Διάλογος για την πόλη μας...

Το Έγκλημα τελέστηκε από το 1955 και ήρθε ο νόμος ν.998/1979 δηλαδή εικοσιτέσσερα

χρόνια αργότερα με στόχο ο νομοθέτης ή η συντεταγμένη πολιτεία να βάλλει κάποιους 

φραγμούς στην λαίλαπα της αντιπαροχής.

Το έγκλημα όμως της τότε πολιτικής και μεγαλοαστικής διαπλοκής είχε ήδη συντελεστεί

αφού ο Γ.Ο.Κ. του 1929 αντικαταστάθηκε από τον Γ.Ο.Κ του 1955 με επι το χείριστον ρυθμίσεις. 

Στην   ημερίδα της ΠΕΕΓΕΠ το 2011 με τίτλο Πράσινη  Πόλη Ανάσα στην Κρίση,

οι, Παναγιώτης Παπαδάκης, Κώστας Τάτσης και Αλέξης Σπανέλλης αναλάβαμε να

παρουσιάσουμε την σχέση μεταξύ Δομημένου, Αδόμητου Περιβάλλοντος και Φυτοκάλυψης για την Πόλη {5η Ομιλία, Ανθρώπινη - Πράσινη (Πολύ) Κατοικία}.

Κοιτώντας λοιπόν την Ιστορική Αναδρομή και από το δικό μου μετερίζι της παρουσίασης έχουμε (οι υπογραμμίσεις δικές μου):

Β. Μεταπολεμική περίοδος έως το 1985

1) Αντίθετα με τους προβαλλόμενους στόχους και πολιτικές για τη βιομηχανική ανάπτυξη,

το ζήτημα της οικοδόμησης κατοικιών συναρτάται με το ζήτημα της ανάπτυξης της

Ελληνικής οικονομίας γενικότερα. Γιατί σε σχέση με την βιομηχανία και το χρηματιστήριο,

είναι ένας τομέας όπου δεν υπάρχουν οργανωμένα συμφέροντα κατεστημένων ομίλων και δεν απαιτεί ειδικές γνώσεις.

Η οικοδομή αναδείχθηκε σε προνομιακό χώρο διοχέτευσης των αποταμιεύσεων αλλά και

πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας των μικροαστικών στρωμάτων. Είναι η περίοδος που

η πολυκατοικία εξαπλώνεται παντού, όχι μόνο  σαν μοντέλο κατοικίας αλλά και σαν

πρότυπο οργάνωσης του χώρου και που στην καθ΄ ύψος ανάπτυξη της, αποτυπώνεται η κοινωνική διαστρωμάτωση του πληθυσμού.

2) Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, η λογική των πολεοδομικών σχεδίων  βρίσκεται σε σύμπνοια με

την αντίστοιχη, σύγχρονη Ευρωπαϊκή, αλλά πάντα σε απόσταση με την λογική κατά την

οποία ασκούνταν η πολεοδομία στην Ελλάδα. Εξαιρετικοί πολεοδόμοι και αρχιτέκτονες, αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της παραγωγής του χτισμένου περιβάλλοντος, χωρίς  να αντιλαμβάνονται ότι αυτά που έλεγαν, ήταν
αδύνατο να εφαρμοστούν από τον κρατικό μηχανισμό, λόγω της συγκυριακής λογικής με την οποία, ανέκαθεν, ενεργούσε. Στην πράξη η παραγωγή του αστικού χώρου κινήθηκε έξω από τα  πλαίσια αυτά και περισσότερο με λογικές συγκυρίας. Το γεγονός αυτό φανερώνει μια αδυναμία ορισμού, ελέγχου και  καθοδήγησης των μηχανισμών που παράγουν το αστικό τοπίο στο σύνολό τους.



3) Σε
αυτά τα πλαίσια, έρχεται ο νέος Γ.Ο.Κ το 1955, να τροποποιήσει αυτόν του ΄29.

Γενικά οι σημαντικότερες ρυθμίσεις και επιπτώσεις είναι:

. Η εισαγωγή του συντελεστή κάλυψης ο οποίος καθορίζεται στο 70% του οικοπέδου. Η  εμφάνιση πολυάριθμων ρετιρέ με μόνο περιορισμό την υποχώρησή τους κατά 2.5μ.από τον προκείμενο όροφο.

. Η κατάργηση από το σώμα του κτιρίου των εσωτερικών αυλών και χρήσιμων διατάξεων θέας και εξαερισμού και η μείωση  του φωταγωγού, ο οποίος αποκτά τις  γνωστές ελάχιστες διαστάσεις 1,20x1,20μ. που τον καθιστούν τρύπα.

Όπως προαναφέρθηκε, η ανοικοδόμηση της χώρας δεν  στηρίχθηκε σε άμεσες κρατικές πρωτοβουλίες
αντίστοιχες των Ευρωπαϊκών κρατών.Έτσι ο ρόλος του κράτους περιορίστηκε στην ισχυρή υποστήριξη της
ιδιωτικής οικοδόμησης, (ουσιαστικά αντιπαροχής) η οποία εκφράστηκε με μια σειρά από μέτρα

Τα σημαντικότερα είναι:

. Η συνεχιζόμενη ανοχή στην κατάτμηση και μεταπώληση της περιαστικής γης από τους  οικοπεδούχους.

 Η συνεχής  ένταξη των αυθαιρέτων, σε μια προσπάθεια να αμβλυνθούν οι έντονες  κοινωνικές
ανισότητες και να υπάρξει κοινωνική ενσωμάτωση. . Απαλλαγή του συστήματος της αντιπαροχής από σημαντικές φορολογικές επιβαρύνσεις.
Οι εργολάβοι δεν υποχρεώνονταν να συνεισφέρουν στην κατασκευή των υποδομών  της περιοχής στην οποία έχτιζαν

. Μέτρα για  υψηλή φορολόγηση των μεταβιβάσεων ακινήτων, αποθαρρύνοντας έτσι τις  αγοραπωλησίες
μεταχειρισμένων κατοικιών. Οι ενοικιαστές φορολογούνται για τις  στεγαστικές τους δαπάνες. Γενικά, λόγω
έλλειψης, τα ενοίκια των νέων μισθώσεων διαμορφώνονται σε πολύ υψηλά επίπεδα άρα συνέφερε τους ιδιοκτήτες να διώξουν τους παλαιούς ενοικιαστές, πληρώνοντας πολύ ακριβές αποζημιώσεις και να χτίσουν 
ένα νέο κτίριο προς εκμετάλλευση. Άρα στρέφονταν προς την αντιπαροχή. . Οι νέες κατασκευές δεν υπόκεινται σε κανένα έλεγχο ποιότητας και κατά  συνέπεια οι  εργολάβοι-κατασκευαστές μπορούν να συμπιέζουν το κόστος παραγωγής του κτιρίου. Η οικοδομική δραστηριότητα περνά στα χέρια των εργολάβων, οι οποίοι χτίζουν με το σύστημα της αντιπαροχής

Από πολιτική  άποψη τονίζεται πως, παρόλο των αναποτελεσματικών τρόπων ρύθμισης του χώρου,
το όλο σύστημα γης και οικοδομής που αναπτύχθηκε, είχε λειτουργικότητα κοινωνική,  οικονομική και πολιτική. Μοιραία γύρω από αυτό έχουν δομηθεί  παραγωγικές δομές, κοινωνικές σχέσεις, συμφέροντα και αντιλήψεις. Αναμφισβήτητα, έχει συνδεθεί με διαδικασίες που συνέβαλαν θετικά στην κοινωνική ενσωμάτωση και τη
συνοχή της κοινωνίας σε μια περίοδο πολιτικά κρίσιμη και με έντονους ρυθμούς
κοινωνικών διαφοροποιήσεων.

Έτσι, παρά τη διάχυτη και συχνά έντονη δυσφορία για την λειτουργία και την εικόνα  της Ελληνικής πόλης (για τις αυθαίρετες εκτάσεις, την υπερεκμετάλλευση και τις  καταστροφές στο περιβάλλον κ.α.) η λειτουργία αυτού του συστήματος οικοδόμησης ανταποκρίνεται σε μία ευρύτατη κοινωνική συναίνεση η οποία αποσκοπούσε στην
 αυτοσυντήρησή  του και ταυτόχρονα στην δικαιολόγηση των πάμπολλων παρατυπιών.

Στην πολυκατοικία της αντιπαροχής οι αρχιτέκτονες αποκτούν δευτερεύοντα ρόλο Παράλληλα, στο εσωτερικό, εντείνεται το φαινόμενο του ασυνεχούς και διασπασμένου χώρου. Κατά κανόνα όλες οι ιδιοκτησίες αποτυπώνονται στον χώρο με την κατασκευή  μαντρότοιχου στα όρια των ιδιοκτησιών,
διαλύοντας οποιαδήποτε επαφή. Κατακερματισμένο και απροσπέλαστο το εσωτερικό των τετραγώνων όχι μόνο παραμένει  ανενεργό, αλλά δεν μπορεί ούτε καν να φυτευτεί. Γεγονός που από μόνο του θα διαφοροποιούσε παρασάγγας την ποιότητα των  διαμερισμάτων αλλά και το μικροκλίμα της πόλης συνολικά..

Έτσι ελάχιστα είναι τα παραδείγματα μεγάλης  κλίμακας που κατασκευάστηκαν σε ένα  ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Ένα από αυτά ήταν το συγκρότημα κατοικιών Χαρά που έδωσε ένα παράδειγμα μεγάλης ενιαίας
εσωτερικής αυλής. 

Το πείραμα όμως των πολυκατοικιών αυτού του είδους δεν ευδοκίμησε τότε, γιατί δεν μπόρεσε να ανταπεξέλθει στον συναγωνισμό της μικρής εμπορικότερης Πολυκατοικίας.


 
 
 
 
Με εκτίμηση,
 
Αλέξης Σπανέλλης
 
Γεωπόνος ΓΠΑ, Τμήμα Φυτικής Παραγωγής
 
Mέλος "ΠΕΕΓΕΠ'' ( Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Γεωτεχνικών και Επιχειρήσεων Πρασίνου)
 
Κηποτέχνης
 
Αθήνα