Coriandrum sativum (Κορίαννον → Κορίανδρον → Κόλιανδρο)

Coriandrum  sativum

(Κορίαννον → Κορίανδρον → Κόλιανδρο)

 Κ. Θ. Μπουχέλος

Ομότιμος Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, - ctuchelos@yahoo.gr

Tο μονοετές φυτό Coriandrum  sativum κατάγεται από την Ελλάδα και Μικρά Ασία και ευδοκιμεί στην νοτιοανατολική Ευρώπη, την βόρειο Αφρική και την Ασία. Aνήκει στην Οικογένεια Apiaceae ή Σκιαδανθή.

Ο Ιπποκράτης συνιστούσε την χρήση του ως φάρμακο.  Τα φύλλα και οι καρποί του είναι πλούσιοι σε αιθέρια έλαια. Στη ιατρική των αρχαίων, το αιθέριο έλαιο των καρπών του, χρησιμοποιείτο ως αναλγητικό, σπασμολυτικό, στομαχικό, μυκητοκτόνο, αφροδισιακό και αποσμητικό. ο ίδιο ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος, ο Αριστοτέλης, ο Γαληνός, ο Πλίνιος κ.ά.

Εκείνο που οδήγησε στην χρήση του κόλιανδρου στην ιατρική, ήταν ακριβώς η δυσάρεστη οσμή του. Οι αρχαίοι πίστευαν (και σωστά), ότι κάθε τι με δυνατή και δυσάρεστη οσμή (π.χ. το σκόρδο), θα πρέπει να έχει και ισχυρές θεραπευτικές ιδιότητες. Έτσι, είχε χρησιμοποιηθεί πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών κατά του στρεπτοκόκκου που προκαλούσε το ερυσίπελας.

Στην αρχαιότητα οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον κόλιανδρο σε όλες του τις μορφές, τόσο τον φρέσκο όσο και τους σπόρους, ως φυσικό συντηρητικό κυρίως για τα κρέατα. Το ίδιο έκαναν και οι Ρωμαίοι που προσέθεταν στον κόλιανδρο κύμινο και ξίδι.

Όσο για τις θεραπευτικές εφαρμογές του, υπάρχει πλήθος αναφορών ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη. Για τις πληγές, για τον στρεπτόκοκκο, για τους πονοκεφάλους, τις αιμορροΐδες και ένα σωρό άλλες ασθένειες και τραύματα. Ο Διοσκουρίδης έγραφε ότι η συστηματική χρήση του κόλιανδρου ωφελεί τα μέγιστα στην ανδρική σεξουαλικότητα. Ακόμα και στο «Χίλιες και μία νύχτες» περιγράφεται η ιστορία ενός εμπόρου που μετά από 40 χρόνια ατεκνίας κατάφερε (με τη βοήθεια ενός κοκτέιλ που περιείχε κόλιανδρο) να αποκτήσει παιδιά!

Ο Πλίνιος αναφέρει ότι, αν κάποιος υπέφερε από πονοκεφάλους και έβαζε το βράδυ κάτω από το μαξιλάρι του σπόρους κόλιανδρου, το πρωί θα ήταν περδίκι.

Στην μαγειρική,  χρησιμοποιούνται τα φρέσκα φύλλα και οι αποξηραμένοι καρποί του φυτού. Ο κολιαντρος, παρότι Ευρωπαϊκής καταγωγής, χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Μεξικανική κουζίνα, με το όνομα cilantro. Η συλλογή των καρπών γίνεται στην αρχή του καλοκαιριού (Ιούνιο - Ιούλιο) και κατόπιν πρέπει να φυλάσσονται σε γυάλινα βάζα.

Στην Ινδική κουζίνα, αποτελεί βασικό συστατικό του κάρρυ και του garam masala ενώ στην Αιθιοπία του berbere. Η χρήση του  κόλιαντρου είναι επίσης πολύ διαδεδομένη στην Κυπριακή κουζίνα. Στην Ιταλία (culantro), τον χρησιμοποιούσαν στην μορταδέλλα, ενώ ακόμη και σήμερα στον Ιταλικό νότο τον προσθέτουν στα λουκάνικα. Στην Ταϊλανδεζικη κουζίνα, χρησιμοποιούνται και οι ρίζες, από τις όποιες παρασκευάζεται  άρτυμα (μπαχαρικό).

Τα φρέσκα φύλλα χρησιμοποιούνται σε πιάτα με κρέας, ψάρι ή λαχανικά. Οι αποξηραμένοι καρποί του έχουν ζεστή και πικάντικη γεύση, και χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό. Στην Γεωργία, χρησιμοποιούν και τις ανθοταξίες με άωρους καρπούς που έχουν ειδικώς έντονη γεύση.

Στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται απότομη αύξηση στη χρήση του κόλιανδρου στη μαγειρική, μετά τις επιτυχίες της Μεξικάνικης και Ταϊλανδεζικης κουζίνας. Η μεγαλύτερη κατανάλωση στην ΕΕ, γίνεται από την Γερμανία.

Εκτός από την συγκομιδή καρπού, μεγάλες ποσότητες χλωρού φυτού παράγονται στην Ινδία, και το μεγαλύτερο μέρος του καταναλώνεται στην εγχώρια αγορά.

Το φυτό θεωρείται σχετικώς ανθεκτικό σε εχθρούς και ασθένειες. Όμως, έχει κατά καιρούς απειληθεί από έντομα όπως: αλευρώδεις Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae), αφίδες Myzus persicae (Hemiptera: Aphididae),  λεπιδόπτερα όπως τα Spodoptera exigua (Lepidoptera: Noctuidae) και Trichoplusia ni (Lepidoptera: Noctuidae), από νηματώδεις Meloidogyne sp.και Paratrichodorus sp. και βακτήρια όπως τα Pseudomonas spp. Στους εχθρούς προστίθενται βεβαίως και τα σαλιγκάρια.

                                                                                                       Κ.Μ.