα σημερινά δεδομένα συνηγορούν  ότι   η  ονομασία  «Μορία» μάλλον προέρχεται από την λέξη μόριο που σημαίνει τμήμα, τεμάχιο.  Κι αυτό γιατί η ελιά  της Ακρόπολης  (ανεξάρτητα του πως βρέθηκε εκεί)  σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες ήταν ήμερη και  είναι φανερό ότι οι   άνθρωποι της εποχής θα ήθελαν να  αποκτήσουν  και άλλα δέντρα όμοια με αυτή. Αυτό όμως δεν μπορούσε να γίνει, σύμφωνα με  όσα  σήμερα  είναι επιστημονικώς  γνωστά,   παρά μόνο με την χρήση κάποιου τμήματος  (μορίου) από τα  σωματικά κύτταρα του δέντρου. Το τμήμα αυτό  μπορεί να ήταν ανάλογα με τις τότε γνώσεις  πολλαπλασιασμού ένα απλό μάτι η ένα βλαστός (εμβόλιο) με το οποίο μπορούσε να εμβολιαστεί κάποιο άλλο άγριο δέντρο, ένας  γόγγρος (τεμάχιο)  η  μια παραφυάδα από την βάση του δέντρου,  η ένα μόσχευμα (τεμάχιο από ένα κλώνο του δέντρου)  το οποίο  μπορούσε να φυτευτεί  και να δώσει ένα νέο δέντρο. 

Νομική  προστασία των «Μοριών» Οι  Μορίες ελιές αρχικά ήταν συγκεντρωμένες στην Ακαδημία όπου υπήρχε το ιερό άλσος. Αργότερα όμως καταγράφηκαν ως Μορίες όλες οι  παλιές ελιές της Αττικής και  υπήρχε ειδική νομοθεσία για την προστασία τους αλλά και κανόνες για την καλλιέργεια τους.
Ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί   σχετικά με  την  διατήρηση, τον τρόπο συγκομιδής και την διάθεση του ελαιόλαδου των Μοριών.   Ο  ιδιοκτήτες  των  ιερών δέντρων ήταν υποχρεωμένοι να τα προστατεύουν, να μην καλλιεργούν γύρω από αυτά και να διατηρούν τον  ξύλινο φράκτη  προστασίας τους που ονομαζόταν «σηκός». Υπήρχαν ειδικοί «επιγνώστες» για τον έλεγχο της  καλής  τους κατάστασης.  Καταστροφή  κάποιου  δένδρου  θεωρείτο πράξη  της οποίας ο υπαίτιος «εζημιούτο θανάτω». Οι ιδιοκτήτες ιερών δένδρων υποχρεωνόταν να  διατηρούν ακόμα  και τους  κορμούς τους  όταν από κάποια αιτία ξεραινόταν  γιατί  υπήρχε   το ενδεχόμενο της αναβλάστησης τους.




Οι  «Μορίες στον Αθλητισμό.Το λάδι που παραγόταν από τις «Μορίες» ελιές παραδιδόταν στους «Ταμίες» της Ακρόπολης οι οποίοι το φύλαγαν για να το μοιράσουν κατά τα Παναθήναια στους Αθλητές για να αλείψουν τα σώματα τους,  η στους  «αθλοθέτες»  που  έδιδαν αμφορείς γεμάτους με ελαιόλαδο  στους νικητές των  Παναθηναϊκών αγώνων .
Αμφορέας  με ελαιόλαδο των Παναθηναΐκών Αγώνων


Μέχρι το 390 π.χ. , σύμφωνα με τον Αριστοτέλη,  η Πόλη παραχωρούσε το δικαίωμα της συλλογής  των Μοριών στους ιδιοκτήτες τους  οι οποίοι είχαν υποχρέωση να αποδίδουν μια συγκεκριμένη ποσότητα  λαδιού για κάθε δέντρο  τον χρόνο. Αργότερα όμως η Πόλη ανέθετε την συγκομιδή των Μοριών σε ένα σημαντικό Δημόσιο άρχοντα που ονομαζόταν «Επώνυμος» γιατί αυτός θα έδιδε το όνομα του στο έτος που θα βρισκόταν στην εξουσία.  Οι ιδιοκτήτες των Μοριών ήταν υποχρεωμένοι να δώσουν στον «Επώνυμο» μια ποσότητα ίση προς «τρία ημικοτύλια από του στελέχους έκάστου» ποσότητα που ισοδυναμούσε με μισό λίτρο από κάθε δέντρο.
πηγη:polelia.sedik.gr

OLIVO DE ATENEA EN LA ACRÓPOLIS DE ATENAS

Los atenienses mostraron por los olivos un respeto cercano a la adoración. Los plantaban delante de los templos como símbolos sagrados. De su ramaje suspendían las armas de guerra y los presentes que ofrendaban a sus dioses. El bosquecillo sagrado de las doce Moirai estaba bajo la protección directa del Consejo del Areópago (institución inspirada por Atenea). Eran estos doce retoños del olivo más importante de todos: aquel que Atenea había hecho brotar en la explanada de la Acrópolis de Atenas, durante la disputa que la enfrentó con Poseidón para dar nombre a la ciudad de Atenas.


Era delito de lesa majestad el daño a cualquiera de estos árboles. Las penas iban desde el destierro de Atenas y la confiscación de todos los bienes del culpable hasta la pena capital si el maltrato provocaba la ruina del árbol. Así las cosas, ningún ciudadano ateniense podía arrancar de sus campos más de un olivo al año sin exponerse a fuertes sanciones (De la Nuez Pérez, 2005).

Extractado de El libro de los olivos (Liber olivarum) de Arturo Esteve

Σχετικά άρθρα:
ΕΛΙΑ~Διάφορα Παθογόνα Ελιάς