Μ. Καπάνταης
Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος
Δασολόγος- Περιβαλλοντολόγος
τ. Δ/ντης Πρασίνου
ΦΥΤΙΚΑ
ΥΠΟΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Σε παγκόσμιο επίπεδο έχει
καταγραφεί μια δραματική δημογραφική μεταστροφή προς την αστικοποίηση. Η
αστικοποίηση συνοδεύεται από σημαντικά προβλήματα όπως η περιβαλλοντική
ρύπανση, η δημιουργία νησίδων θερμότητας και επιδρά στην κλιματική αλλαγή. Το
φαινόμενο αυτό ενισχύει την ανάγκη για διάφορες δράσεις που προωθούν την υγεία
των αστικών πληθυσμών, με αιχμή την δημιουργία χώρων πρασίνου.
Εικόνα 1. Το λεκανοπέδιο της Αθήνας Φώτο Μ. Καπάνταης
Προκειμένου
να παρασχεθούν τα προαναφερθέντα οφέλη, οι χώροι πρασίνου πρέπει να τυγχάνουν
ορθολογικής διαχείρισης από τους οικείους Δήμους που σύμφωνα με τον ν.3852/10
(Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης −
Πρόγραμμα Καλλικράτης) αποτελούν φορείς παροχής τοπικών δημόσιων υπηρεσιών, με
αρμοδιότητες που αφορούν στην προστασία του φυσικού και του δομημένου
περιβάλλοντος και την προώθηση της αστικής ανάπτυξης.
Εικόνα 2. Χώρος πρασίνου Φώτο Μ. Καπάνταης
Προστατεύοντας το περιβάλλον
μας στην πόλη με τη διαχείριση του αστικού πρασίνου, που αυτή περιλαμβάνει την
κάθε απαιτούμενη φροντίδα για την κάθε μορφής βλάστηση, όπως η κλάδευση και η
κοπή των δέντρων, η διαμόρφωση των θάμνων το κούρεμα του χλοοτάπητα, η
αποψίλωση των ζιζανίων στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους και ακόμη και ο
εκτενής καθαρισμός που απαιτείται αναπόφευκτα σε οποιαδήποτε ιδιοκτησία.
Το πυκνό
και ανεξέλεγκτα αναπτυσσόμενο πράσινο μπορεί
να γίνει αντιαισθητικό και ακόμη και επικίνδυνο, και τα φυτά μπορούν ακόμη και
να επηρεαστούν από τις ασθένειες. Οποιοσδήποτε λόγος υπάρχει λοιπόν για την φροντίδα
της βλάστησης του αστικού πρασίνου, μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι θα παραδώσει
την καλύτερη υπηρεσία και πλεονεκτήματα προόδου του πρασίνου στην πόλη. Δεν
είναι μόνο το περιεχόμενο να είναι το καλύτερο των υπηρεσιών που κάνουμε π.χ.
όταν πρόκειται για τις υπηρεσίες κλάδευσης η κοπής δέντρων, θάμνων, χλοοτάπητα
κ.λ.π., πρέπει να προσπαθούμε επίσης να είναι η πιο περιβαλλοντικά υπεύθυνη η
παροχής υπηρεσιών φροντίδας πρασίνου στην κάθε περιοχή.
Εικόνα 3. Παραγωγή φυτικών υπολειμμάτων από την κλάδευση
δέντρου Φώτο Μ. Καπάνταης
Αποτέλεσμα
αυτής της διαχείρισης των χώρων πρασίνου είναι η δημιουργία στερεών
βιοαποβλήτων δηλαδή υπολειμμάτων βλάστησης εν γένει. Περιλαμβάνουν μοσχεύματα
δέντρων, κλαδιά, χόρτα, φύλλα, κλαδέματα ξύλου μικρών διατομών, ξερά φυτά,
λουλούδια κ.λ.π. με την μορφή φυτικών υπολειμμάτων, τα οποία οι Οργανισμοί
Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) καλούνται να αξιοποιήσουν εκτρέποντας τα από το
ρεύμα υγειονομικής ταφής.
Εικόνα 4. Φυτικά υπολείμματα. Κινδυνεύουν από τη μη
έγκαιρη περισυλλογή να γίνουν εστίες αποβλήτων.
Φώτο Μ. Καπάνταης
Τα
πράσινα απόβλητα θεωρούνται ένα σημαντικό κλάσμα των αστικών στερεών αποβλήτων,
προέρχονται από δύο κύριες πηγές: δημόσιους χώρους (πάρκα, πλατείες, νησίδες κ.λ.π.)
και από ιδιωτικούς κήπους και ταξινομούνται ως βιοαπόβλητα. Είναι ένα
"καθαρό" υλικό, που περιέχει βιομάζα, κατάλληλο για ανακύκλωση και
πολλές εφαρμογές περαιτέρω αξιοποίησης, όπως είναι η κομποστοποίηση, κατασκευή
μοριοσανίδων Ισπανία, οι ξύλινες κατασκευές στα πάρκα, η ξυλογλυπτική κ.λ.π. Η
εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας είναι ο μόνος τρόπος να έχουμε προστασία του
περιβάλλοντος και αξιοποίηση πόρων. Η διαχείριση του ωστόσο αποτελεί ένα απαιτητικό έργο ως αποτέλεσμα
θεμάτων που συνήθως σχετίζονται με την επεξεργασία και τον διαχωρισμό του. Η
προαναφερθείσα κατάσταση είναι ακόμη πιο περίπλοκη και δύσκολη προς επίλυση
ιδιαίτερα σε πυκνοκατοικημένους δήμους, όπου η ελλιπής υποδομή και η έλλειψη
υπηρεσιών συλλογής συχνά αναγνωρίζονται ως τα κύρια εμπόδια.
Ένα
εναλλακτικό σχέδιο διαχείρισης για τα πράσινα απόβλητα σε τοπικό επίπεδο θα
περιλαμβάνει δράσεις που να ενισχύουν τη χρήση ορθών πρακτικών, με συμμετοχή μηχανισμών
δημόσιων η ιδιωτικών σε συνεργασία πάντα με τους πολίτες και με στόχο την προώθηση της περιβαλλοντικής
βιωσιμότητας. Αυτή η μεθοδολογική προσέγγιση μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο
εργαλείο για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς
στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν τα θέματα διαχείρισης και
λειτουργίας/συλλογής στον τομέα των πράσινων αποβλήτων.
Εικόνα 5. Φυτικά υπολείμματα. Κινδυνεύουν από τη μη
έγκαιρη περισυλλογή να γίνουν εστίες αποβλήτων.
Φώτο Μ. Καπάνταης
Νομοθεσία
Με
τον όρο βιοαπόβλητα ή βιολογικά απόβλητα (ΒΑ) εννοούνται όλα τα σχετικά υλικά
που καθορίζονται στον κατάλογο αποβλήτων της Ε.Ε σχετικά με "Δημοτικά
απόβλητα", όπως αναφέρεται στην απόφαση της Επιτροπής αριθ. 2000/532/ΕΚ
και τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις 2001/118/ΕΚ και 2001/119/ΕΚ και την απόφαση
2001/573/ΕΚ του συμβουλίου.
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1.1 τα
πράσινα απόβλητα που θα μας απασχολήσουν είναι τα απόβλητα από ιδιωτικούς
κήπους και δημόσια πάρκα ή εκτάσεις πρασίνου με κωδικό ΕΚΑ 20 02 01.
Πίνακας 1.1 Είδος και προέλευση υλικών που
υπόκεινται στην κατηγορία των βιοαποβλήτων-Κωδικού ΕΚΑ. Οδηγός εφαρμογής
προγραμμάτων Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ), (Πηγή: ΥΠΕΚΑ,
2012).
Περιγραφή
|
ΕΚΑ
|
Προέλευση
|
Απόβλητα κουζίνας και χώρων εστίασης (food waste)
|
20 01 08
|
Από οικίες, εστιατόρια, καντίνες, μπαρ, καφετέριες, νοσοκομεία
& σχολικές καντίνες κλπ
|
Απόβλητα από δημόσιες αγορές (Market waste)
|
20 03 02
|
Μόνο τα βιοαποδομήσιμα υλικά που αντιστοιχούν στους κωδικούς
200108 και 200201
|
Απόβλητα κήπων και πάρκων (Garden waste)
|
20 02 01
|
Από ιδιωτικούς κήπους και δημόσια πάρκα ή εκτάσεις πρασίνου
|
Απόβλητα ξύλου
|
20 01 38
|
Που δεν εμπεριέχουν επικίνδυνες ουσίες, όχι έπιπλα και ογκώδη
οικιακά απόβλητα
|
Η
πρόληψη της παραγωγής των αποβλήτων πρέπει να αποτελεί το πρώτο βήμα για τη
διαχείριση των αποβλήτων και παρόλο που είναι δυνατόν να εφαρμοστούν αειφορικές
τεχνικές διαχείρισης στα πλαίσια της Γεωπονικής επιστήμης. Τα τελευταία χρόνια
αποτελεί προτεραιότητα της κοινοτικής και εθνικής περιβαλλοντικής πολιτικής η
διαχείριση των αστικών αποβλήτων Η επίτευξη των στόχων που απορρέουν από τη νέα
νομοθεσία για τα απόβλητα προϋποθέτει σημαντικές αλλαγές στη διαχείριση των
αποβλήτων, έτσι ώστε να γίνεται όλο και μεγαλύτερη αξιοποίηση των πόρων που
εμπεριέχονται στα απόβλητα και να επιτυγχάνεται βελτίωση της περιβαλλοντικής
προστασίας και της ποιότητας ζωής. Μαζί με τις υπηρεσίες πρασίνου, πρέπει να προσφέρουμε
επίσης και ένα πράσινο πρόγραμμα ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των
φυτικών υπολειμμάτων. Μετά από το πέρας όλης της εργασίας μας π.χ. κλάδευσης, ανακυκλώνουμε
όσο το δυνατόν περισσότερη οργανική ύλη, και μπορούμε ακόμη και πρέπει να εντάξουμε
στην ανακύκλωση και τα φυτικά
υπολείμματα που έχουν ήδη προκύψει από το ιδιωτικό πράσινο σε συνεργασία με
τους πολίτες. Εάν εξετάσουμε τα πλεονεκτήματα της προόδου του αστικού
πρασίνου για τις τέμνουσες υπηρεσίες της φροντίδας του πρασίνου σήμερα, κατόπιν
μαθαίνοντας περισσότεροι πολίτες για το πρόγραμμα ανακύκλωσης πράσινων
υπολειμμάτων, θα είναι σημαντικό, διότι θα βοηθήσει στην απόφασή για την
προστασία του περιβάλλοντος.
Στόχος
: Βοηθάμε στη μείωση του αυξανόμενου προβλήματος των πράσινων υπολειμμάτων στη
χώρα.
Ίσως ορισμένοι να
αναρωτιέστε, γιατί είναι τα πράσινα απόβλητα ένα πρόβλημα;
Αν είναι βιοδιασπώμενο, τότε σίγουρα δεν
είναι επιβλαβής για το περιβάλλον; Αν και αυτό είναι τουλάχιστον αλήθεια, το
γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των πράσινων αποβλήτων στον κόσμο καταλήγει σε
χωματερή.... τότε είναι το πιο σημαντικό
πρόβλημα. Τα οργανικά απόβλητα ταξινομούνται πέμπτα από την άποψη της συνολικής
ποσότητας που στέλνονται και γεμίζουν το έδαφος κάθε έτος. Ενώ τα απορρίμματα αυτά
θα βιοδιασπώνται με την πάροδο του χρόνου, εξακολουθούν να αποτελούν σπατάλη
πόρων. Αν θέλουμε να προστατεύσουμε το περιβάλλον μας, αξιοποιώντας όσο το
δυνατόν περισσότερο κάθε πόρο, τότε πρέπει να αρχίσουμε να ανακυκλώνουμε
περισσότερο.
Τα πράσινα υπολείμματα είναι βιοδιασπώμενα απόβλητα και είναι ένα
υποπροϊόν εκτός των χώρων πρασίνου, σχεδόν σε κάθε ιδιωτική κατοικία, εμπορική
ιδιοκτησία, και ακόμη και γεωργικές δραστηριότητες. Οι περισσότεροι άνθρωποι
σκέφτονται τα απόβλητα τροφίμων όταν σκέφτονται τα πράσινα απόβλητα, μη
ξέροντας ότι ακόμη και ένα καθαρισμένο δέντρο ή τακτοποιημένος φράκτης
συμβάλλει στα αστικά απόβλητα στην πόλη.
Για να επιτευχθούν οι στόχοι που απορρέουν από τη
νέα νομοθεσία για τα απόβλητα θα πρέπει να πραγματοποιηθούν αλλαγές στην
διαχείριση των αποβλήτων έτσι ώστε να αξιοποιούνται κατά τον μεγαλύτερο δυνατό
βαθμό οι πόροι που εμπεριέχονται σε αυτά.
Σε αυτό τον άξονα στις 18 Μάιου 2010
η Ε.Ε, σε ανακοίνωση σχετικά με τα μελλοντικά βήματα για τη διαχείριση των βιοαποβλήτων
στην Ευρώπη, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ‘η κομποστοποίηση και η αναερόβια
χώνευση αποτελούν τις καταλληλότερες περιβαλλοντικά και οικονομικά τεχνολογίες
για την επεξεργασία των ποσοτήτων βιοαποβλήτων’ των οποίων δεν μπορεί να
γίνει πρόληψη της δημιουργίας τους. EUNOMIA Research & Consulting, 2010,”Assessement
of the Options to Improve the Management of Biowaste in the European Union”
Ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά
Τα πράσινα απόβλητα παράγονται κατά τη διάρκεια της
διαχείρισης των δημόσιων και ιδιωτικών χώρων πρασίνου. Αποτελούνται από
οργανικά και ανόργανα υλικά. Η ποσότητα και σύνθεση των πράσινων αποβλήτων
μεταβάλλονται και είναι απόλυτα εξαρτώμενα από διάφορους παράγοντες όπως οι
εποχές και η περιοχή (π.χ. κλίμα, αστικό ή μη περιβάλλον και στρατηγικές
διαχείρισης αποβλήτων). (Boldrin and Christensen, 2010). Τα οργανικά μέρη του κλάσματος δύναται να
αποτελούνται από:
- Υπολείμματα κουρέματος χλοοτάπητα, συγκεντρωμένα σε πλαστικούς
σάκους.
- Συγκεντρωμένα υπολείμματα αποψιλώσεων φυτεμένων και μη εκτάσεων. Το
μίγμα αυτό μπορεί να περιέχει κονιορτοποιημένα ζιζάνια καθώς και φύλλα ή
βελόνες κωνοφόρων. Η οργανική αυτή ύλη τοποθετείται από εργάτες σε
πλαστικούς σάκους για να μεταφερθεί.
- Συγκεντρωμένα φύλλα σε σάκους που περισυλλέγονται κυρίως τους φθινοπωρινούς
μήνες.
- Βλαστοί και μοσχεύματα θάμνων
τα οποία αποκόπτονται κατά την διάρκεια διαμόρφωσης τους, συγκεντρωμένα σε
σάκους
- Χύδην κλαδιά διαφόρων διαμέτρων κοπής και μήκους, με ή χωρίς φύλλα.
- Ξυλώδη τμήματα των δέντρων (ξύλο)
Εικόνα 6. Φυτικά υπολείμματα. Θρυμματισμός μετά από την
κλάδευση των δέντρων. Φώτο Μ. Καπάνταης
Τα ανόργανα μέρη των πρασίνων αποβλήτων
περιλαμβάνουν κυρίως μικρές πέτρες, ποσότητες εδάφους καθώς και τμήματα
πλαστικών σάκων και άλλου είδους μικροαπορρίμματα.
Όπως φαίνεται στο Σχήμα 1.1 επί συνόλου 258
εκατομμυρίων τόνων απόβλητων το 13.3 % αφορούσε απόβλητα κήπου ενώ στo Ηνωμένο Βασίλειο επί συνόλου 23 εκατομμυρίων τόνων
το αντίστοιχο ποσοστό για το έτος 2010/11 ήταν 16,5%. (WRAP, The Waste and Resources Action Programme).
Σχήμα
1.1 Σύνθεση
Αστικών Στερών Απόβλητων (ΑΣΑ) στις ΗΠΑ ανά κατηγορία αποβλήτου.
(Τροποποίηση
από Πηγή USA EPA, 2014)
Παρόμοια
ποσοστιαία κατανομή της σύνθεσης των ΑΣΑ παρουσιάζεται στην Πολιτεία Victoria της Αυστραλίας, της οποίας
το ποσοστό για το έτος 2015/16 όπως απεικονίζεται στο Σχήμα 1.2 και είναι 18%.
Σχήμα
1.2 Ποσοστιαία Σύνθεση ΑΣΑ στην Πολιτεία Victoria, Αυστραλία. (Τροποποίηση από Πηγή: Victorian Local Government, 2017)
Η
δειγματοληψία και ο χαρακτηρισμός των αποβλήτων κήπου έχουν ιδιαίτερες
δυσκολίες λόγω της έντονης εποχικότητας και ετερογένειας. Τα ακριβή
χαρακτηριστικά των αποβλήτων ποικίλλουν, ανάλογα με την κυρίαρχη βλάστηση στην
περιοχή και την εποχή του έτους για τη συλλογή του.
Είναι
πολύ σημαντικό για την κατανόηση των διακυμάνσεων στα φυσικοχημικά
χαρακτηριστικά των αποβλήτων κήπου να περιγράφει ο κύκλος των εργασιών
διαχείρισης αστικού πρασίνου που
πραγματοποιούνται στο Μεσογειακό αστικό τοπίο και που έχει ως αποτέλεσμα την
παράγωγη τούς.
Η
πρώτη περίοδος βλαστητικής αύξησης των φυτών συμπίπτει με την άνοιξη και
χαρακτηρίζεται από ταχεία ανάπτυξη. Ακολουθείται από το θέρος όπου τα φυτά
προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις υψηλές θερμοκρασίες και αναστέλλουν την
ανάπτυξη τους. Τέλος μια μικρότερης διάρκειας δεύτερη βλαστητική περίοδος
ανάπτυξης των φυτών πραγματοποιείται στις αρχές του φθινοπώρου. Σε όλη αυτή την
μακριά περίοδο πραγματοποιούνται κυρίως εργασίες που παράγουν πράσινα απόβλητα
μικρού μεγέθους, όπως θρυμματισμένο χορτάρι, φύλλα και τμήματα μικρών τρυφερών
βλαστών.
Το
χειμώνα που είναι η κατεξοχήν περίοδος των κλαδεμάτων των δέντρων αλλά και του
κλαδέματος ανανέωσης των θάμνων, τα πράσινα απόβλητα που παράγονται είναι
κυρίως κλαδιά. Αν και υπάρχουν ορισμένες εποχικές διακυμάνσεις στις ποσότητες
και τα χαρακτηριστικά των πράσινων αποβλήτων που παράγονται σε αυτό το χρονικό
διάστημα, περίπου 60-70% του όγκου των αποβλήτων είναι ξυλώδες υλικό
(Benito et al, 2005)
Με
βάση τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την μελέτη περίπτωσης για την παραγωγή
και σύνθεση των αποβλήτων κήπων στο Aarhus της Δανίας επιβεβαιώνεται ότι η
εποχικότητα είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό των αποβλήτων κήπων και οδηγεί σε
μεγάλη ετερογένεια (Boldrin and Christensen, 2010).
Πιο
συγκεκριμένα στη συγκεκριμένη μελέτη η κλασματική και η χημική σύνθεση των
αποβλήτων κήπου προσδιορίστηκε, με δειγματοληψία που πραγματοποιήθηκε οκτώ
φορές (δύο φορές ανά εποχή), στο χώρο όπου μεταφέρονται για κομποστοποίηση κατά
την διάρκεια ενός έτους. Όλα τα απόβλητα που μετεφέρθησαν στη μονάδα
κομποστοποίησης την ημέρα της κάθε δειγματοληψίας (15-22 τόνοι)
χρησιμοποιήθηκαν ως πρωτεύουσα παρτίδα για τη δειγματοληψία. Τα απόβλητα κήπων
ταξινομήθηκαν σε πέντε κλάσματα ανάλογα με το μεγέθους του υλικού με το ξύλο να
έχει το μεγαλύτερο μέγεθος στη συνέχεια οι ξυλοποιημένοι βλαστοί με φυλλώματα, οι
πέτρες, τα διάφορα ξένα αντικείμενα (μικρά κονιορτοποιημένα σκουπίδια) και
τέλος το φυτικό υλικό μικρού μεγέθους.
Η
ποσοτική σύνθεση του ετήσιου κλάσματος υλικού παρουσιάζεται στον Πίνακα 1.2. Αυτή η σύνθεση υπολογίστηκε
ως σταθμισμένος μέσος όρος της μάζας, όπου το κάθε κλάσμα του υλικού συνέβαλε
στην ετήσια ποσότητα, σύμφωνα με το ποσοστό μηνιαίας παραγωγής.
Πίνακας 1.2 Ετήσια
σταθμισμένη μέση σύνθεση κλάσματος αποβλήτων κήπων κατά βάρος (Πηγή: Boldrin and Christensen, 2010).
Κλάσμα Αποβλήτων Κήπου
|
Ποσοστιαία Κατανομή (%)
|
Φυτικό
υλικό (μικρού μεγέθους)
|
75.6
|
Κλαδιά
|
19.5
|
Ξύλο
|
4.5
|
Μικρές
Πέτρες
|
<0.2
|
Μικρο-απορρίμματα
|
<0.2
|
Είναι
χαρακτηριστικό ότι σε ετήσια βάση κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό τα φυτικά υλικά με
μικρό μέγεθος που είναι προϊόντα των εργασιών διαχείρισης αστικού πρασίνου που
δεν συμπεριλαμβάνουν μαζικές κλαδεύσεις και πραγματοποιούνται για μεγάλο
χρονικό διάστημα μέσα στο έτος.
Η
εποχιακή ανάλυση του κλάσματος υλικού μας επιβεβαιώνει ότι κατά τη διάρκεια του
καλοκαιριού (Ιούνιος-Αύγουστος) στο κλάσμα των αποβλήτων κυριαρχούν τα φυτικά
υλικά μικρού μεγέθους, δηλαδή γρασίδι, χώμα, λουλούδια, φύλλα κλπ. Τον
Σεπτέμβριο αυτό το ποσοστό μπορεί να φτάσει στο 90% των απορριμμάτων κήπων που
συλλέγονται. Την περίοδο του Χειμώνα (Δεκέμβριος - Απρίλιος), τα απόβλητα κήπων
περιέχουν ένα σημαντικό κλάσμα των κλάδων και ξύλου (έως 45%). Αυτό οφείλεται
στη μειωμένη δραστηριότητα στους κήπους το χειμώνα και στο γεγονός πως οι
εργασίες επικεντρώνονται στο κλάδεμα δέντρων και θάμνων. Κατά τους Boldrin και Christensen, 2010 τα αποτελέσματα της
ανάλυσης είναι σύμφωνα με αυτά που βρέθηκαν στην διεθνή βιβλιογραφία, όπως για
παράδειγμα στην έρευνα των Ward and Litterick, 2004.
Σε
όλες τις δειγματοληψίες, η ποσότητα των λίθων και των ξένων αντικειμένων που
βρέθηκαν ήταν πολύ μικρή, πάντοτε κάτω από το 0,2% επί του συνόλου και για τα
δύο κλάσματα.
Οι
Boldrin και Christensen, 2010 προχώρησαν
επιπρόσθετα και στην ανάλυση δειγμάτων κάθε κλάσματος του υλικού με σκοπό να
μελετηθούν περισσότερες από 40 φυσικές και χημικές παράμετροι και να
καταγράφουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αποβλήτων ανά εποχή.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι τα ξυλώδη
απόβλητα (ξύλο και κλαδιά με φύλλα) είχαν σχετικά σταθερή σύνθεση κατά τη
διάρκεια του έτους, ενώ τα φυτικά υλικά μικρού μεγέθους είχαν σημαντικές
διακυμάνσεις ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους κατά τη διάρκεια του
έτους.
Ειδικότερα παρατηρήθηκε στα απόβλητα κήπων, στο σύνολο του κλάσματος και σε ετήσια βάση, περιεκτικότητα 40% σε νερό, 30% σε οργανική ύλη πτητικά στερεά (ΠΣ) και τέφρα 30%. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι η ποσότητα οργανικής ύλης στο κλάσμα μπορεί να ταυτίζεται με τον όρο πτητικά στερεά και αποτελεί ένδειξη της σταθεροποίησης ενός οργανικού υλικού. (Κομίλης, 2008).Η περιεκτικότητα σε τέφρα δείχνει ότι τα απόβλητα κήπων περιείχαν σημαντική ποσότητα εδάφους κατά την διάρκεια της ανάλυσης .Η περιεκτικότητα σε τέφρα στα φυτικά υλικά μικρού μεγέθους κυμάνθηκε μεταξύ 40% το φθινόπωρο (Σεπτέμβριο έως Νοέμβριο) και 80% στα τέλη της άνοιξης (Μάιος και Ιούνιος). Τα περιεχόμενα πτητικά στερεά VS , ο άνθρακας, ο λόγος C/N και η χαμηλότερη τιμή θέρμανσης (Low Heating Value - LHV) δείχνουν όλα εποχιακές διακυμάνσεις.
Ειδικότερα παρατηρήθηκε στα απόβλητα κήπων, στο σύνολο του κλάσματος και σε ετήσια βάση, περιεκτικότητα 40% σε νερό, 30% σε οργανική ύλη πτητικά στερεά (ΠΣ) και τέφρα 30%. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι η ποσότητα οργανικής ύλης στο κλάσμα μπορεί να ταυτίζεται με τον όρο πτητικά στερεά και αποτελεί ένδειξη της σταθεροποίησης ενός οργανικού υλικού. (Κομίλης, 2008).Η περιεκτικότητα σε τέφρα δείχνει ότι τα απόβλητα κήπων περιείχαν σημαντική ποσότητα εδάφους κατά την διάρκεια της ανάλυσης .Η περιεκτικότητα σε τέφρα στα φυτικά υλικά μικρού μεγέθους κυμάνθηκε μεταξύ 40% το φθινόπωρο (Σεπτέμβριο έως Νοέμβριο) και 80% στα τέλη της άνοιξης (Μάιος και Ιούνιος). Τα περιεχόμενα πτητικά στερεά VS , ο άνθρακας, ο λόγος C/N και η χαμηλότερη τιμή θέρμανσης (Low Heating Value - LHV) δείχνουν όλα εποχιακές διακυμάνσεις.
Πίνακας 1.3 Εποχιακή
μεταβολή φυσικοχημικών χαρακτηριστικών των αποβλήτων κήπου στο Aarhus (2007).
(Ιδία επεξεργασία με
στοιχεία από Πηγή: Boldrin and Christensen, 2010).
Φυσικοχημικά Χαρακτηριστικά
|
Μονάδα
|
Ιαν.
|
Μαρ.
|
Απρ.
|
Μαι.
|
Ιουν.
|
Αυγ.
|
Σεπ.
|
Νοε.
|
TS
|
% υγρού βάρους
|
51,1
|
61,7
|
66,5
|
70,3
|
68,5
|
54,1
|
63,2
|
46
|
VS
|
% of TS
|
72,8
|
50,6
|
56,3
|
33,8
|
33,3
|
55,5
|
59,8
|
66,3
|
Ash
|
% of TS
|
27,2
|
49,3
|
43,7
|
66,2
|
66,7
|
44,5
|
40,2
|
33,7
|
C/N
|
ratio
|
70
|
68
|
84
|
45
|
31
|
42
|
39
|
57
|
LHV
|
MJ/kg
|
15,3
|
9,9
|
11,4
|
6,3
|
6,7
|
11,2
|
12,1
|
14,3
|
H
|
% of TS
|
4,8
|
3,3
|
3,5
|
1,8
|
2,4
|
3,2
|
4,1
|
4,7
|
N
|
% of TS
|
0,57
|
0,37
|
0,38
|
0,35
|
0,59
|
0,63
|
0,76
|
0,69
|
C-total
|
% of TS
|
40,1
|
25,3
|
32,1
|
15,8
|
18,5
|
26,5
|
29,9
|
39,2
|
O
|
% of TS
|
24,4
|
22,8
|
21,4
|
14,8
|
17,4
|
21,4
|
14,8
|
32,7
|
Στον
Πίνακα 1.3 έχει αποτυπωθεί η
φυσικοχημική σύσταση του συνολικού κλάσματος σε μηνιαία βάση. Επιλέχθηκαν
κυρίως οι φυσικοχημικοί παράγοντες που σχετίζονται και επιδρούν στην διαδικασία
της κομποστοποίησης, διεργασία στην οποία θα αναφερθούμε σε επόμενο κεφάλαιο
και δεν αποτυπώθηκαν ιχνοστοιχεία καθώς και αλλά στοιχειά οι ενώσεις.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι το περιεχόμενα του άνθρακα (C) και του αζώτου (N)
εξαρτώνται επίσης από το υλικό συνθέσεως κλασμάτων και επομένως έχουν επίσης
μια εποχική εξάρτηση, όπως παρουσιάζεται Για παράδειγμα η μέγιστη
περιεκτικότητα C ήταν 40,1% των ολικών στερεών και μετρήθηκε το χειμώνα
(Ιανουάριος), όταν τα κλάσματα "ξύλου" και "κλάδων" είναι
αυξημένα. Η ελάχιστη περιεκτικότητα C (15,8% των Ts) μετρήθηκε την άνοιξη (Μάιος), όταν το
θρυμματισμένο φυτικό υλικό είναι το κυρίαρχο κλάσμα και περιέχει πολύ έδαφος
που συγκεντρώνεται μαζί με το υλικό κατά την διάρκεια της αποκομιδής.
Διαχείριση πράσινων απόβλητων σε διεθνές επίπεδο - Νομοθετικό
πλαίσιο
Η
διαχείριση των στερεών απόβλητων αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα και γίνεται όλο
και πιο περίπλοκη καθημερινά, λόγω της αύξησης του πληθυσμού, της
εκβιομηχάνισης και των αλλαγών στον τρόπο ζωής. Σε παγκόσμιο επίπεδο η
διαχείριση των στερεών απόβλητων είναι η σημαντικότερη υπηρεσία που κάθε πόλη
προβλέπει για τους κατοίκους της. Ενώ τα επίπεδα υπηρεσιών, οι επιπτώσεις στο
περιβάλλον και το κόστος ποικίλλουν δραματικά σε διάφορες περιοχές του πλανήτη,
η διαχείριση στερεών αποβλήτων είναι αναμφίβολα η κυριότερη δημοτική υπηρεσία
και χρησιμεύει ως προϋπόθεση για άλλες δημοτικές δράσεις. Επί του παρόντος, οι
παγκόσμιες πόλεις παράγουν περίπου 1,3 δισ. τόνων στερεών αποβλήτων ετησίως.
Αυτή η παραγωγή αναμένεται να αυξηθεί σε 2,2 δισεκατομμύρια τόνους έως το
2025.Τα ποσοστά παραγωγής αποβλήτων αναμένεται να υπερδιπλασιαστούν τα επόμενα
είκοσι χρόνια σε χώρες με χαμηλό εισόδημα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το κόστος
διαχείρισης στερεών απόβλητων προβλέπεται να αυξηθεί από τα 205,4
δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε περίπου 375,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2025.
Οι αυξήσεις του κόστους θα είναι να είναι οι πιο σοβαρές στις χώρες χαμηλού
εισοδήματος (World Bank, 2012).
Τα
αστικά στερεά απόβλητα ταξινομούνται και ορίζονται με διάφορους τρόπους ανάλογα
με το χώρα και ποιες πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων χρησιμοποιούνται. Για
παράδειγμα, η Eurostat (2012), προσδιορίζει ως πήγες παραγωγής τα
νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, και τους δημόσιους φορείς. Τα απόβλητα
συλλέγονται από τις τοπικές αρχές και για λογαριασμό τους διατίθεται μέσω του
συστήματος διαχείρισης αποβλήτων .Οι διαφορές στους ορισμούς των απόβλητων
δημιουργούν αβεβαιότητα κατά την αξιολόγηση των εθνικών επιδόσεων στην
διαχείριση τους, αλλά και έλλειψη συνοχής στη συλλογή δεδομένων καθώς υπάρχουν
αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των κατηγοριών στις διάφορες χώρες, καθιστώντας δύσκολη
την επεξεργασία τους (World Energy Council, 2016).
Στην
Ευρώπη τα απόβλητα πρασίνου συνήθως προσμετρούνται στο κλάσμα των οργανικών
βιοδιασπώμενων μαζί με τα απόβλητα τροφίμων, εστίασης και τα απόβλητα των
δημόσιων/ «λαϊκών» αγορών.
Σε
παγκόσμιο επίπεδο τις τελευταίες δεκαετίες ο τομέας διαχείρισης αποβλήτων
ακολουθεί ως βέλτιστη περιβαλλοντική τεχνική τον όρο «ιεραρχία διαχείρισης των
αποβλήτων» (Σχήμα 1.3). Η παλαιότερη
γνωστή χρήση του όρου «ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων» φαίνεται να γίνεται
στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από το ίδρυμα Ontario Probe Pollution που
είναι μία από τις πρώτες περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις στον
Καναδά. H ιεραρχία
ξεκίνησε ως τα τρία R, (Reduce-Reuse-Recycle)
δηλαδή (μείωση-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση), αλλά προστίθεται συχνά ένα
τέταρτο R-Recovery
ανάκτηση. Η ιεραρχία ανταποκρίνεται με επιτυχία στους σύγχρονους οικονομικούς,
περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και διοικητικούς προσανατολισμούς και επιδιώξεις.
Η ιεραρχία ενθαρρύνει επίσης την ελαχιστοποίηση των εκπομπών αερίων του
θερμοκηπίου (World Bank, 2012).
Στην Ευρώπη είχε αναγνωριστεί από την δεκαετία του 1990 σαν κύρια περιβαλλοντική απειλή η παραγωγή μεθανίου από την αποσύνθεση των πράσινων αποβλήτων που εναποτίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής . Η παράγωγη μεθανίου των βιοαποβλήτων αντιπροσώπευε περίπου το 3% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ των 15 το έτος 1995. Σαν πρώτο βήμα ψηφίστηκε η οδηγία για την υγειονομική ταφή (1999 / 31 / ΕΚ) που υποχρέωνε τα κράτη μέλη να μειώσουν το ποσοστό των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που απορρίπτουν, στο 35% των επιπέδων του 1995, με χρονικό ορίζοντα το 2016 και για ορισμένες χώρες το 2020.
Στη
συνέχεια δημιουργήθηκε Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων (Ε.Κ.Α.) µε το παράρτημα
της απόφασης 2000/532/ΕΚ, που τροποποιήθηκε µε τις Αποφάσεις 2001/118/ΕΚ,
2001/119//ΕΚ και 2001/573/ΕΚ της Επιτροπής Ε.Κ.Α. Εκεί αναφέρονται πλέον τα
απόβλητα κήπων και πάρκων με κωδικό ΕΚΑ 20 02 01 και ορίζονται συγκεκριμένα ως
τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που προέρχονται από ιδιωτικούς κήπους και δημόσια
πάρκα και εκτάσεις πρασίνου.
Παράλληλα με τους κανονισμούς 2150/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
για τις στατιστικές των αποβλήτων και 574/2004
της επιτροπής της 23/02/2004, για την τροποποίηση των παραρτημάτων I και III
ταυ κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2150/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου για τις στατιστικές των αποβλήτων, θεσπίστηκε ένα πλαίσιο για την
κατάρτιση κοινοτικών στατιστικών για τη δημιουργία, την ανάκτηση και τη διάθεση
των αποβλήτων. Οι στατιστικές καλύπτουν τους ακόλουθους τομείς: α) δημιουργία
αποβλήτων σύμφωνα με το παράρτημα β) ανάκτηση και διάθεση αποβλήτων.
Οδηγία
2008/98 / ΕΚ για τα απόβλητα (οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα)
Η διαχείριση των αποβλήτων στην Ευρώπη σήμερα
επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από μια σειρά ευρωπαϊκών κανονισμών. Βάση της
ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ είναι η οδηγία 2008/98 / ΕΚ, η οποία καλείται
επίσης και οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα. Η οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα
θέτει τις βασικές έννοιες και ορισμούς που σχετίζονται με τη διαχείριση
αποβλήτων, όπως ορισμοί των αποβλήτων, ανακύκλωση και ανάκτηση. Καθορίζει
επίσης ορισμένες βασικές αρχές διαχείρισης αποβλήτων: απαιτεί τη διαχείριση των
αποβλήτων χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία και να βλάπτεται το
περιβάλλον, και ιδίως χωρίς κίνδυνο για το νερό, τον αέρα, το έδαφος, τα φυτά ή
τα ζώα, χωρίς να προκαλείται όχληση από θόρυβο ή οσμές, και χωρίς να επηρεάζουν
αρνητικά την ύπαιθρο ή τους τόπους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος
Η οδηγία εισάγει την αρχή "ο ρυπαίνων
πληρώνει" και την "εκτεταμένη ευθύνη του παραγωγού" και
περιλαμβάνει δύο νέους στόχους ανακύκλωσης και ανάκτησης που πρέπει να
επιτευχθούν έως το 2020:
- 50% ελάχιστο ποσοτικό στόχο
ανακύκλωσης των οικιακών αποβλήτων
- 70% αξιοποίηση των αποβλήτων από
κατασκευές και κατεδαφίσεις
Η οδηγία απαιτεί από τα κράτη μέλη να εγκρίνουν
σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και προγράμματα πρόληψης της δημιουργίας
αποβλήτων.
Εστιάζεται
στην διαχείριση των αποδομήσιμων βιοαποβλήτων, προτείνοντας την ξεχωριστή
συλλογή τους και τη διερεύνηση του πλαισίου διαχείρισής τους από την Επιτροπή.
Η οδηγία 2008/98 / ΕΚ εξηγεί κατά πόσον τα απόβλητα
παύουν να αποτελούν απόβλητα και καθίστανται δευτερογενείς πρώτες ύλες (τα
αποκαλούμενα κριτήρια για το τέλος του αποβλήτου) και πώς να γίνεται διάκριση
μεταξύ αποβλήτων και παραπροϊόντων.
Στο άρθρο 4.
της οδηγίας 2008/98 / ΕΚ εμφανίζεται για πρώτη φορά και η περιβαλλοντική
ιεράρχηση που πρέπει να ακολουθήσουν κατά προτεραιότητα τα κράτη μέλη της ΕΕ
εναρμονίζοντας την νομοθεσία και την πολιτική αποβλήτων τους. Το άρθρο 4.
συγκεκριμένα αναφέρει:
«
Στη νομοθεσία και την πολιτική για την πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων
ισχύει ως τάξη προτεραιότητας η ακόλουθη ιεράρχηση όσον αφορά τα απόβλητα: α)
πρόληψη, β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, γ) ανακύκλωση, δ) άλλου είδους
ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας, και ε) διάθεση.»
Σχήμα 1.4 Ιεράρχηση αποβλήτων στην Ε.Ε
σύμφωνα με την οδηγία 2008/98 / ΕΚ (Τροποποίηση από Πηγή: EC, 2008)
Στο
άρθρο 3 της οδηγίας δίνεται ο ορισμός των βιολογικών απόβλητων ως εξής: «βιολογικά απόβλητα : τα βιοαποδομήσιμα
απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων από σπίτια,
εστιατόρια, εγκαταστάσεις ομαδικής εστίασης και χώρους πωλήσεων λιανικής και τα
συναφή απόβλητα από εγκαταστάσεις μεταποίησης τροφίμων»
Παράλληλα
στο άρθρο 22 της οδηγίας αναφέρεται: «Τα
κράτη μέλη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, ανάλογα με την περίπτωση και σύμφωνα με
τα άρθρα 4 και 13, προκειμένου να ενθαρρύνουν: α) τη χωριστή συλλογή
βιολογικών αποβλήτων, ενόψει της λιπασματοποίησης και της ζύμωσης των
βιοαποβλήτων, β) την επεξεργασία των βιολογικών αποβλήτων κατά τρόπο που να
διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας, γ) τη χρήση
περιβαλλοντικώς ασφαλών υλικών παραγόμενων από βιολογικά απόβλητα. Η Επιτροπή
προβαίνει σε αξιολόγηση της διαχείρισης των βιολογικών αποβλήτων, προκειμένου
να υποβάλει πρόταση, εάν χρειασθεί. Η αξιολόγηση εξετάζει τη σκοπιμότητα
καθορισμού ελάχιστων απαιτήσεων για τη διαχείριση των βιοαποβλήτων και
ποιοτικών κριτηρίων για τη λιπασματοποίηση και τη ζύμωση βιοαποβλήτων, προκειμένου
να εξασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και του
περιβάλλοντος»
Έτσι
λοιπόν φαίνεται ότι από το τέλος της προηγούμενης δεκαετίας, η ΕΕ έχει δώσει
τις κατευθύνσεις για ένα αυστηρό πλαίσιο διαχείρισης των πράσινων αποβλήτων με
υποχρέωση των κρατών μελών να συμμορφωθούν μέχρι το 2010. Ουσιαστικά η οδηγία 2008/98 / ΕΚ
- ορίζει
εκ νέου τι είναι πράσινα απόβλητα,
- Ενθαρρύνει
την χωριστή συλλογή των βιολογικών αποβλήτων από το ρεύμα των δημοτικών
αποβλήτων ώστε να διευκολύνεται η κατάλληλη επεξεργασία και ανακύκλωσή
τους
- επιβάλει
στον «παραγωγό» αποβλήτων να προχωρήσει στην διαδικασία λιπασματοποίησης
(κομποστοποίηση)
- Εισάγει
την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»
Σήμερα
το κυρίαρχο πλαίσιο πολιτικής, βασίζεται σε προγράμματα δράσης της ΕΕ τα οποία
θέτουν στόχους και προτεραιότητες που πρέπει να επιτευχθούν σε συγκεκριμένο
χρονικό ορίζοντα. Το τρέχον πρόγραμμα είναι το 7° ΠΔΠ (Γενικό Ενωσιακό
Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον έως το 2020), υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Νοέμβριο του 2013 και
έχει ισχύ έως και το 2020.Το πρόγραμμα
ορίζει εννέα στόχους και προτεραιότητες με παράλληλη αναφορά στο τι πρέπει να
κάνει η ΕΕ για να τους επιτύχει έως το 2020.
Στο 7° ΠΔΠ ο δεύτερος τομέας δράσης αφορά τις
συνθήκες που θα συμβάλλουν στη μεταμόρφωση
της ΕΕ σε μια οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών και αποδοτικής
χρήσης των πόρων. Εκεί αναφέρεται ότι αυτό απαιτεί: « μειώσεις του
περιβαλλοντικού αντίκτυπου της κατανάλωσης, συμπεριλαμβανομένων και θεμάτων
όπως η μείωση των αποβλήτων τροφίμων
και η αειφόρος χρήση της βιομάζας.» ΕΕ, Γενικό Ενωσιακό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον έως το 2020.
Έτσι λοιπόν γίνεται κατανοητό ότι στόχος της ΕΕ
είναι να προωθήσει την αειφορική χρήση της βιομάζας και εστιάζει στην
προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση, χωριστή συλλογή και ανακύκλωση των
πράσινων αποβλήτων, υποδεικνύει δε την κομποστοποίηση ως βέλτιστη πρακτική.
Διαχείριση πράσινων
απόβλητων στην Ελλάδα-Νομοθετικό πλαίσιο
Η διαχείριση των πράσινων αποβλήτων στην χώρα μας
εντάσσεται στην συνολική διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Ο κύριος τρόπος
διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) σήμερα στην Ελλάδα παραμένει η
υγειονομική ταφή σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), με περίπου
το 81% του συνόλου των αστικών αποβλήτων να οδηγείται σε αυτήν, ενώ παράλληλα
αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικο 506 κιλά αποβλήτων ετησίως. Eurostat, 2013.
Στη
Ελλάδα έχει παρατηρηθεί πρόοδος παρ'
όλα αυτά υφίστανται ακόμα σοβαρά προβλήματα διαχείρισης, ιδιαίτερα όσον
αφορά στο οργανικό κλάσμα των αστικών αποβλήτων και ειδικότερα των βιοαποβλήτων
(βιολογικά απόβλητα). Στο επίκεντρο της ολοκληρωμένης διαχείρισης βρίσκεται η
εκτροπή των βιοαποβλήτων από την υγειονομική ταφή και για το λόγο αυτό
θεωρείται επιβεβλημένη η ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης βιοαποβλήτων (οικιακή
κομποστοποίηση, διαλογή στη πηγή, εγκαταστάσεις κομποστοποίησης κ.λπ.) (ΥΠΕΚΑ,
2012).
Στη χώρα μας τα απόβλητα πάρκων και κήπων, ως
διακριτό ρεύμα των βιοαποβλήτων, αποτελούν ποσοστό 24% των βιοαποβλήτων (ΕΠΠΕΡΑΑ, ΕΠΕΜ ΑΕ, 2011). Στον Πίνακα 1.4 αποτυπώνεται η εκτίμηση της παραγωγής των
αποβλήτων κήπων και πάρκων στην Ελλάδα για τα έτη 2012-2030.Φαίνεται λοιπόν ότι
η παραγωγή αποβλήτων κήπου βαίνει ελαφρώς αυξανόμενη για την επόμενη δεκαετία
γεγονός που αν συνδυαστεί με το αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο διαχείρισης
πράσινων απόβλητων θα αποτελέσει σημαντική πρόκληση για τους ΟΤΑ.
Πίνακας 1.4 Εκτίμηση
της παράγωγης, σύστασης & εξέλιξης των βιοαποβλήτων, ανά τομέα παραγωγής
τους, σε επίπεδο χώρας (τόνοι/έτος). (Πηγή: ΥΠΕΚΑ, 2012).
Είδη Αποβλήτων
|
2012
|
2013
|
2015
|
2020
|
2025
|
2030
|
Αστικά
|
5831855
|
5914672
|
6086485
|
6542883
|
7037736
|
7563297
|
Βιοαποδομήσιμα
|
3923126
|
3978247
|
4093349
|
4397807
|
4725343
|
5071028
|
Βιοαπόβλητα
|
2567867
|
2599157
|
2659912
|
2824699
|
2984759
|
3148588
|
Οικιών
|
2196682
|
2222775
|
2272776
|
2408822
|
2537969
|
2669125
|
Β.Α – Τροφών και Τροφίμων
|
1678991
|
1698759
|
1736485
|
1839271
|
1936142
|
2034274
|
Β.Α – Κήπων και Πάρκων
|
517692
|
524016
|
536290
|
569551
|
601827
|
634851
|
Βιομηχανίας
|
30162
|
30451
|
31038
|
32783
|
34626
|
36572
|
Βιομηχανίες φρούτων
|
2676
|
2702
|
2754
|
2909
|
3072
|
3245
|
Βιομηχανίες κρέατος και ιχθυών
|
2600
|
2625
|
2675
|
2826
|
2985
|
3152
|
Βιομηχανίες λοιπών τροφίμων
|
11833
|
11946
|
12176
|
12860
|
13584
|
14347
|
Οικιακού τύπου
|
13054
|
13179
|
13433
|
14188
|
14985
|
15828
|
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαιτεί εκτεταμένη μεταχείριση
(ΕΚ 2150/2002) και στρατηγικές διαχείρισης αποβλήτων (ΕΚ 98/2008) πριν από την
υγειονομική ταφή με την μορφή μηχανικής και βιολογικής προεπεξεργασίας. Στη
χώρα μας ο νόμος 4042/2012(ΦΕΚ24/Α/13-2-2012) καθορίζει το πλαίσιο της
διαχείρισης των αποβλήτων, ενσωματώνοντας στο ελληνικό δίκαιο την οδηγία
–πλαίσιο για τα απόβλητα 2008/98/ΕΚ.
Στον Πίνακα 1.5 παρουσιάζεται συνοπτικά η
σταδιακή μεταφορά του κοινοτικού δίκαιου στο ελληνικό και αποτυπώνεται το
αυστηρό πλαίσιο διαχείρισης των πράσινων αποβλήτων και προσήλωση της κοινοτικής
νομοθεσίας στην εφαρμογή της κομποστοποίησης και ουσιαστικά του αποχαρακτηρισμού
τους ως απόβλητου.
Πίνακας 1.5 Συγκριτική παρουσίαση εθνικού και
ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου σχετικά με τα βιοαπόβλητα
Ευρωπαϊκή Νομοθεσία
|
Εθνική Νομοθεσία
|
Επισημάνσεις
|
Οδηγία 98/2008/ΕΚ για τα απόβλητα- Οδηγία 99/2008/ΕΚ.
|
ΝΟΜΟΣ 4042 (ΥΕΚ Α' 24/13-02-2012)
|
(Εναρμόνιση με την Οδηγία
2008/99/ΕΚ και την Οδηγία 2008/98/ΕΚ.)
|
Οδηγία 91/156/ΕΚ περί στερεών
αποβλήτων.
|
ΚΥΑ 114218/1997 (ΦΕΚ 1016Β/ 17.11.97)
|
Ενσωμάτωση των γενικών κατευθύνσεων
και προδιαγραφών της 75/442/ΕΚ περί στερεών αποβλήτων, όπως τροποποιήθηκε από
την 91/156/ΕΚ.
|
Οδηγία 75/442/ΕΚ, όπως
τροποποιήθηκε με την 91/156/ΕΚ.
|
ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ 1909Β/ 22.12.2003),.
|
Σε εθνικό επίπεδο με την εν λόγω
ΚΤΑ ενσωματώθηκε η 75/442/ΕΚ, όπως τροποποιήθηκε με την 91/156/ΕΚ
|
Οδηγία 2006/799/ΕΚ και Οδηγία
2007/64/ΕΚ
|
Με τις οδηγίες αυτές είναι σαφής η
προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων υλικών ό/ και η ανακύκλωση οργανικής ύλης προερχόμενης
από συγκέντρωση ή/ και επεξεργασία αποβλήτων
|
|
Οδηγία 28/2009/ΕΚ, σχετική με την
προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
|
Νόμος 3468/2006 (ΥΕΚ 129Α/27.06.06)
|
Ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής στην
εθνικό νομοθεσία.
|
Με τον νόμο 4024/2012 επιχειρείται να ενοποιηθεί και
να εκσυγχρονιστεί η ελληνική νομοθεσία και ο τρόπος διαχείρισης των διαφόρων
ρευμάτων αποβλήτων. Παράλληλα αποσαφηνίζονται διαφορές έννοιες και διατάξεις,
ορίζεται η έννοια και ο αποχαρακτηρισμός του αποβλήτου, ενισχύεται η αρχή «ο
ρυπαίνων πληρώνει». Πιο συγκεκριμένα τίθενται στόχοι σχετικά με την διαχείριση
των βιοαποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 41: Έως το 2015, το
ποσοστό χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων πρέπει να ανέλθει, κατ' ελάχιστον,
στο 5% του συνολικού βάρους των βιολογικών αποβλήτων και έως το 2020, κατ'
ελάχιστον, στο 40% του συνολικού βάρος των βιολογικών αποβλήτων. Με το άρθρο 45 ορίζονται τα κατάλληλα μέτρα
κατά περίπτωση και οι ελάχιστες απαιτήσεις έτσι ώστε να ενθαρρύνεται: α) Η
ξεχωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων σκοπό την ζύμωση και κομποστοποίηση τους β)
Η διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου περιβαλλοντικής προστασίας με τον τρόπο
επεξεργασίας τους γ) Η παραγωγή περιβαλλοντικά ασφαλών υλικών από την
επεξεργασία των βιοαποβλήτων.
Επιπρόσθετα εκπονήθηκε και κυρώθηκε με την ΚΥΑ
51373/4684 ΦΕΚ-2706/2015, το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) σύμφωνα με τα άρθρα 22 και 35 του Ν. 4042/2012, το οποίο προδιαγράφει τις
στοχεύσεις, τις πολιτικές και τη στρατηγική διαχείρισης των αποβλήτων σε εθνικό
επίπεδο και λειτουργεί συμπληρωματικά προς το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο
Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων (ΕΣΔΑ).
Το ΕΣΔΑ αναθεωρείται ανά πέντε έτη και έχει ως
χρονικό ορίζοντα το 2020. Σκοπος του ΕΣΔΑ παραμένει η αειφορική χρήση των πόρων
και μείωση των παραγόμενων αποβλήτων. Για το σκοπό αυτό έχει θέσει ως
προτεραιότητα την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων. (ΕΣΔΑ
2015).
Το ΕΣΔΑ προβλέπει συγκεκριμένα για τα βιοαπόβλητα : α) ανάπτυξη δικτύου
χωριστής συλλογής με σκοπό να επιτευχθεί ο στόχος του 40% έως το 2020. β)
ολοκληρωμένη επεξεργασία με την μέθοδο της κομποστοποίησης και παραγωγή τελικού
προϊόντος κομπόστ που θα πληροί συγκεκριμένες ποιοτικές προδιαγραφές γ) διάθεση
σε χώρους υγειονομικής ταφής μόνο των μη ανακτήσιμων αποβλήτων και περιορισμός
της ταφής των βιοαποβλήτων ( ΕΣΔΑ, 2015).
Σε
κάθε Περιφέρεια της χώρας καταρτίζονται Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης
Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) έτσι ώστε να εξειδικευτεί η διαχείριση των στέρεων αποβλήτων
στο σύνολο τους, σε επίπεδο Περιφέρειας σύμφωνα πάντα με τις προβλέψεις του
ΕΣΔΑ.
Το
ΠΕΣΔΑ εκπονείται και η υλοποίηση του παρακολουθείται από τον Περιφερειακό Φορέα
Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δ.Σ.Α.) και εναλλακτικά σε περίπτωση που δεν
υφίσταται Φο.Δ.Σ.Α από την οικεία Περιφέρεια.
Αρμοδιότητες των ΟΤΑ για τη διαχείριση των αποβλήτων- Νομοθετικό πλαίσιο
Με το νόμο 3463/2006 “Κύρωση του Κώδικα Δήμων και
Κοινοτήτων” (ΦΕΚ 114/06), ανατίθεται στους Δήμους και τις Κοινότητες η
καθαριότητα όλων των κοινόχρηστων χώρων της εδαφικής τους περιφέρειας καθώς και
η αποκομιδή και διαχείριση των αποβλήτων σύμφωνα με την κείμενη σχετική
νομοθεσία.
Ακόμη στο νόμο 3536/2007 αναφέρεται ότι η προσωρινή
αποθήκευση, μεταφόρτωση, επεξεργασία, αξιοποίηση και διάθεση των στερεών
αποβλήτων σε κάθε Περιφέρεια της χώρας διενεργείται με ευθύνη των Φορέων Διαχείρισης
Στερεών Αποβλήτων που αντιστοιχούν στις διαχειριστικές ενότητες κάθε
Περιφέρειας και περιγράφεται ο τρόπος οργάνωσης τους.
Επιπρόσθετα με το νόμο 3852/2010 “Νέα Αρχιτεκτονική
της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης − Πρόγραμμα Καλλικράτης”
(ΦΕΚ 87/10) οι αρμοδιότητες των ΟΤΑ πρώτου και δευτέρου βαθμού αποσαφηνίζονται
ως εξής: “ Η διαχείριση στερεών
αποβλήτων, σε επίπεδο προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, επεξεργασίας,
ανακύκλωσης και εν γένει αξιοποίησης, διάθεσης, λειτουργίας σχετικών
εγκαταστάσεων, κατασκευής μονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, καθώς και
αποκατάστασης υφιστάμενων χώρων εναπόθεσης (Χ.Α.Δ.Α.). Η διαχείριση
πραγματοποιείται, σύμφωνα με τον αντίστοιχο σχεδιασμό, που καταρτίζεται από την
Περιφέρεια ”
Με το νόμο
4071/2012 συστήνονται Περιφερειακοί Σύνδεσμοι Φορέων Διαχείρισης Στερεών
Αποβλήτων, ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), με απόφαση του
Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, όπου μετέχουν υποχρεωτικά όλοι
οι δήμοι των διαχειριστικών ενοτήτων της περιφέρειας.
Σκοπός του περιφερειακού συνδέσμου Φο.Δ.Σ.Α είναι η
ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, σύμφωνα με το Περιφερειακό
Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), και ειδικότερα η εξειδίκευση και η
υλοποίηση των στόχων και των δράσεων αυτού για την προσωρινή αποθήκευση,
μεταφόρτωση, θαλάσσια μεταφορά ΑΣΑ, 11 επεξεργασία, ανάκτηση και διάθεση των
στερεών αποβλήτων της χωρικής τους αρμοδιότητας, σύμφωνα και με την κ.υ.α.
2527/2009 (Α΄ 83).’
Σε επίπεδο
Περιφέρειας, σύμφωνα με το ν.4042/2012, το ΠΕΣΔΑ αποτελεί ένα ολοκληρωμένο
σχέδιο διαχείρισης του συνόλου των αποβλήτων, τα οποία παράγονται σε μία
Περιφέρεια, προσδιορίζει τις κατευθύνσεις για τη διαχείρισή τους, σε συμφωνία
με τις κατευθύνσεις του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων που είναι η
πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση, η ανάκτηση κάθε είδους και τελικά
η ασφαλής διάθεση σε επίπεδο Περιφέρειας.
Το ΠΕΣΔΑ
εκπονείται και υλοποιείται από τον οικείο περιφερειακό Φορέα Διαχείρισης
Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δ.Σ.Α.).
Στην Περιφέρεια Αττικής, με την υπ. αρ.
52546/16-12-2011 απόφαση του Υφυπουργού Εσωτερικών συστάθηκε και λειτουργεί ο
Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ). Σε σχέση με τον Ενιαίο
Σύνδεσμο Δήμων ΚΑΙ Κοινοτήτων Αττικής ( ΕΣΔΚΝΑ) που αντικατέστησε σημαντική
διαφοροποίηση αποτελεί το γεγονός ότι εκπροσωπούνται και οι δυο βαθμοί Τοπικής
Αυτοδιοίκησης, έχει μετατραπεί δηλαδή σε διαβαθμικό όργανο
Εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» στα βιοαπόβλητα
Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης καλούνται να
αντιμετωπίσουν σημαντικές προκλήσεις σε σχέση με τη διαχείριση των πράσινων
αποβλήτων όντας υποχρεωμένοι να συμμορφωθούν με αυστηρότερα πλαίσια διαχείρισης
των πράσινων αποβλήτων. Σε εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» με το άρθρο
43 του νόμου 4042/2012, επιβλήθηκε με την μορφή προστίμου από 1ης Ιανουαρίου
2014, ειδικό τέλος ταφής ανά τόνο αποβλήτων για διάθεση σε χώρο ταφής ορισμένων
τύπων αποβλήτων χωρίς προηγούμενη επεξεργασία. Τα είδη των αποβλήτων που αφορά
το τέλος είναι:
α) Δημοτικά απόβλητα (βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα και σύμμεικτα)
β) Απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις Στο άρθρο 43 προβλέπεται προπεξεργασία των απόβλητων όπως διαλογή και διαχωρισμός καθώς και ανακύκλωση/ανάκτηση οργανικών ουσιών συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης και άλλων διαδικασιών βιολογικού μετασχηματισμού.
Κατά συνέπεια, το ειδικό τέλος ταφής αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για την απομάκρυνση των πράσινων αποβλήτων από το ρεύμα της υγειονομικής ταφής και παράλληλα προωθεί την εφαρμογή της σύγχρονης ιεράρχησης στη διαχείριση πράσινων αποβλήτων που τα οδηγεί στην κομποστοποίηση και ουσιαστικά στον αποχαρακτηρισμό τους ως απόβλητων.
α) Δημοτικά απόβλητα (βιοαποικοδομήσιμα απόβλητα και σύμμεικτα)
β) Απόβλητα από κατασκευές και κατεδαφίσεις Στο άρθρο 43 προβλέπεται προπεξεργασία των απόβλητων όπως διαλογή και διαχωρισμός καθώς και ανακύκλωση/ανάκτηση οργανικών ουσιών συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης και άλλων διαδικασιών βιολογικού μετασχηματισμού.
Κατά συνέπεια, το ειδικό τέλος ταφής αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για την απομάκρυνση των πράσινων αποβλήτων από το ρεύμα της υγειονομικής ταφής και παράλληλα προωθεί την εφαρμογή της σύγχρονης ιεράρχησης στη διαχείριση πράσινων αποβλήτων που τα οδηγεί στην κομποστοποίηση και ουσιαστικά στον αποχαρακτηρισμό τους ως απόβλητων.
Με νομοθετικές όμως παρεμβάσεις κάθε χρόνο
αναστέλλεται η εφαρμογή του άρθρου 43 με διαφορετικές κάθε φορά αιτιολογήσεις.
Η τελευταία τροπολογία με την οποία επέρχεται αναστολή επιβολής τέλους ταφής
απορριμμάτων κατατέθηκε στις 15/12/2017 από το υπουργείο Περιβάλλοντος και
πρόκειται για την τέταρτη κατά σειρά αναστολή, η οποία θα ισχύσει έως
31.12.2018.Στην αιτιολογική έκθεση της τελευταίας αναστολής επιβολής του
ειδικού τέλους αναφέρεται ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούμενες υποδομές
για την προετοιμασία της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των αποβλήτων του
άρθρου 43, παράλληλα δε υπογραμμίζεται ότι με τον τρόπο αυτό οι ΟΤΑ “δεν θα
επιβάλλουν πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση” στους δημότες.
Ιδιαιτερότητες πράσινων
αποβλήτων κήπου
Τα πράσινα απόβλητα κήπου έχουν ορισμένες εγγενείς
ιδιαιτερότητες που είναι σκόπιμο να αναφερθούν καθώς αποτελούν κρίσιμα
χαρακτηριστικά τους που πρέπει να ληφθούν υπόψη ώστε να επιλεγεί το μοντέλο της
μεθόδου μεταφοράς, αποθήκευσης καθώς και η επιλογή της περαιτέρω επεξεργασίας
τους. Μια σημαντική ιδιαιτερότητα είναι η έλλειψη ενός κοινού παρανομαστή στον
ορισμό του τι είναι πράσινο απόβλητο και την στατιστική καταγραφή του, γεγονός
που δυσχεραίνει την παρακολούθηση των τάσεων παραγωγής και επεξεργασίας των
συγκεκριμένων αποβλήτων. Όπως αναφέρθηκε ήδη, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατά
την διάρκεια της αποκομιδής συλλέγουν απόβλητα κήπων αναμεμειγμένα με
βιοαπόβλητα τροφίμων με αποτέλεσμα τα δεδομένα σε ποσοστά παραγωγής για τα δύο
αυτά κλάσματα αποβλήτων συχνά να συγχέονται. (Eurostat, 2005).
Ακόμη σε παγκόσμιο επίπεδο τα απόβλητα κήπων μπορεί να ορίζονται διαφορετικά και αρκετές φορές ενσωματώνονται στατιστικά στην γενικότερη κατηγορία «βιοδιασπώμενα» όπου συμπεριλαμβάνονται όλα τα οργανικά απόβλητα. Η έλλειψη λοιπόν ενός κοινού παρανομαστή στον ορισμό και την στατιστική καταγραφή αποτελεί τροχοπέδη για την ορθή παρακολούθηση των ποσοτικών χαρακτηριστικών με αποτέλεσμα να απουσιάζουν από τις καταγραφές αυτές σημαντικά δεδομένα, π.χ. αν η προέλευση είναι από δημόσιο χώρο πρασίνου η από ιδιωτικό κήπο, το είδος του αποβλήτου κήπου αν είναι δηλαδή ξύλο ή φύλλα ή αν πρόκειται για υπολείμματα κουρέματος χλοοτάπητα.
Ακόμη σε παγκόσμιο επίπεδο τα απόβλητα κήπων μπορεί να ορίζονται διαφορετικά και αρκετές φορές ενσωματώνονται στατιστικά στην γενικότερη κατηγορία «βιοδιασπώμενα» όπου συμπεριλαμβάνονται όλα τα οργανικά απόβλητα. Η έλλειψη λοιπόν ενός κοινού παρανομαστή στον ορισμό και την στατιστική καταγραφή αποτελεί τροχοπέδη για την ορθή παρακολούθηση των ποσοτικών χαρακτηριστικών με αποτέλεσμα να απουσιάζουν από τις καταγραφές αυτές σημαντικά δεδομένα, π.χ. αν η προέλευση είναι από δημόσιο χώρο πρασίνου η από ιδιωτικό κήπο, το είδος του αποβλήτου κήπου αν είναι δηλαδή ξύλο ή φύλλα ή αν πρόκειται για υπολείμματα κουρέματος χλοοτάπητα.
Η εποχικότητα είναι άλλο ένα ιδιαίτερο
χαρακτηριστικό των αποβλήτων κήπου. Με βάση τα συμπεράσματα που προκύπτουν από
την μελέτη περίπτωσης για την παραγωγή και σύνθεση των αποβλήτων κήπων στο
Aarhus της Δανίας επιβεβαιώνεται ότι η εποχικότητα είναι κυρίαρχο
χαρακτηριστικό των αποβλήτων κήπων και οδηγεί σε μεγάλη ετερογένεια. (Boldrin and Christensen, 2010).
Αποτέλεσμα αυτής της έντονης εποχικότητας είναι τους καλοκαιρινούς μήνες να έχουμε
α) περισσότερα υπολείμματα κουρεμάτων από χλοοτάπητες
β) χαμηλότερο λόγο C: N
γ) περισσότερη υγρασία στο μείγμα, ενώ αντίθετα τους χειμερινούς μήνες να εμφανίζεται στο μείγμα i) Περισσότερα αποξηραμένα φύλλα και ξύλο
ii) υψηλότερη αναλογία C: N και
iii) λιγότερη υγρασία. (ISWA, 2015).
Η εποχικότητα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στον σχεδιασμό ενός οικονομικού και αξιόπιστου μοντέλου αποκομιδής. Ακόμη ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των αποβλήτων κήπου είναι ο μικρός λόγος όγκου προς βάρος των αποβλήτων, η χαμηλή πυκνότητα δηλαδή της μεταφερόμενης βιομάζας. Με βάση στοιχεία της EPA η πυκνότητα των διαφόρων αποβλήτων κήπου δίνονται στον Πίνακα 1.6.
Αποτέλεσμα αυτής της έντονης εποχικότητας είναι τους καλοκαιρινούς μήνες να έχουμε
α) περισσότερα υπολείμματα κουρεμάτων από χλοοτάπητες
β) χαμηλότερο λόγο C: N
γ) περισσότερη υγρασία στο μείγμα, ενώ αντίθετα τους χειμερινούς μήνες να εμφανίζεται στο μείγμα i) Περισσότερα αποξηραμένα φύλλα και ξύλο
ii) υψηλότερη αναλογία C: N και
iii) λιγότερη υγρασία. (ISWA, 2015).
Η εποχικότητα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στον σχεδιασμό ενός οικονομικού και αξιόπιστου μοντέλου αποκομιδής. Ακόμη ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των αποβλήτων κήπου είναι ο μικρός λόγος όγκου προς βάρος των αποβλήτων, η χαμηλή πυκνότητα δηλαδή της μεταφερόμενης βιομάζας. Με βάση στοιχεία της EPA η πυκνότητα των διαφόρων αποβλήτων κήπου δίνονται στον Πίνακα 1.6.
Πίνακας 1.6 Δεδομένα μετατροπής όγκου
αποβλήτων κήπου σε βάρος (Πηγή: US.EPA, 2016).
Είδος αποβλήτου
|
Όγκος (yd3)*
|
Βάρος (kg)
|
Απόβλητα Κήπου
|
||
Φύλλα
|
1
|
113-227
|
Ανάμικτα απόβλητα κήπου
|
||
Συμπιεσμένα
|
1
|
290
|
Ασυμπίεστα
|
1
|
113
|
Κλαδέματα
|
1
|
58
|
Κλαδιά και κορμοί
|
1
|
58
|
*yd3= 0.765 m3
Βάσει
των υπολογισμών μετατροπής των δεδομένων του Πίνακα 1.6 σε μετρικό σύστημα, προκύπτει ότι 1 m3 κλαδιών
έχει βάρος 74.15 kg. Το
ποσοτικό χαρακτηριστικό αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απαιτούνται περισσότερα
δρομολόγια από τα ανοικτά φορτηγά που πραγματοποιούν την αποκομιδή αφού ένα
φορτηγό με ωφέλιμο βάρος φόρτωσης 1500 kg και όγκο καρότσας οκτώ περίπου m3 δύναται μεταφέρει σε
κάθε διαδρομή 500 περίπου kg
πράσινων αποβλήτων, υποπολλαπλάσιο δηλαδή της επιχειρησιακής δυνατότητας του.
Συνοπτικά
τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων κήπου σε σχέση με τον λόγο C/N, την υγρασία, την δομή τους αλλά και
την ποιότητα του κομπόστ που παράγεται μετά την επεξεργασία τους δίνεται στον Πίνακα 1.7.
Πίνακας
1.7 Χαρακτηριστικά αποβλήτων κήπου (Τροποποίηση από Πηγή:
ISWA,2008).
Σύσταση
|
C/N
|
Δομή
|
Υγρασία
|
Ποιότητα Κομπόστ
|
Προετοιμασία
|
Απόβλητα
κήπου μικρού μεγέθους
|
20-60
|
καλή
|
μέση
|
μέτρια
|
Ομογενοποιηση
- τεμαχισμός
|
Γρασίδι
|
15-25
|
φτωχή
|
υψηλή
|
καλή
|
Σε
μείγμα για να βοηθηθεί η δομή του και να εξισορροπηθεί η υγρασία
|
Φύλλα
|
30-60
|
μέτρια/ φτωχή
|
μέση/χαμηλή
|
καλή
|
Καμμία
|
Κλαδιά
|
100-150
|
καλή
|
χαμηλή
|
χαμηλή
|
Τεμαχισμός
|
Καρποί
δέντρων
|
10-20
|
φτωχή
|
υψηλή
|
καλή
|
Σε
μείγμα για να βοηθηθεί η δομή του και να εξισορροπηθεί η υγρασία
|
Πριονίδι
|
200
|
φτωχή
|
πολύ χαμηλή
|
χαμηλή
|
Σε
μείγμα για να βελτιωθεί η δομή του και να αυξηθούν τα ποσοστά αζώτου και
υγρασίας
|
Χαρτί
και Χαρτόνι
|
200-500
|
μέτρια
|
πολύ χαμηλή
|
καλή
|
Σε
μείγμα για να βελτιωθεί η δομή του και να αυξηθούν τα ποσοστά αζώτου και
υγρασίας
|
Κοπριά
|
10-15
|
φτωχή
|
μεταβλητή
|
καλή
|
Σε
μείγμα για να βελτιωθεί η δομή
|
Εικόνα
8. Φυτικά υπολείμματα. Ο προορισμός τους η υγειονομική ταφή
ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
1. Κομποστοποίηση
Εικόνα
9. Φυτικά υπολείμματα. Κομποστοποίηση Φώτο διαδίκτο
Με
τον όρο κομποστοποίηση αναφερόμαστε στην ελεγχόμενη αερόβια και βιολογική
αποσύνθεση οργανικής ύλης σε ένα σταθερό προϊόν που μοιάζει με χούμο και ονομάζεται
κομπόστ. Είναι ουσιαστικά η ίδια διαδικασία με τη φυσική αποσύνθεση με μόνη
διαφορά ότι ενισχύεται και επιταχύνεται με την ανάμιξη των οργανικών αποβλήτων
με άλλα συστατικά για τη βελτιστοποίηση της μικροβιακής ανάπτυξης (USDA, 2000).
Τις
τελευταίες δύο δεκαετίες το ενδιαφέρον για την κομποστοποίηση έχει ανανεωθεί
και διευρυνθεί ως μέσο αντιμετώπισης των σημερινών προκλήσεων που αντιμετωπίζει
η διαχείριση των αποβλήτων και κυρίως ως λύση στα προβλήματα α) της μείωσης της
ποσότητας των αποβλήτων που εισέρχονται σε χώρους υγειονομικής ταφής και β)της
μείωσης των εκπομπών μεθανίου CH4 από την ζύμωση των οργανικών
υλικών στους χώρους υγειονομικής ταφής. Η παραγωγή κομπόστ επίσης θεωρείται ως
μια ευκαιρία για την δημιουργία ενός υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
οργανικό λίπασμα ή βελτιωτικό του εδάφους.
Πρακτικά όλα τα βιολογικά υλικά είναι
βιοαποδομήσιμα με την παρουσία οξυγόνου (αερόβιες συνθήκες) και τα περισσότερα
βιολογικά υλικά είναι βιοαποδομούνται και χωρίς οξυγόνο (αναερόβιες συνθήκες).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η απλή αερόβια αποθήκευση ή η ωρίμανση των αναερόβια
χωνευμένων υλικών δεν θεωρείται διαδικασία κομποστοποίησης. (Saveyn et Eder, 2014)
Η
σημασία της κομποστοποίησης είναι μεγάλη στην διαχείριση των αποβλήτων
ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη ότι αποτελεί ένα σύστημα διαχείρισης εξίσου φιλικό
στο περιβάλλον με την αναδάσωση, τις ορθές πρακτικές γεωργικής διαχείρισης και
είναι η συνηθέστερη εναλλακτική λύση σε σχέση με την ταφή των πράσινων
αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής (Brown et al., 2008). Επιπλέον, η κομποστοποίηση μειώνει τα
περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση των αποβλήτων
μειώνοντας τους όγκους των αποβλήτων και καταστρέφοντας δυνητικά επικίνδυνους
οργανισμούς.
Η ισχύουσα οδηγία
2008/98/EC στην όποια έχουμε αναφερθεί διευκρινίζει ότι ένα υλικό παύει να
αποτελεί απόβλητο όταν α) το υλικό έχει συγκεκριμένη ευρεία χρήση β) υπάρχει
ζήτηση για το προϊόν γ)πληροί τις τεχνικές προδιαγραφές για τις χρήσεις που
προορίζεται συμφώνα με την ισχύουσα νομοθεσία και τέλος δεν έχει δυσμενείς
επιπτώσεις στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
Στην Ελληνική
νομοθεσία σύμφωνα με την ισχύουσα ΚΥΑ 171914/2013, όλα τα προϊόντα
λιπασματοποίησης θα πρέπει να πληρούν και τις απαιτήσεις της απόφασης
2006/799/ΕΚ που αναφέρεται στο κοινοτικό οικολογικό σήμα σε σχέση την
περιεκτικότητα επικίνδυνων ουσιών, την περιεκτικότητα σε άζωτο N, και τις προσμίξεις.
Όταν το προϊόν της
κομποστοποίησης βρίσκει εφαρμογή στην γεωργία τότε το θεσμικό πλαίσια
καθορίζεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) (ΕΠΠΕΡΑΑ, 2014).
Πίνακας 2.5 Θεσμικό πλαίσια για την εφαρμογή του κομπόστ στον
γεωργικό τομέα (Πηγή: ΕΠΠΕΡΑΑ, 2014).
Θεσμικό πλαίσιο χρήσης κομπόστ
στην Γεωργία
|
|||
ΚΥΑ 291180/11034/02
Για τις άδειες κυκλοφορίας νέων
λιπασμάτων
|
Κανονισμός 889/2008 για την
βιολογική γεωργία
|
Νόμος 4235/2014 αναφορά σε αστικά
ή βιομηχανικά απόβλητα
|
ΥΑ 217217/2004 για τις
εδαφοβελτιωτικές ουσίες και τα υποστρώματα
|
Δεσμευτικά ή ανώτατα
όρια συγκεντρώσεων δεν έχουν ενσωματωθεί σε κάποια ευρωπαϊκή οδηγία αλλά
σύμφωνα με το (Institute for Prospective Technological Studies IPTS ) υπάρχουν κάποιες ενδεικτικές τιμές
που καθορίζουν την βέλτιστη ποιότητα του προϊόντος κομποστοποίησης. Επιπρόσθετα
όταν διατίθεται το τελικό προϊόν προς πώληση ή άλλου είδους διάθεση
(συσκευασμένο ή χύδην) θα πρέπει να δίνονται και κάποιες πληροφορίες για την
σύσταση του καθώς και τον τρόπο εφαρμογής του. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να
βρίσκονται στην ετικέτα της συσκευασίας ή σε κάποιο φυλλάδιο. Πρέπει να
περιλαμβάνουν στοιχεία για την περιεκτικότητα του προϊόντος σε οργανική υλη,
θρεπτικά συστατικά N, P, K, Mg και γενικότερες πληροφορίες όπως η
πυκνότητα, το μέγεθος των κόκκων, το pH καθώς και πληροφορίες για τον παραγωγό (ονοματεπώνυμο,
διεύθυνση εγκατάστασης τρόποι επικοινωνίας).
Το κομπόστ, ως
σταθεροποιημένη οργανική ύλη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία για
την ανάκτηση της γονιμότητάς των υποβαθμισμένων εδαφών, την αποκατάσταση του
βέλτιστου επιπέδου άνθρακα στο έδαφος και τη μείωση της χρήσης χημικών εισροών
(λιπάσματα, παρασιτοκτόνα, καύσιμο) με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους
παραγωγής και τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επιπλέον, το κομπόστ
μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία και σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες
(φυτώρια) καθώς και στην κηποτεχνία με την εισαγωγή του στην διαχείριση
πράσινου και την ανάκτηση των πράσινων αποβλήτων. Pergola
et al. 2018.
Ο γεωργικός τομέας
είναι δυνητικά, από πλευράς όγκου, ο μεγαλύτερος χρήστης βιολογικά
επεξεργασμένων αποβλήτων. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές άλλες χρήσεις για την
κομποστοποίηση εκτός από αυτές του γεωργικού τομέα όπως στα έργα αναδασώσεων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία
της Πίνακας 2.6 (Ευρωπαϊκά επίπεδα
τιμών, οι τιμές αφορούν στο έτος 2009) υπάρχουν αγορές για την διάθεση του
κομπόστ όπως η παράγωγη προφυτρωμένου χλοοτάπητα, η κατασκευή αθλητικών χώρων,
τα φυτώρια και η δημιουργία υποστρωμάτων για γλάστρες και φυτοδοχεία, οπού το
προϊόν είναι δυνατό να διατεθεί σε πολύ αυξημένες τιμές σε σχέση με την χρήση
του στην συμβατική γεωργία. Επειδή αυτοί οι τομείς είναι ιδιαίτερα εντατικοί
και έχουν υψηλές απαιτήσεις από τα εδαφοβελτιωτικά προϊόντα και τα υποστρώματα
που χρησιμοποιούν, το κομπόστ που απευθύνεται σε αυτές τις αγορές πρέπει να
είναι πιο εκλεπτυσμένο και να έχει υψηλότερα επίπεδα τεκμηρίωση προϊόντος.
Άλλες εφαρμογές για το κομπόστ περιλαμβάνουν ακόμη τη βελτίωση του εδάφους, τον
ιδιωτικό τομέα στην κηποτεχνία και τους εξειδικευμένους γεωργικούς τομείς, όπως
οπωρώνες και αμπελουργικές εκτάσεις, καθώς και την βελτίωση των εδαφών σε
ορεινές εκτάσεις και την παράγωγη θρεπτικών υποστρωμάτων ως μέσων καλλιέργειας
για θερμοκήπια και φυτώρια. (Solid Waste Technology & Management, 2011).
Πίνακας 2.6 Όγκος και αξία προϊόντος για
κομπόστ και προϊόντα που περιέχουν κομπόστ (Τροποποίηση από Πηγή: Solid
Waste Technology & Management, 2011).
←Αύξηση Όγκου Αγοράς
|
Αύξηση Αξίας Προϊόντος →
|
||||||||
Συμβατική Γεωργία
|
Βελτίωση εδαφών
Αμπελο-οπορώνες
Βιολογικές καλλιέργειες
Παραγωγή χλοοτάπητα
|
Ιδιωτική κηποτεχνία
Έλεγχος διάβρωσης
Οδικά έργα
Επαναδιάθεση
|
Βελτιωτικά εδαφών
Παραγωγή εδαφοβελτιωτικών για την
κηποτεχνία
|
Χλοοτάπητες αθλητικών χώρων
Φυτώρια
Υπόστρωμα για γλάστρες και
φυτοδοχεία
|
|||||
0-3 € / m3
|
0-6 € / m3
|
5-20 € / m3
|
10-20 € / m3
|
10-40 € / m3
|
|||||
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση
(ΕΕ), περίπου το 40% του παραγόμενου κομπόστ χρησιμοποιείται στη γεωργία ενώ το
60% χρησιμοποιείται για ποικίλους άλλους σκοπούς (Πίνακας 2.7). Μεγάλη δυναμική εμφανίζεται να έχει η χρήση του
λιπάσματος στην διαχείριση πρασίνου και στην ιδιωτική κηποτεχνία, επειδή με την
εφαρμογή κομπόστ, μπορεί να αντιμετωπιστούν διάφορα προβλήματα στους τομείς
αυτούς.
Πίνακας 2.7 Μερίδια αγοράς του κομπόστ ανά πεδίο εφαρμογής στην
ΕΕ για το έτος 2003 (% της συνολικής ποσότητας) (Τροποποίηση από Πηγή: JRC, 2008. Compost production and use in the EU. ORBIT-ECN, Final
Report J02/35/2006).
ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ
ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
|
ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΜΕΤΑΞΥ
ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
|
|
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
|
40
|
10-70
|
ΚΗΠΟΤΕΧΝΙΑ,ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΩΝ,ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΕΔΑΦΩΝ
|
30
|
20-60
|
ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ
|
20
|
10-50
|
ΑΛΛΑ (ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑ,ΦΥΤΩΡΙΑ)
|
10
|
Οι Γεωτεχνικοί εργολήπτες πρασίνου στον
ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα έχουν συχνά να αντιμετωπίσουν φτωχά
σκελετικά εδάφη που δεν προάγουν την ανάπτυξη των φυτών, πρόκειται δηλαδή για
εδάφη που έχουν μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς φυτοκάλυψη μια
κατάσταση που οδηγεί τελικά σε πολύ χαμηλά επίπεδα χούμου στο έδαφος, στην
διάβρωση και στην αποκάλυψη των μητρικών πετρωμάτων.
2. Ανάκτηση της
ενεργείας από τα απόβλητα των κήπων.
Μια ακόμη σύγχρονη μέθοδος που έχει προκριθεί για την ανάκτηση της ενεργείας από τα απόβλητα των κήπων και μπορεί πιθανόν να εφαρμοστεί και σε δημοτικό επίπεδο είναι η παραγωγή συμπυκνωμάτων ξύλου (pellet). Η βιομάζα που συλλέγεται από τους χώρους πρασίνου είναι σχετικά δύσκολη στο χειρισμό, την μεταφορά, την αποθήκευση και στην αρχική της μορφή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βιοκαύσιμο λόγω διάφορων παραγόντων που μπορεί να περιλαμβάνουν υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία, ανώμαλο σχήμα και μέγεθος, μεγάλο όγκο και χαμηλή πυκνότητα. (Reed et al, 1980) Η διαδικασία των συμπυκνωμάτων ξύλου μπορεί να παράγει προϊόντα με ομοιόμορφο σχήμα και μέγεθος, που έχουν διάφορες εφαρμογές, από οικιακές σόμπες έως μονάδες ηλεκτροπαραγωγής πλήρους κλίμακας.
Η χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη βιομάζας είναι το ξύλο και η αγορά pellet από βιομάζα ξύλου εμφάνισε εκθετική άνοδο από 0,5 εκατομμύρια σε 6,6 εκατομμύρια τόνους μεταξύ των ετών 2000 και 2010. Επιπροσθετα αναμένεται η παραγωγή να αυξηθεί σε 45,2 εκατομμύρια τόνους το 2020.(Pradhan et al 2018). Η αυξανόμενη ζήτηση pellet έχει διεγείρει την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών λιγνοκυτταρινικής βιομάζας. Μετά από τα απόβλητα ξύλου, τα γεωργικά κατάλοιπα συμπεριλαμβανόμενων των απόβλητων κήπων θεωρούνται ως πιθανή πρώτη ύλη που διατίθεται σε σημαντικές ποσότητες.
Μια ακόμη σύγχρονη μέθοδος που έχει προκριθεί για την ανάκτηση της ενεργείας από τα απόβλητα των κήπων και μπορεί πιθανόν να εφαρμοστεί και σε δημοτικό επίπεδο είναι η παραγωγή συμπυκνωμάτων ξύλου (pellet). Η βιομάζα που συλλέγεται από τους χώρους πρασίνου είναι σχετικά δύσκολη στο χειρισμό, την μεταφορά, την αποθήκευση και στην αρχική της μορφή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βιοκαύσιμο λόγω διάφορων παραγόντων που μπορεί να περιλαμβάνουν υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία, ανώμαλο σχήμα και μέγεθος, μεγάλο όγκο και χαμηλή πυκνότητα. (Reed et al, 1980) Η διαδικασία των συμπυκνωμάτων ξύλου μπορεί να παράγει προϊόντα με ομοιόμορφο σχήμα και μέγεθος, που έχουν διάφορες εφαρμογές, από οικιακές σόμπες έως μονάδες ηλεκτροπαραγωγής πλήρους κλίμακας.
Η χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη βιομάζας είναι το ξύλο και η αγορά pellet από βιομάζα ξύλου εμφάνισε εκθετική άνοδο από 0,5 εκατομμύρια σε 6,6 εκατομμύρια τόνους μεταξύ των ετών 2000 και 2010. Επιπροσθετα αναμένεται η παραγωγή να αυξηθεί σε 45,2 εκατομμύρια τόνους το 2020.(Pradhan et al 2018). Η αυξανόμενη ζήτηση pellet έχει διεγείρει την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών λιγνοκυτταρινικής βιομάζας. Μετά από τα απόβλητα ξύλου, τα γεωργικά κατάλοιπα συμπεριλαμβανόμενων των απόβλητων κήπων θεωρούνται ως πιθανή πρώτη ύλη που διατίθεται σε σημαντικές ποσότητες.
3. Αξιοποίηση της ξυλείας
Το Το ξύλο είναι ένας από τους
πολυτιμότερους πόρους μας. Είναι βιώσιμο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες
εφαρμογές. Όταν χρειαστεί να κοπεί ένα δέντρο στην πόλη π.χ. για ασφάλεια ή ακόμα και τους λόγους αισθητικής δεν πρέπει
να ανησυχήσετε για εκείνο τον πολύτιμο πόρο που πηγαίνει στα απόβλητα. Φυσικά, πολλά από τα υποπροϊόντα από την υπηρεσία
δέντρων μπορούν επίσης να καταλήξουν να χρησιμοποιηθούν από την αξιοποίηση της ξυλείας. Όλα εξαρτώνται από την ποιότητα του
ξύλου, πόσο είναι διαθέσιμο, και ακόμη και το μέγεθος του. Μεγάλο μέρος της
μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και να συμβάλει στην
επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και όχι να πάει σε χώρους υγειονομικής
ταφής.
Περισσότερη ξυλεία βγαίνει από τις αστικές περιοχές
κάθε έτος από το ολόκληρο Εθνικό Δασικό Πρόγραμμα στις ΗΠΑ. Η έρευνα στις ΗΠΑ
απέδειξε ότι τα προϊόντα από το ξύλο των δέντρων ου κόβονται στην πόλη έχουν
μερίδιο στην αγορά από την επαναχρησιμοποίηση
με την διαχείρισης των πράσινων αποβλήτων . Τα προϊόντα ξύλου που έχουν ανακτηθεί από πηγές αστικού ξύλου έχουν τη
δυνατότητα να επιδεικνύουν ανώτερα αποτελέσματα απομόνωσης του άνθρακα σε
σύγκριση με άλλες χρήσεις και πηγές ξυλείας λόγω της αξίας τους ως προϊόντος
πρώτης ύλης. Με περισσότερη προσπάθεια, μετά την κατανάλωση ξυλείας, τα πράσινα
απόβλητα μπορεί μια μέρα να αξιοποιηθούν ιδιαίτερα, πάρα πολύ.
Η EPA εκτιμά ότι περισσότεροι
από 30.000.000 τόνοι ανακτήσιμο ξύλο είναι σπατάλη στις ΗΠΑ κάθε χρόνο.
Η παραγωγή ξυλείας και άλλων
ξύλινων προϊόντων από αστικά στερεά απόβλητα (ΑΣΑ) μπορεί να μειώσει την
ποσότητα συγκομιδής ξυλείας από τα δάση.
Σειρά τελικών προϊόντων που
κυμαίνονται από τη χαμηλή αξία (προστασία, σβόλοι) στην υψηλή αξία (ξυλεία από
μια ποιότητα ή ένα σπάνιο τοπικό δέντρο), που παρέχει τα έσοδα για να
χρηματοδοτήσει την Διαχείριση.
Παρωχημένη η διαχείριση
απορριμμάτων στην Ελλάδα
Η διαχείριση των απορριμμάτων
παραμένει ο πλέον προβληματικός τομέας στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής
πολιτικής στη χώρα μας. Όπως επισημαίνει νέα έκθεση του υπουργείου
Περιβάλλοντος, μέσω του ΕΚΠΑΑ, η ταφή απορριμμάτων παραμένει η κύρια μορφή
«επεξεργασίας», η ανακύκλωση είναι «κολλημένη» στο 14%, ένα από τα χαμηλότερα
ποσοστά στην Ε.Ε., ενώ ο νέος εθνικός σχεδιασμός για τα απορρίμματα δεν έχει
ακόμα καταφέρει να πυροδοτήσει τη μετάβαση προς ένα διαφορετικό μοντέλο.
Η έκθεση εκπονήθηκε για
λογαριασμό του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης, ενός
οργανισμού του ΥΠΕΝ. Τα περισσότερα στοιχεία της έκθεσης δεν είναι καινούργια
(στους περισσότερους τομείς εκτείνονται έως το 2015-2016), ωστόσο είναι ικανά
να δώσουν μια επαρκή γενική εικόνα. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα συμπεράσματα της
έκθεσης, τα οποία επικαλείται η εφημερίδα «Καθημερινή», ο τομέας της
διαχείρισης των απορριμμάτων παραμένει ο πλέον... δυσοίωνος, εγκλωβισμένος στο
μοντέλο διαχείρισης του παρελθόντος. Το 2016, το 78,6% των απορριμμάτων οδηγείτο
σε ΧΥΤΑ (περίπου 4,2 εκατ. τόνοι), ενώ ακόμα 3,7% (200.000 τόνοι) σε χωματερές.
Το ποσοστό της ανακύκλωσης βρισκόταν το ίδιο έτος στο 13,8% (738.000 τόνοι),
ενώ αμελητέα παρέμενε η κομποστοποίηση (3,4% ή 182.000 τόνοι).
«Ο τομέας της διαχείρισης αποβλήτων
παραμένει ο πλέον προβληματικός στη χώρα μας»,
επισημαίνει η έκθεση, εκτιμώντας
ότι οι φιλόδοξοι στόχοι του εθνικού σχεδιασμού για τα απορρίμματα παραμένουν...
άπιαστο όνειρο. «Ο οραματικός χαρακτήρας του εθνικού σχεδιασμού δεν φαίνεται να
έχει επιταχύνει τη μετάβαση σε ένα πιο σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης των αστικών
αποβλήτων, καθώς δεν έχει αυξηθεί η ανακύκλωση μέχρι τώρα. Σε κάθε περίπτωση,
τόσο ριζικές μεταρρυθμίσεις απαιτούν χρόνο για την ωρίμανσή τους», αναφέρει.
Παρά την πρόοδο, η Ελλάδα πληρώνει
πρόστιμα για τις χωματερές
Παρά τη βελτίωση στους τομείς
διαχείρισης στερεών αποβλήτων, επεξεργασίας αστικών λυμάτων και προστασίας του
φυσικού περιβάλλοντος, η Ελλάδα έχει τις περισσότερες, μετά την Ισπανία,
υποθέσεις παράβασης της κοινοτικής νομοθεσίας για το περιβάλλον, για τις οποίες
πληρώνει πρόστιμα, σύμφωνα με την επισκόπηση της Κομισιόν, ενόψει κατάρτισης
της έκθεσης που θα δημοσιοποιηθεί το 2019. Οι χωματερές είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο η χώρα μας πληρώνει
πρόστιμα, καθώς παραμένουν ακόμη 57 ανοιχτές ή σε διαδικασία αποκατάστασης.
Όμως όταν ξεκίνησε η διαδικασία παράβασης ήταν περισσότερες από 1000 και το
2014 παρέμεναν πάνω από 300.
Ποιος είναι ο βρώμικος άνθρωπος
της Ευρώπης;
Μια έκθεση της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής εξέτασε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και εξέδωσε μια "έγκαιρη προειδοποίηση " στις 14
χώρες που θεωρούνται ότι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να λείψει ο στόχος
ανακύκλωσης της ΕΕ 2020 για τα αστικά απόβλητα. Οι τέσσερις χειρότερες
ανακύκλωσης είναι η Μάλτα, η Ρουμανία, η Ελλάδα και η Κύπρος. Το 2016, και οι
τέσσερις ανακυκλώνονται λιγότερο από το 20% των συνολικών αποβλήτων τους. Με το
στόχο ανακύκλωσης 2020 της ΕΕ που ορίζεται στο 50% των συνολικών αποβλήτων.
Κανείς δεν φθάνει σήμερα το στόχο, αλλά η κατάσταση είναι πιο δύσκολη σε
ορισμένα μέρη από άλλα.
"Πολλά απομένουν να γίνουν"
Η Ρουμανία, η Ελλάδα και η
Κύπρος βρίσκονται επίσης με πρόβλημα επίτευξης του στόχου. «Καμία από αυτές τις
χώρες δεν έχει οριστεί να χτυπήσει τους στόχους ανακύκλωσης της ΕΕ για το 2020,
ορισμένες συγκεκριμένες χώρες που ζήτησαν περαιτέρω βοήθεια και βλέπουν να
λαμβάνονται ορισμένες αποφασιστικές δράσεις. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν πολλά
ακόμα».
Η
Κυκλική οικονομία
Η παγκόσμια
οικονομία είναι γραμμική: οι εταιρίες εξάγουν πόρους από το περιβάλλον, τους
μετατρέπουν σε καταναλωτικά προϊόντα, τα οποία θα καταλήξουν κάποια στιγμή στα
σκουπίδια. Έτσι όμως εξαντλούμε τους φυσικούς πόρους της γης και σπαταλάμε
χρήσιμα υλικά. Σύμφωνα με την Ellen MacArthur, επικεφαλής του «Ιδρύματος Ellen
MacArthur», πρέπει να στραφούμε προς μία κυκλική οικονομία, όπου όλα τα
απόβλητα επαναχρησιμοποιούνται ή ανακυκλώνονται.
Το κυκλικό μοντέλο είναι μια Βιομιμητική (μιμείται τη
ζωή) προσέγγιση, μία σχολή σκέψης που έχει τη φύση ως παράδειγμα και θεωρεί ότι
τα συστήματά μας θα έπρεπε να λειτουργούν όπως οι οργανισμοί, επεξεργαζόμενα τα
συστατικά που μπορούν να επιστρέψουν πίσω στον κύκλο. Το
μοντέλο αυτό βασίζεται σε πέντε αρχές:
- Εξάλειψη των αποβλήτων. Τα βιολογικά και τεχνικά μέρη
κάθε προϊόντος θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα για αποσυναρμολόγηση και
επαναπροσδιορισμό της χρήσης τους. Τα βιολογικά μέρη είναι μη τοξικά και
μπορούν απλά να κομποστοποιηθούν. Τα τεχνικά, πολυμερή, κράματα και άλλα
τεχνητά υλικά, πρέπει να είναι σχεδιασμένα για να χρησιμοποιηθούν ξανά με τη
μικρότερη δυνατή ενέργεια.
- Η ποικιλομορφία είναι δύναμη. Τα πολυποίκιλα συστήματα
με πολλές συνδέσεις και κλίμακες είναι πιο ανθεκτικά απέναντι σε εξωτερικά
πλήγματα, σε αντίθεση με τα συστήματα που είναι φτιαγμένα με βάση την
αποδοτικότητα.
- Η ενέργεια πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
- Οι τιμές πρέπει να αντανακλούν το πραγματικό κόστος.
- Το κλειδί είναι να σκεφτόμαστε με όρους συστήματος, να
καταλαβαίνουμε πώς τα πράγματα επηρεάζουν το ένα το άλλο συνολικά.
Foto: Asociación Geoinnova
Η κυκλική οικονομία αναφέρεται σε μια βιομηχανική
οικονομία που αποκαθίσταται από την πρόθεση και αποσκοπεί να εξαρτηθεί από την
ανανεώσιμη ενέργεια, ελαχιστοποιεί, παρακολουθεί και εξαλείφει τη χρήση τοξικών
χημικών ουσιών και εξαλείφει τα απόβλητα με προσεκτικό σχεδιασμό. Ο όρος
πηγαίνει πέρα από τους μηχανισμούς της παραγωγής και της κατανάλωσης αγαθών
και υπηρεσιών [...]
Η
έννοια της κυκλικής οικονομίας βασίζεται στη μελέτη συγκεκριμένων μη γραμμικών
συστημάτων διαβίωσης. Η ερώτηση είναι σχετικά με το πώς να δημιουργήσετε μια
κυκλική και αναγεννητική οικονομία, με βάση τη ροή των πόρων και των
ενεργειακών προτύπων που μπορούμε να παρατηρήσουμε στα οικοσυστήματα που έχουν
εμπνεύσει τους ηγέτες σκέψης και καινοτόμους στον οικολογικό σχεδιασμό και την
οικολογική οικονομία. Για αρκετές δεκαετίες
οι ερωτήσεις αυτές γίνονται τώρα από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά
ιδρύματα, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κορυφαίες εταιρείες και παραδοσιακούς
συμβούλους
κ.λ.π.
Ο τύπος μετασχηματισμού που απαιτείται για την εφαρμογή της προσέγγισης
της κυκλικής οικονομίας σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να
προκύψει μόνο εάν βασίζεται σε ευρεία διατομεακή συνεργασία.
Η μετατόπιση από μια γραμμική οικονομία σε μια κυκλική οικονομία έχει πολλαπλά
οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Αναγεννητική
οικονομία, πρέπει να κάνουμε περισσότερα από το να ανακυκλώνουμε πρέπει να
ανακυκλώνουμε πόρους σε νέα προϊόντα. Πρέπει να δώσουμε προσοχή στην κατάλληλη
κλίμακα για να δημιουργήσουμε αυτές τις κυκλικές ροές. Πρέπει να επιλέξουμε
σοφά τον τύπο των πρώτων υλών που βασίζονται σε Βιοϋλικά που χρησιμοποιούμε σε
αυτές τις οικονομίες και πώς να τις αναγεννήσουμε με βιώσιμο τρόπο. Πρέπει να
μειώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την εισροή ορυκτών υλικών και ενέργειας
και να μεταστραφούμε σε ανανεώσιμες πηγές. Ίσως το πιο σημαντικό πράγμα είναι
ότι πρέπει να σκεφτούμε πώς αυτές οι οικονομίες συμβάλλουν στην οικολογική και
κοινωνική αναγέννηση σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Δεν έχουμε
φτάσει ακόμα, αλλά ξεκινήσαμε αυτό το σημαντικό ταξίδι.
Το απόσπασμα παρέχει μια σύντομη εισαγωγή στο σημαντικό θέμα του πώς μπορούμε
να δημιουργήσουμε μια στροφή προς τις κυκλικές οικονομίες.
Στο ερώτημα αν οι πολίτες προτιμούν
μια πρακτική εμπειρία εκμάθησης για να συμμετέχουν στην προσπάθεια ανακύκλωσης
αξιοποίησης των φυτικών υπολειμμάτων;
Σε κάθε Δήμο σε όλη τη χώρα
πρέπει να γίνει μία λίστα μαθημάτων, εργαστηρίων και εκδηλώσεων, με βάση την
έρευνα για να πληροφορηθούν οι κάτοικοι,
παρέχοντας εκπαιδευτικά υλικά και προγράμματα για τους ενήλικες και τη νεολαία
για τη συμπεριφορά στην αξιοποίηση των φυτικών υπολειμμάτων.
Με την αφαίρεση μερικών από τα πράσινα
απόβλητα από τη διαχείριση αστικών αποβλήτων, είμαστε σε θέση να μειώσουμε την
πίεση στους χώρους υγειονομικής ταφής δημιουργώντας επίσης τα απαραίτητα
προϊόντα και μειώνοντας τον αριθμό υγιών δέντρων που πρέπει να κοπούν. Τα
προϊόντα που δημιουργούνται από ανακυκλωμένα απόβλητα ξύλου μπορούν να
χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε το όφελος της Κοινότητας και του
περιβάλλοντος με διάφορους τρόπους.
Στόχος του Δήμου, της Περιφέρειας, της Πολιτείας :
Αυτό
που δεν συνειδητοποιούμε είναι ότι κάνουμε πολλές προσπάθειες για να πετάξουμε
μια από τις πιο πολύτιμες πρώτες ύλες.
Θέλουμε
η κοινωνία μας να είναι μια κυκλική οικονομία, με στόχο να κάνει τους κύκλους
όσο το δυνατόν μικρότερους.
Εικόνα
10. Φυτικά υπολείμματα – Κυκλική οικονομία = Κέρδος . Φώτο διαδίκτυο
1. Μεταπτυχιακή
διατριβή με θέμα «Εναλλακτική διαχείριση
πράσινων αποβλήτων ΟΤΑ. Μελέτη περίπτωσης: Δήμος Νίκαιας - Αγίου Ιωάννη Ρέντη»
Αντωνάκος
Ιωάννης Τεχνολόγος Γεωπόνος Τμηματάρχης της Δ/νσης Πρασίνου, Δ. Νίκαιας – Ρέντη
2. Composting sewage sludge with green waste from tree
pruning
Mello Leite Moretti1, Edna Ivani Bertoncini2*, Cassio Hamilton
Abreu-Junior1
3. URBAN FOREST MANAGEMENT POLICY
THE CORPORATION OF THE TOWN OF
AURORA
PARKS AND RECREATION SERVICES
4. Request for Proposal For Tree Pruning and Removal
Services
For the Parks and Recreation
Department
Clayton, Missouri City
5. Urban Forest Waste Generation and Utilization
by Municipal and Private
Arboricultural Operations in Virginia
Jordan Brantley Endahl
6.
Street
Tree Ownership and Routine Maintenance
7. CITY OF MODESTO
GREEN WASTE COLLECTION AND STREET
SWEEPING SCHEDULES
8. Greenagenda.gr Παρά
την πρόοδο, η Ελλάδα πληρώνει πρόστιμα για τις χωματερές
9. Economía circular 101: diseño de la regeneración en el
sistema.
Daniel
Christian Wahl
10. REUTERS/Srdjan
Zivulovic
Who’s the dirty man of Europe?
ΑΝΆΛΟΓΑ ΑΡΘΡΑ:
Παραγωγή ποιοτικού κομπόστ από Δημοτικά Στερεά Απόβλητα
Άρθρα του Μανώλη Καπάνταη:
Εξαιρετικό άρθρο - αναδημοσιεύσαμε αποσπάσματα https://zerowastegr.wordpress.com/2018/12/13/%CE%BC-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B7%CF%82-%CF%86%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BA/
ΑπάντησηΔιαγραφή