ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΕΛΙΑ
Οι Αθηναίοι έδειξαν ιδιαίτερο σεβασμό και λατρεία στα ελαιόδεντρα. Φυτεύονταν μπροστά από τους ναούς τους ως ιερά σύμβολα. Τα όπλα της νίκης κατά τους πολέμους τους που εκείνοι τα προσέφεραν στους θεούς τους αναρτιώταν στα κλαδιά τους. Το ιερό άλσος των δώδεκα Μορίων Ελαιών βρισκόταν υπό την άμεση προστασία του Συμβουλίου του Αρείου Παγου (ένας θεσμός εμπνευσμένος από την Αθηνά).* Αυτοί ήταν οι δώδεκα βλαστοί του πιο σημαντικού ελαιόδεντρου της Μορίας Ελιάς : αυτής που είχε προσφέρει η Αθηνά στην Ακρόπολη της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της διαμάχης που την αντιμετώπισε με τον Ποσειδώνα για να ονομάσει την πόλη της Αθήνας.
Ήταν σοβαρό έγκλημα κατά της Θεας και της πόλης για όποιον έβλαπτε οποιοδήποτε από αυτά τα δέντρα. Οι κυρώσεις κυμαίνονταν από την εξορία από την Αθήνα και τη δήμευση όλης της περιουσίας του ένοχου έως τη θανατική ποινή εάν η κακομεταχείριση προκάλεσε την καταστροφή του δέντρου. Επίσης κανένας Αθηναίος πολίτης δεν μπορούσε να ξεριζώσει η κόψει περισσότερα από ένα ελαιόδεντρα το χρόνο από αυτούς τους ελαιώνες-που περιτρυγυριζαν αυτά τα δωδεκα δεντρα-, χωρίς να εκθέσει τον εαυτό του σε βαριές κυρώσεις (De la Nuez Pérez, 2005).
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ελιές (Liber olivarum) του Arturo Esteve
Οι «Μορίες » Ελιές των Αθηνών
Η Ελιά που κατά τον Mύθο (Σταύρου, 2001) φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη, ονομαζόταν «Μορία Ελαία» και θεωρούνταν σαν η πρώτη ήμερη Ελιά που υπήρχε στην Αθήνα και σε όλο τον κόσμο.
Από την ιερή ελιά της Ακρόπολης, κατά τους θρύλους, δημιουργήθηκαν οι δώδεκα ελιές της Ακαδημίας που αντιστοιχούσαν, όπως λέγεται, στις δώδεκα πύλες της και από αυτές δημιουργήθηκε μετά ολόκληρο το ιερό Δάσος των Αθηνών. Όλα τα ιερά της Αθηνάς είχαν ιερές (Μορίες) ελιές και αρκετά από αυτά περικυκλωνόταν από ελαιώνες ολόκληρους. Προστάτης των ιερών (μορίων) ελαιών θεωρείτο o Δίας γιαυτό και υπήρχε άγαλμα του «Μορίου Διός» μέσα στον σηκό στην Ακρόπολη
Προέλευση της ονομασίας «Μορίαι»
Για την προέλευση της ονομασίας «Μορίαι» των ιερών δέντρων, αναφέρονται διάφορες εκδοχές.
Σύμφωνα με μια εκδοχή (Ψιλάκης, 1999) η ονομασία μπορεί να οφείλεται στο ότι πιστευόταν ότι οι ελιές αυτές ήταν «μεμορημέναι …ως αποκοπείσαι η πολλαπλασιασθείσαι εκ της πρώτης και αρχεγόνου ελαίας».
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή (Σταματοπούλου,2003) η ονομασία «Μορίαι» αποδόθηκε στα δέντρα, λόγω του θανάτου (μόρου) του Αλιρρόθιου, γιου του Ποσειδώνα, που αποφάσισε με προτροπή του πατέρα του να κόψει τις ιερές ελιές, που είχαν προέλθει από την πρώτη ελιά, γιατί εξαιτίας της έχασε την πατρότητα της Αθήνας. Όταν όμως ο Αλιρρόθιος, κατά την παράδοση, ύψωσε τον πέλεκυ για να κόψει τις ιερές ελιές, αυτός έπεσε και τον χτύπησε θανάσιμα. Γιαυτό οι ιερές ελιές που προκάλεσαν τον θάνατό του (μόρο) ονομάστηκαν Μορίαι.
Πάντως τα σημερινά δεδομένα συνηγορούν ότι η ονομασία «Μορία» μάλλον προέρχεται από την λέξη μόριο που σημαίνει τμήμα, τεμάχιο. Κι αυτό γιατί η ελιά της Ακρόπολης (ανεξάρτητα του πως βρέθηκε εκεί) σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες ήταν ήμερη και είναι φανερό ότι οι άνθρωποι της εποχής θα ήθελαν να αποκτήσουν και άλλα δέντρα όμοια με αυτή. Αυτό όμως δεν μπορούσε να γίνει, σύμφωνα με όσα σήμερα είναι επιστημονικώς γνωστά, παρά μόνο με την χρήση κάποιου τμήματος (μορίου) από τα σωματικά κύτταρα του δέντρου. Το τμήμα αυτό μπορεί να ήταν ανάλογα με τις τότε γνώσεις πολλαπλασιασμού ένα απλό μάτι η ένα βλαστός (εμβόλιο) με το οποίο μπορούσε να εμβολιαστεί κάποιο άλλο άγριο δέντρο, ένας γόγγρος (τεμάχιο) η μια παραφυάδα από την βάση του δέντρου, η ένα μόσχευμα (τεμάχιο από ένα κλώνο του δέντρου) το οποίο μπορούσε να φυτευτεί και να δώσει ένα νέο δέντρο.
Νομική προστασία των «Μοριών» Οι Μορίες ελιές αρχικά ήταν συγκεντρωμένες στην Ακαδημία όπου υπήρχε το ιερό άλσος. Αργότερα όμως καταγράφηκαν ως Μορίες όλες οι παλιές ελιές της Αττικής και υπήρχε ειδική νομοθεσία για την προστασία τους αλλά και κανόνες για την καλλιέργεια τους.
Ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί σχετικά με την διατήρηση, τον τρόπο συγκομιδής και την διάθεση του ελαιόλαδου των Μοριών. Ο ιδιοκτήτες των ιερών δέντρων ήταν υποχρεωμένοι να τα προστατεύουν, να μην καλλιεργούν γύρω από αυτά και να διατηρούν τον ξύλινο φράκτη προστασίας τους που ονομαζόταν «σηκός». Υπήρχαν ειδικοί «επιγνώστες» για τον έλεγχο της καλής τους κατάστασης. Καταστροφή κάποιου δένδρου θεωρείτο πράξη της οποίας ο υπαίτιος «εζημιούτο θανάτω». Οι ιδιοκτήτες ιερών δένδρων υποχρεωνόταν να διατηρούν ακόμα και τους κορμούς τους όταν από κάποια αιτία ξεραινόταν γιατί υπήρχε το ενδεχόμενο της αναβλάστησης τους.
Οι «Μορίες στον Αθλητισμό.Το λάδι που παραγόταν από τις «Μορίες» ελιές παραδιδόταν στους «Ταμίες» της Ακρόπολης οι οποίοι το φύλαγαν για να το μοιράσουν κατά τα Παναθήναια στους Αθλητές για να αλείψουν τα σώματα τους, η στους «αθλοθέτες» που έδιδαν αμφορείς γεμάτους με ελαιόλαδο στους νικητές των Παναθηναϊκών αγώνων .
 |
| Αμφορέας με ελαιόλαδο των Παναθηναΐκών Αγώνων |
Μέχρι το 390 π.χ. , σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η Πόλη παραχωρούσε το δικαίωμα της συλλογής των Μοριών στους ιδιοκτήτες τους οι οποίοι είχαν υποχρέωση να αποδίδουν μια συγκεκριμένη ποσότητα λαδιού για κάθε δέντρο τον χρόνο. Αργότερα όμως η Πόλη ανέθετε την συγκομιδή των Μοριών σε ένα σημαντικό Δημόσιο άρχοντα που ονομαζόταν «Επώνυμος» γιατί αυτός θα έδιδε το όνομα του στο έτος που θα βρισκόταν στην εξουσία. Οι ιδιοκτήτες των Μοριών ήταν υποχρεωμένοι να δώσουν στον «Επώνυμο» μια ποσότητα ίση προς «τρία ημικοτύλια από του στελέχους έκάστου» ποσότητα που ισοδυναμούσε με μισό λίτρο από κάθε δέντρο.
πηγη:polelia.sedik.gr
OLIVO DE ATENEA EN LA ACRÓPOLIS DE ATENAS
Los atenienses mostraron por los olivos un respeto cercano a la adoración. Los plantaban delante de los templos como símbolos sagrados. De su ramaje suspendían las armas de guerra y los presentes que ofrendaban a sus dioses. El bosquecillo sagrado de las doce Moirai estaba bajo la protección directa del Consejo del Areópago (institución inspirada por Atenea). Eran estos doce retoños del olivo más importante de todos: aquel que Atenea había hecho brotar en la explanada de la Acrópolis de Atenas, durante la disputa que la enfrentó con Poseidón para dar nombre a la ciudad de Atenas.
Era delito de lesa majestad el daño a cualquiera de estos árboles. Las penas iban desde el destierro de Atenas y la confiscación de todos los bienes del culpable hasta la pena capital si el maltrato provocaba la ruina del árbol. Así las cosas, ningún ciudadano ateniense podía arrancar de sus campos más de un olivo al año sin exponerse a fuertes sanciones (De la Nuez Pérez, 2005).
Extractado de El libro de los olivos (Liber olivarum) de Arturo Esteve
ΕΛΙΑ~Διάφορα Παθογόνα Ελιάς
Σχετικά άρθρα:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου