ΚΗΠΟΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΚΗΠΟΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι (ιδιαίτερα ο δεύτερος, που κυρίως ενδιαφέρει την Ελλάδα) έφεραν μεταβιάς αλλαγή των δεδομένων στην προσωπική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων στο μεγαλύτερο μέρος της γης. Οι συνθήκες της ζωής κατά τη διάρκειά τους άλλαξαν δραματικά κι ως προτεραιότητα τέθηκε η επιβίωση των ανθρώπων μες στο γενικότερο καταπεσμό της κοινωνίας και την κατακρήμνιση των αξιών, που οι πόλεμοι έφεραν. Ο άνθρωπος έπρεπε να σταθεί όρθιος, να στήσει άμυνες ενάντια στο θανατικό κύμα του πολέμου, να κρατήσει την ανθρωπιά του και μαζί τη ζωή, για να υπάρξει συνέχειά της. Η αντίδραση στην κατάπτωση, ξεκινούσε από τον ίδιο, που έπρεπε να επαναπροσδιορισθεί με βάση τα νέα δεδομένα.

Ως προς τούτο, οι δημόσιοι/δημοτικοί κήποι (κήποι των πολιτών), από τους οποίους δεν εξαιρούμε τους σχολικούς, έγιναν κήποι του πολέμου, ενώ και νέοι δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της έκτακτης κατάστασης. Αυτοί, είτε ως «war gardens», είτε ως «victory gardens» ή ως «liberty gardens», έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα χρόνια των πολέμων στην προσπάθεια του ανθρώπου ν' αντιδράσει, στη στήριξη της κοινωνίας και του έθνους. Αναπτύχθηκε, έτσι, ένας «στρατός σχολικών κήπων» («school gardens army») με σημαντική προσφορά στα δύσκολα χρόνια των πολέμων. Τι πρόσφεραν; Δημιούργησαν φρόνημα, ύψωσαν το ηθικό, διατήρησαν ψηλά τις ποιότητες και τις αξίες του ανθρώπου, συνέτειναν στη διαμόρφωση στενών ανθρώπινων σχέσεων, παρείχαν προϊόντα κι αγαθά, πολύτιμα για την κοινωνία, το στρατό, τη χώρα. Γενικώς, ήταν οι κήποι της προσφοράς. από κάθε έννοια...

Ο σχολικός κήπος του πολέμου ήταν μια προσπάθεια που προέκυψε από την ανάγκη του πολέμου και ικανοποίησε το προκύπτον λόγω του γεγονότος τούτου ζήτημα της παροχής προϊόντων της γης. Δεν πρέπει όμως να τον θεωρήσουμε ως δημιούργημα του πολέμου. Δεν ήταν το ίδιο με το δημόσιο/δημοτικό κήπο, που φτιάχτηκε λόγω της έκτακτης κατάστασης, ώστε με τη σύμπραξη και τη συλλογική προσπάθεια των πολιτών ν' αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διατροφής που δημιούργησε ο πόλεμος. Ο σχολικός κήπος ήταν μια προσπάθεια που προϋπήρχε, κι είχε ενταχθεί στην εκπαίδευση αποτελώντας σημαντικό κομμάτι της παιδευτικής διαδικασίας του μαθητή. Όμως, κατά τον πόλεμο (τον πρώτο και το δεύτερο), υπήρξε συνειδητοποιημένη στάση του μαθητή στο γεγονός αυτό, που συνδυάστηκε με την αποστολή του σχολικού κήπου υπό τις προκύπτουσες συνθήκες, με την παροχή εργασίας για την εξυπηρέτηση ενός ανώτερου σκοπού. Ο μαθητής στρατεύτηκε κι έπραξε για την πατρίδα. Για το λόγο αυτό, στις δύσκολες τούτες στιγμές, υπήρξε ώθηση στην ανάπτυξη του σχολικού κήπου. παρά το γεγονός ότι ο πόλεμος γκρέμιζε και ισοπέδωνε!... Ο μαθητής υπηρετούσε την πατρίδα του έχοντας ρόλο που δεν του ανατέθηκε, αλλά τον ανέλαβε ως χρέος. Τούτο ήταν απόρροια (και) της παιδείας που απέκτησε κατά την παίδευσή του στο σχολείο εργασίας. Ο σχολικός κήπος προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, στις δύσκολες καταστάσεις που διαμορφώθηκαν λόγω του πολέμου, ανταποκρινόμενος στον εντέλει πρακτικό σκοπό του: στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας.

Είναι αν το σκεφτείς, σημαντικό τούτο: να κρατάς το ύψος σου και να φτιάχνεις άμυνες, όταν όλα γύρω σου καταρρέουν... Κι αυτό να το κάμει το παιδί, ο μαθητής, δίνοντας το παράδειγμα στην κοινωνία, χαράσσοντας δρόμους...

Οι κήποι του πολέμου εντάσσονται στο πλαίσιο των ενεργειών αντίδρασης της κοινωνίας σ' ένα γεγονός ή σε μια κατάσταση που τη θίγει, ώστε συνεργατικά κι όχι συγκρουσιακά, ν' αντιμετωπιστεί/ελαφρυνθεί ή ακόμα και να θεραπευτεί, το πρόβλημα. Σε τούτο της το στόχο, η κοινωνία βρήκε τη στήριξη ή και την προτροπή κυβερνήσεων, οι οποίες έδωσαν βήμα στο λαό για ν' αντιμετωπίσει το πρόβλημά του, δρώντας συλλογικά. όπως εξάλλου αρμόζει από τη φύση της στην κοινωνία... Κάτι τέτοιο ιστορικά παρατηρείται για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα σε αμερικανικές (το 1893) και ευρωπαϊκές (το 1896) πόλεις, όχι βεβαίως σε συνθήκες πολέμου, όταν ο πληθυσμός μαστιζόταν από την ανεργία και τη φτώχεια. Συγκεκριμένα, δόθηκε γη από το κράτος και τους δήμους σε ανέργους και φτωχές οικογένειες, για να την καλλιεργήσουν και να παράγουν γεωργικά προϊόντα δημιουργώντας τους «εργατικούς κήπους». Στόχος ήταν οι άνθρωποι να καλύψουν τις ανάγκες τους σε τρόφιμα, αλλά και να κοινωνικοποιηθούν, ώστε με τη συμμετοχή στο κοινό πρόβλημα να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Οι δεσμοί με τη γη και οι δεσμοί των ανθρώπων στην κοινότητα, αποτελούσαν το εχέγγυο της επιτυχίας. Έτσι, εξασφαλίζονταν η αυτάρκεια σε τρόφιμα, αλλά ικανοποιούνταν και η ψυχαγωγία και η κοινωνική συναναστροφή των ανθρώπων της κοινότητας. Βασικό ρόλο στην όλη προσπάθεια έπαιζε η οικογένεια, καθώς αυτή αποτελούσε τον πυρήνα του εγχειρήματος, χωρίς όμως να τίθεται υπεράνω της κοινωνίας (της κοινότητας), αφού, αποστολή της είχε να εξυπηρετηθεί το σύνολο κι όχι μέρος του. άλλως, η κατάσταση δε θα διέφερε από την πρότερη που έθιγε, με τον γαιοκτήμονα ή τον βιομήχανο να επωφελούνται από την εργασία της κοινωνίας!...

Κατά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, τη θέση των εργατικών κήπων παίρνουν οι κήποι του πολέμου. Η διαφοροποίησή τους σε σχέση με τους προηγούμενους έγκειται στο γεγονός ότι με αυτούς το κράτος αποσκοπούσε στην παραγωγή τροφίμων· δηλαδή, το κράτος, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, βρήκε τη συγκεκριμένη λύση ως ενδεδειγμένη για να καλύψει μέρος των αναγκών του σε τρόφιμα. Οι πολίτες εν προκειμένω εκκινούνται από το αίσθημα του πατριωτισμού -κι όχι της κοινωνικής αδικίας και της ικανοποίησης βασικών αναγκών επιβίωσης, όπως συνέβαινε στους εργατικούς κήπους-, ώστε να βοηθήσουν το έθνος ν' αντεπεξέλθει στις δύσκολες στιγμές του. Υπολογίζεται ότι οι κήποι του πολέμου που δημιουργήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο παρήγαγαν περίπου το 40% των τροφίμων που καταναλώνονταν (Wang, 2006), ενώ στις ΗΠΑ το 1918 καλλιεργούνταν περίπου 5 εκατ. κήποι, δίνοντας 264.000 τόνους φρέσκων λαχανικών (Kearney, 2009). Μέρος αυτών των κήπων αποτελούσαν οι σχολικοί, οι οποίοι αναπτύχθηκαν μέσω προγραμμάτων που είχαν τον ίδιο σκοπό με αυτόν των κήπων του πολέμου. Οι σχολικοί κήποι γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη κατά τις δύο εμπόλεμες περιόδους (του πρώτου και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου), λόγω της έγερσης που υπήρχε για προσφορά στην πατρίδα.

Ας δούμε πώς παρουσίασε την ανάγκη ύπαρξης σχολικών κήπων το ομοσπονδιακό γραφείο της εκπαίδευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, κατά την εκστρατεία δημιουργίας τους που οργάνωσε, για την αντιμετώπιση των αναγκών διατροφής στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο: «Κάθε αγόρι και κορίτσι θα πρέπει να είναι ένας παραγωγός. Η παραγωγή είναι η βασική αρχή στην εκπαίδευση. Η ανάπτυξη των φυτών και των ζώων, πρέπει επίσης να γίνει αναπόσπαστο μέρος του σχολικού προγράμματος. Τέτοια είναι η βοήθεια του σχολικού κήπου στον πόλεμο» (report of Federal Bureau of Education for creation of United States School Garden Army/USSGA during World War I). Τότε δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ αρκετές χιλιάδες νέοι σχολικοί κήποι, κατ' απαίτηση του παραπάνω προγράμματος, και οι αμερικανικοί σχολικοί κήποι παρήγαγαν γεωργικά προϊόντα «αξίας 250 εκατ. δολλαρίων (αναφορά στο έτος 1919), που φθάνουν στον καταναλωτή σε άριστες συνθήκες, χωρίς κόστος για μεταφορά ή άλλο χειρισμό, και χωρίς εκμετάλλευσή τους από τις αγορές» (από government bulletin published in 1919, USSGA Director J. H. Francis).

Στην Ελλάδα, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που μας ενδιαφέρει περισσότερο, αφού μας έθιξε σκληρά, βρήκε τους νέους της Ε.Ο.Ν., που διατηρούσαν τη συνοχή και τη δύναμή τους μέχρι και το θάνατο του ηγέτη τους, του Ιωάννη Μεταξά, στους αγρούς, να καλλιεργούν τη γη και να παράγουν γεωργικά προϊόντα, για να καλύψουν την πολύ μικρή λόγω του πολέμου αγροτική παραγωγή (δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι, η νεολαία της χώρας εκπροσωπούνταν τότε επίσημα από την Ε.Ο.Ν.) Διαβάζουμε στο περιοδικό «Νεολαία», που ήταν το επίσημο όργανο της μεταξικής νεολαίας, τα εξής, που δείχνουν το φρόνημα που επικρατούσε: «Εγέμισαν τα χωράφια και οι κήποι από νέους γεωργούς. Επήραν άλλοι στα χέρια τις αξίνες, άλλοι τα φτυάρια, τα δικέλια και άλλοι έζεψαν τα βόδια ή τα άλογα στο αλέτρι. Παιδιά από δέκα χρονών και επάνω έγιναν άξαφνα γεωργοί. Ο πόλεμος τούς πήρε τα μεγαλύτερα αδέλφια, τους γονείς, τους θείους, και η πατρίς που εκάλεσε την στρατευμένην Ελλάδα εις τα βουνά της Ηπείρου και της Μακεδονίας, υπεχρέωσε τους πιο μικρούς να εργασθούν εις τα χωράφια. Αυτός ο στρατός της Ελληνικής Νεολαίας, που αναπληρώνει τους μεγάλους εις την γεωργική δουλειά, είναι από τα συγκινητικώτερα πράγματα που αναφέρει η ιστορία της Ελλάδος» (περιοδικό «Νεολαία», 14-12-1940).

Φαίνεται, από το χαρακτηριστικό παραπάνω απόσπασμα, πως η μεταξική νεολαία, αν και στρατευμένη στην εργασία, δεν είχε το πνεύμα τής συνειδητοποιημένης εργασίας, η οποία αποκτιόνταν με τη διαπαιδαγώγηση που παρείχε το σχολείο εργασίας, οπού ο μαθητής καλλιεργούσε μαζί με τη γη και το πνεύμα του, το χαρακτήρα του, την ψυχή του, και διαμορφωνόταν σε ολοκληρωμένο πολίτη. Διαπιστώνεται ότι η ενέργεια που παρήγαγε το ανθρώπινο σώμα ήταν παράγωγο υποχρέωσης -ή εντολής, αν θέλετε-, κι όχι συνειδητοποιημένης πράξης - ή ευθύνης. Και τούτο προέκυπτε από τη στράτευση που υπήρχε στο σκοπό, κι όχι από τη συνείδηση γι' αυτόν. Έτσι, η πράξη της ανάγκης δεν αποτελούσε μέρος μιας διαδικασίας κοινωνικής αποστολής, η οποία απέρρεε από την παίδευση του παιδιού στο σχολείο εργασίας. Η προσπάθεια του Έλληνα κατά τον πόλεμο και την Κατοχή δεν είχε το χαρακτήρα συλλογικής δράσης. ήταν προσπάθεια του καθενός, προκύπτουσα από την ανάγκη για επιβίωσή του.

Κάθε παιδί είχε αναλάβει να καλλιεργήσει το χωράφι του πατέρα του, προσανατολισμένο στην ικανοποίηση των οικογενειακών αναγκών. Δεν υπήρχε ο δημόσιος ή ο δημοτικός κήπος, οπού θα καλλιεργούσαν οι πολίτες για την κοινωνία. Δεν υπήρχε ο σχολικός κήπος που θα έδινε προϊόντα στην κοινωνία. Δεν υπήρχε ο ιδιωτικός ακόμη, που θα παρείχε προϊόντα και θα εξασφάλιζε την αυτάρκεια της κοινωνίας (κι όχι της οικογένειας μόνον). Υπήρχε το παρατημένο (λόγω του πολέμου) οικογενειακό κτήμα, που τώρα καλλιεργούνταν από το παιδί της οικογένειας, το οποίο δεν πήγε στον πόλεμο κι έπρεπε να φροντίσει για την επιβίωση της οικογένειας που έμεινε πίσω. Ο θεσμός της οικογένειας υπερίσχυε αυτού της κοινωνίας -αποτελούσε εξάλλου βασικό πυρήνα της ιδεολογίας του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου-, πολλές φορές σε βάρος της(!), παρά το γεγονός ότι η μεταξική ιδεολογία θεωρούσε την οικογένεια ως βάση της κοινωνίας. Η νεφελώδης προσέγγιση αυτών των ζητημάτων κατά τη μεταξική περίοδο, μέσα από ασαφή ιδεολογικά μοτίβα περί «Τρίτου Ελληνικού Πολιτισμού», και η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας κατά την περίοδο αυτήν, μόνον κακό τελικά έκαμαν, κι αυτό φάνηκε όταν η «νεολαία» δοκιμάστηκε στα δύσκολα και δεν τα κατάφερε, τη στιγμή που η κοινωνία έσβηνε χωρίς στηρίγματα. Γι' αυτό και με το θάνατο του Μεταξά, το οικοδόμημα της στρατευμένης ΕΟΝ κατέρρευσε, μην έχοντας λόγο ύπαρξης μετά το θάνατο του ηγέτη της(!) - δεν επιβίωσε έστω ως κίνημα προσφοράς ή και αντίστασης στον καταχτητή, παρά το γεγονός, όπως υποστηρίζεται, ότι την «έσβησε» η εγκάθετη κυβέρνηση Τσολάκογλου. Τούτο συνέβη γιατί δεν είχε θεμέλια. υπήρχε ο φόβος του καθήκοντος κι όχι η συνείδηση γι' αυτό.

Η μη ύπαρξη συλλογικού πνεύματος στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πολέμου, οφείλεται στο γεγονός ότι δεν αναπτύχθηκε η κατάλληλη παιδεία και η πολιτική ως προς αυτό -εξ ου και η απουσία του ελληνικού σχολικού κήπου από την προσφορά στην κοινωνία-, παρά το γεγονός ότι η στρατευμένη και οργανωμένη νεολαία της ΕΟΝ θα μπορούσε κάλλιστα ν' αναλάβει αυτό το ρόλο. Η ανθρωπιστική κρίση που δημιουργήθηκε λόγω της πείνας στην Κατοχή, οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν είχε προετοιμαστεί η κοινωνία γι' αυτό μέσω κατάλληλου μηχανισμού, τον οποίον φυσικά όφειλε να είχε διαμορφώσει η πολιτεία (το μεταξικό κράτος). Αφημένη στην τύχη της η κοινωνία κατέρρευσε, γιατί ο καθείς στράφηκε στη σωτηρία του χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που είχε στη διάθεσή του για να το πετύχει. Επακόλουθο τούτων ήταν η δυστυχία να χτυπήσει περισσότερο, και καθοριστικά πολλές φορές, κείνους που δεν είχαν τα μέσα για να σταθούν, που δεν είχαν τα προς το ζην. Και τούτα, εν προκειμένω, αποκτιόνταν με την καλλιέργεια της γης. Έτσι, οι αστοί (κατά βάσιν της Αθήνας) υπέφεραν περσότερο από τους ανθρώπους της επαρχίας, πεθαίνοντας στους δρόμους από την πείνα, διότι δεν είχαν γη να καλλιεργήσουν, και δεν ήξεραν εντέλει πώς να το πράξουν, όντας απασχολούμενοι σε μη γεωργικά επαγγέλματα κατά τον προπολεμικό βίο τους. Τα προϊόντα της επαρχίας δεν έφταναν στη μεγάλη πόλη, γιατί καταναλώνονταν σε τοπικό επίπεδο. Αυτός ήταν ένας επιπρόσθετος λόγος της λιμοκτονίας των αστών. Οι άνθρωποι των χωριών συνέχιζαν να σπέρνουν το χωράφι τους και να συντηρούν τα ζωντανά τους, έχοντας τα στοιχειώδη έστω, για να επιβιώσουν. Οι άνθρωποι της πόλης όμως; Πέθαιναν...

Λέγει, σε σχέση με την παραπάνω αντιμετώπιση της κατάστασης κατά την Κατοχή από τους Έλληνες, ο Δημήτριος Γληνός σε παράνομο φύλλο του ΕΑΜ τον Ιούλη του 1942: "Μέσα στη σκληρότητα κι απάνθρωπη σκλαβιά, την πείνα, την αρρώστια και την εξαθλίωση, όπου έριξαν τον ελληνικό λαό οι βάρβαροι καραχτητές του, υπάρχει κ' ένας ακόμα εχθρός ίσως ο πιο επικίνδυνος απ' όλους. Ο εχθρός αυτός είναι κείνος, που καλλιεργεί τη μοιρολατρία και τη ψυχική νάρκωση, όπου έχουνε συμφέρο να μας ρίξουν οι καραχτητές και οι κάθε λογής σύμμαχοί τους, φανεροί και κρυφοί..."

Ο γεωπόνος του Υπουργείου Γεωργίας Νικόλαος Βοσυνιώτης, προσπαθώντας ως ειδικός να συνεισφέρει, για την καλλιέργεια της γης κατά τον πόλεμο, εκδίδει το 1941 έναν οδηγό καλλιέργειας του κήπου του σπιτιού, που τον ονομάζει «Ο λαχανόκηπος του σπιτιού» (ένας παρόμοιος πιο συνοπτικός οδηγός είχε εκδοθεί και το 1909 με τον τίτλο «Ο λαχανόκηπος» του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφέλιμων Βιβλίων, που αποσκοπούσε στο να καθοδηγήσει στη δημιουργία λαχανόκηπων στους κήπους και τις αυλές των Ελλήνων, για να επιτευχθεί αυτάρκεια σε κηπευτικά στη χώρα). Με τον οδηγό αυτόν, ο Βοσυνιώτης αποβλέπει στο να πληροφορήσει για την καλλιέργεια της γης, ώστε να μπορέσει ο αναξιοπαθής Έλληνας να καλλιεργήσει κάθε σπιθαμή πολύτιμης του οίκου του γης, για ν' ανακουφισθεί από την πείνα. Εντύπωση πάντως προκαλεί η επισήμανσή του για τη διάθεση του περισσεύματος των παραγόμενων προϊόντων στην ελεύθερη αγορά, κάτι που δηλοί αγνόηση του πνεύματος της συλλογικής δράσης για την αντιμετώπιση των δεινών. Οι τραγικοί άνθρωποι δεν είχαν χρήματα για ν' αγοράσουν προϊόντα, γι' αυτό και κατέφευγαν στην προμήθεια αυτών με ανταλλαγή τους με πολύτιμα προσωπικά τους είδη. Ο μαυραγοριτισμός και η μαύρη αγορά ανθούσαν, και η εκμετάλλευση του αδυνάτου (του μη έχοντος τρόφιμα!) ήταν γεγονός. Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν τίθονταν λόγος για ορθώς λειτουργούσα ελεύθερη αγορά!...

Διαβάζουμε σχετικά: «... Ένεκα λοιπόν των ανωμάλων περιστάσεων, ας διερχόμεθα, πρέπει οι διαθέτοντες μικράν έκτασιν γης πέριξ του σπιτιού των να μην την αφίσουν ανεκμετάλλευτον, παρά να καλλιεργήσωσι ταύτην διά λαχανικών, και ούτω, αφ' ενός μεν οι ίδιοι θα κατορθώσωσι να έχωσι τα αναγκαιούντα λαχανικά της οικογενείας των, αφ' ετέρου δε να διευκολύνουσι και τους μη διαθέτοντες χώρον διά καλλιέργειαν, όπως ευρίσκωσιν ευκολώτερον τα λαχανικά αυτών, εκ της ελευθέρας αγοράς. Οι διαθέτοντες κήπον καλλωπιστικόν ετησίων ανθέων, ας τον μεταβάλωσιν εις την περίστασιν ταύτην εις λαχανόκηπον. (...) Λαχανόκηπος του σπιτιού είναι ένα κομμάτι γης εις το οποίον γίνεται η καλλιέργεια των λαχανικών, που χρησιμεύουν διά τας ανάγκας μιας οικογένειας. Υπολογίζεται ότι απαιτείται έκτασις ενός στρέμματος διά μίαν οικογένειαν 5-6 ατόμων, δι' όλα τα λαχανικά του έτους» (Βοσυνιώτη Ν., «Ο λαχανόκηπος του σπιτιού», έκδοση Διον. Πετσάλη, Αθήνα 1941, σελ. 3 & 5).

του  Αντώνιου  Καπετάνιου
Δασολόγου, Περιβαλλοντολόγου

(απόσπασμα από το δοκίμιό μου "Ο σχολικός κήπος", δημοσιευμένο στο ηλεκτρονικό περιοδικό www.greekarchitects.gr, 25 Μαρτίου 2013).

ΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΑ ΓΝΩΣΗ του τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων

Σας προσκαλούμε στην του έργου ΝΕΑ ΓΝΩΣΗ του τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη, 29 Οκτωβρίου 2015 (ώρα έναρξης 09.00π.μ) στη Βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Ηπείρου,Τεχνόπολη Κωστακιών, Άρτα.

Πρόγραμμα:

09:00 –09:30 Προσέλευση - Εγγραφές - Χαιρετισμοί

09:30 -09:50 Ομιλία με θέμα: «Σχεδιασμός και σκοπός του έργου Καταγραφή και αξιολόγηση του γενετικού υλικού των απειλούμενων τοπικών ειδών και ποικιλιών - Μελέτη των χαρακτηριστικών τοπικών δενδρωδών καλλιεργειών για την περιοχή της Ηπείρου». Εισηγητής: Δρ. Γεώργιος Πατακιούτας Αναπληρωτής Καθηγητής Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου

09:50 -10:10 Ομιλία με θέμα: «Μελέτη των χαρακτηριστικών τοπικών σπόρων κηπευτικών για την περιοχή της Ηπείρου». Εισηγητής: Δρ. Γεώργιος Καρράς Καθηγητής Τ.Ε.Ι. Ηπείρου, Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων

10:10-10:30 Ομιλία με θέμα: «Μελέτη της διαποικιλιακής γενετικής παραλλακτικότητας τοπικών ποικιλιών κηπευτικών από την περιοχή
της Ηπείρου με τη χρήση μοριακών δεικτών». Εισηγήτρια: Δρ. Δήμητρα Δήμου, Γεωπόνος

10:30-10:45 Ομιλία με θέμα: «Ψυχανθή και συμβίωση με αζωτοβακτήρια: Η σημασία τους για την ζωή στη γη και ο ρόλος τους
στη γεωργία». Εισηγήτρια: Δρ. Γεωργία Ντάτση Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών

10:45-11:00 Ομιλία με θέμα: «Αξιολόγηση φαινοτυπικής παραλλακτικότητας και παραγωγικότητας εγχώριων πληθυσμών βίγνας Vigna unguiculata». Εισηγητής: Δρ. Δημήτριος Σάββας Καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών

11:00-11:20 Διάλειμμα

11:20-11:40 Ομιλία με θέμα: «Εργαλεία υποβοήθησης αποφάσεων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή αρδεύσεων: παρουσίαση του IRMA_sys για την πεδιάδα της Άρτας». Εισηγητής: Δρ. Ιωάννης Λ. Τσιρογιάννης, Επίκουρος Καθηγητής Εργαστήριο Γεωργικής & Περιβαλλοντικής Μηχανικής, Τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων, ΤΕΙ Ηπείρου

11:40-12:00 Ομιλία με θέμα: «Η παιδαγωγική αξία των Σχολικών Λαχανόκηπων. Ιστορία, υφιστάμενη κατάσταση & πρόταση για τη
δημιουργία Κεντρικού Σχολικού Λαχανόκηπου στο ΤΕΙ Ηπείρου». Εισηγήτρια: Ανδριανού Αλεξάνδρα – Αικατερίνη, Τεχνολόγος Γεωπόνος
– Αρχιτέκτων Τοπίου, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στη Μουσειολογία

12:00-12:20 Ομιλία με θέμα: "Aξιολόγηση της χρήσης Ελληνικών Αυτοφυών Ειδών σε μίγματα εδαφοκάλυψης επισκέψιμων αγροκτημάτων ή περιαστικών πάρκων και η συμβολή των βοτανικών εξορμήσεων-ΑΓΡΟΛΙ" Εισηγήτρια: Δρ. Κωνσταντίνα Νικολάου, Βιολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στο πλαίσιο της πράξης ΑγροΕΤΑΚ.

12:20-12:30 Ερωτήσεις – Συζήτηση

Ανοιχτή επιστολή ενός γυρίνου προς την Περιφερειάρχη Αττικής κα Δούρου

Ανοιχτή επιστολή ενός γυρίνου προς την Περιφερειάρχη Αττικής κα Δούρου.
(ή αλλιώς «Γιατί στα μαθηματικά και στα ποτάμια, τα δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό»)
Αξιότιμη κυρία Δούρου,

Φαντάζομαι ότι είναι ίσως η πρώτη φορά που σας απευθύνεται ένας γυρίνος. Θα φροντίσω λοιπόν να κάνω μια καλή αρχή και να εκπροσωπήσω κοσμιότατα και επάξια τους βατράχους, καθώς και τα άλλα ζώα που έχω την τιμή να εκπροσωπώ. Οι δύο αφορμές που με οδήγησαν να σας γράψω αυτήν εδώ την επιστολή, έχουν να κάνουν με τα ρέματα και με τον τρόπο διαχείρισής τους. Αναφέρομαι στην κατάρρευση του τριώροφου κτιρίου στο Καματερό και στην πρόσφατη ανακοίνωσή σας για τα ρέματα.

Είναι βεβαίως γνωστό ότι τις ανοιχτές επιστολές τις διαβάζουν όλοι οι άλλοι εκτός από εκείνοι στους οποίους οι επιστολές αυτές απευθύνονται. Γνωρίζω λοιπόν καλά ότι δεν έχω και πολλές ελπίδες να φτάσουν σε σας οι απόψεις μου. Θεωρώ όμως ότι, ως ταπεινός γυρίνος, δεν είχα και πολλές άλλες επιλογές παρά να γράψω την ανοιχτή αυτή επιστολή.

Αρχικώς να ξεκαθαρίσω ότι χαίρομαι που δεν χάθηκαν ανθρώπινες ζωές κατά την κατάρρευση του τριώροφου κτίσματος στο ρέμα της Εσχατιάς, στο Καματερό. Θα ήταν πραγματικά τραγικό αν είχε συμβεί αυτό. Και, βεβαίως, μια τέτοια τραγωδία θα με απέτρεπε από το να σας γράψω ένα τέτοιο γράμμα, σε αυτό το ύφος.

Θύματα θα μπορούσαν να είχαν υπάρξει όχι μόνο μεταξύ των ανθρώπων που σχετίζονται με την κατασκευή και ιδιοκτησία του αυθαίρετου αυτού κτιρίου: θα μπορούσαν να είχαν σκοτωθεί άλλοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, καθώς το αυθαίρετο αυτό προκαλούσε σοβαρή στένωση της διατομής του ρέματος (αν παρατηρήσετε τη φωτογραφία από το Google street view την οποία σας επισυνάπτω, η πίσω πλευρά του κτιρίου αυτού βρεχόταν κυριολεκτικά από το νερό του ρέματος).

Φαντάζομαι μάλιστα ότι, σε μια τέτοια απευκταία περίπτωση απώλειας ανθρώπινων ζωών, οι περισσότεροι θα κατηγορούσαν το ρέμα (ή… την κακιά την ώρα) και όχι αυτόν που έχτισε το αυθαίρετο. Ίσως όμως και κάποιοι να κατηγορούσαν την Περιφέρεια, οπότε κι εσείς θα είχατε τρεχάματα τα οποία ευτυχώς τώρα δεν έχετε.

Κι εδώ που τα λέμε όμως, αξιότιμη κυρία περιφερειάρχη μου, νομίζω ότι θα είχαν δίκιο όσοι θα έριχναν ευθύνες στην Περιφέρεια Αττικής. Διότι, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, η Περιφέρεια είχε υποστυλώσει το αυθαίρετο αυτό (αδίκως και ματαίως) και κατόπιν είχε προβεί σε ενέργειες για την εκκένωσή του (ως προς αυτό, ευτυχώς!). Αν όντως έγιναν τέτοιες υποστηρικτικές υποστυλώσεις του αυθαιρέτου αυτού, τότε θα πρέπει να απαντηθούν τα εξής απλά και εύλογα ερωτήματα: 1) Η Περιφέρεια Αττικής δεν γνωρίζει ότι δεν νομιμοποιούνται τα αυθαίρετα εντός της κοίτης του ρέματος; 2) Γιατί η Περ. Αττικής χρησιμοποιεί χρήματα των ελλήνων φορολογουμένων για να σώσει (αντί να κατεδαφίσει) ένα αυθαίρετο;

Εμείς, οι γυρίνοι και οι βάτραχοι, δεν θα θέλαμε να (ακριβο)πληρώσουμε την παρανομία ενός οποιουδήποτε αμφιβίου! Δεν καταλαβαίνω λοιπόν πώς οι άνθρωποι, που τηρούν τους νόμους και σέβονται το εισόδημά τους, θα συμφωνούσαν να πληρώσουν για την παρανομία ενός αυθαιρετούχου.. Ξέρω, βέβαια, θα μου πείτε ότι δεν ήταν δική σας ευθύνη και ότι, από τη στιγμή που το κτίριο αυτό είχε νομιμοποιηθεί από άλλες υπηρεσίες, και αφού είχε πάρει ρεύμα κλπ κλπ, δεν μπορούσατε να κάνετε κάτι άλλο.

Την ξέρω αυτήν τη δικαιολογία, την έχω ξανακούσει. Γενιές και γενιές βατράχων έχουν ζήσει και πεθάνει κρώζοντας δίπλα σε αυθαίρετες κατασκευές στα ρέματά τους. Πολλοί από εμάς τα έχουμε δει να μπαζώνονται και καταπατούνται. Κατόπιν να χάνονται κάτω από τσιμέντο και άσφαλτο και, από όμορφα ρέματα που ήταν, να γίνονται θλιβεροί υπόγειοι αγωγοί των νερών της βροχής.

Ή στην καλύτερη περίπτωση, να εγκιβωτίζονται και να υποβαθμίζονται με συρματοκιβώτια. Και όλα αυτά χωρίς ποτέ να θίγονται οι καταπατητές και αυθαιρετούχοι (ή μάλλον ακριβώς για να μην θιγούν αυτοί). Εγώ βέβαια είμαι ένας απλός γυρίνος και δεν καταλαβαίνω πως είναι δυνατόν να γίνεται ανάπλαση και διευθέτηση ενός ρέματος, χωρίς να γκρεμιστούν οι αυθαιρεσίες και χωρίς να αποκαθίστανται τα μπαζωμένα και χτισμένα τμήματα της κοίτης, που προκαλούν στενώσεις αυξάνοντας τους κινδύνους πλημμυρών και διάβρωσης.

Πώς είναι δυνατόν να βλέπετε το σφάλμα που διαπράττουν όσοι αυθαιρετούν και, αντί να το διορθώνετε, να κάνετε ένα άλλο λάθος, δηλαδή να σχεδιάζετε βάσει των δεδομένων της καταπάτησης, καταστρέφοντας τελικά τα ρέματα; Στα μαθηματικά και στη λογική, δύο λάθη δεν κάνουν ένα σωστό. Το λάθος παραμένει λάθος και θα το βρίσκετε μπροστά σας κάθε φορά που πλημμυρίζουν τα ρέματα. Αυτό το ξέρω ακόμα κι εγώ που είμαι ένας απλός γυρίνος. Αν θέλετε, μπορώ ευχαρίστως να το πω στις αρμόδιες υπηρεσίες σας, ώστε να το πληροφορηθούν και αυτές.

Και έρχομαι τώρα στην ανακοίνωσή σας, σε αυτήν που είπατε ότι «δεν είναι δυνατόν να βάζουμε στην ίδια ζυγαριά τους συμπαθείς και απαραίτητους για ένα οικοσύστημα γυρίνους με την προστασία της ανθρώπινης ζωής». Να σας πω πρώτα απ’ όλα πως κολακεύτηκα με αυτό το… «συμπαθείς γυρίνους» που είπατε. Να’στε καλά, με σκλαβώσατε, είναι η πρώτη φορά που περιφερειάρχης μας αποκαλεί συμπαθείς εμάς τους γυρίνους και βατράχους. Γενικά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μας βρίσκουν συμπαθείς, εκτός από μία περίπτωση μιας ιστορίας με έναν βάτραχο, που κι αυτός τελικά αποδείχθηκε μεταμορφωμένος πρίγκιπας.

Τώρα ως προς το θέμα της… «ζυγαριάς»: κανείς δεν σας ζήτησε να βάλετε στο ίδιο επίπεδο τους γυρίνους και τους ανθρώπους. Κανείς δεν ρώτησε ποιο απ’ τα δύο είναι πιο σημαντικό. Και αφού δεν ετέθη τέτοιο ερώτημα, δεν καταλαβαίνω γιατί εσείς το απαντάτε. Κανένας από τους ανθρώπους που ζητούν την προστασία των ρεμάτων δεν είπε κάτι τέτοιο. Απλώς ζήτησαν οι «καθαρισμοί» των ρεμάτων να γίνονται βάσει συγκεκριμένων, σύγχρονων, περιβαλλοντικών προδιαγραφών.

Διότι ρέματα δεν έχει μόνο η Ελλάδα. Πολλές άλλες χώρες αντιμετωπίζουν το ζήτημα του καθαρισμού και της ανάδειξης των ρεμάτων, με φιλικό προς το περιβάλλον και τους πολίτες τρόπο. Θα μπορούσα να σας αναφέρω πάμπολλες περιπτώσεις και μάλιστα όχι μόνο από την «προηγμένη» Ευρώπη. Από την Άπω Ανατολή μέχρι τη «διπλανή» μας Τουρκία, μπορεί να δει κανείς λαμπρά παραδείγματα διαχείρισης και αποκατάστασης των ρεμάτων μέσα στις πόλεις. Δεν θα το κάνω όμως, δεν το επιτρέπει ο χώρος μια τέτοιας επιστολής. Αντ’ αυτού θα επικαλεστώ την κοινή λογική των ανθρώπων και το περί δικαίου αίσθημά τους, ελπίζοντας πως θα καταλάβουν ότι θύματα των αυθαιρεσιών και των καταπατήσεων στα ρέματα, δεν είναι μόνο οι γυρίνοι. Θύματα είναι και εκείνοι που πληρώνουν για τις αυθαιρεσίες των άλλων ή -ακόμα χειρότερα- εκείνοι που ίσως κινδυνέψουν από αυτές.

Με εκτίμηση,
ένας γυρίνος του ρέματος της Πικροδάφνης
(και για την αντιγραφή 
Μαρτίνος Γκαίτλιχ
βιολόγος-περιβαλλοντολόγος)

πηγη:globalview.gr/

Ταραξάκο ( Dandelion mother tincture )



Ταραξάκο ( Dandelion mother tincture )

ΤΑΡΑΞΑΚΟ
Το ταραξάκο, Taraxacum officinale (αγριοράδικο, πικραλίδα, αγριομάρουλο, δόντι του λιονταριού, Αγγλικά: dandelion, Γαλλικά: dent de lion, Γερμανικά: milchstock, Κινέζικα: Pu Gong Ying), ανήκει στην οικογένεια των Σύνθετων (Asteraceae).

Το ταραξάκο είναι μία πολυετής πόα με ισχυρή κύρια ρίζα, η οποία αναπτύσσεται κατακόρυφα μέσα στο έδαφος σε μήκος 15-30cm. Τα φύλλα, που έχουν χρώμα ανοιχτό ή σκούρο πράσινο, είναι μεγάλα περισσότερο ή λιγότερο οδοντωτά, τα οποία διατάσσονται ακτινωτά στη βάση του φυτού, σε σχήμα ροζέτας. Οι μίσχοι είναι κοίλοι, κατακόρυφοι, χωρίς διακλαδώσεις, φτάνουν σε ύψος τα 5-40cm και φέρουν στην κορυφή τους μία μοναδική ταξιανθία ο καθένας με ανθύλια κίτρινου χρώματος. Οι καρποί είναι καφέ και περιέχουν μοναδικό σπέρμα το οποίο φέρει στην εξωτερική επιφάνειά του ένα λευκό, τριχοφόρο πάππο, που επιτρέπει τη μεταφορά του καρπού με τη βοήθεια του αέρα. Είναι κοινό σε όλη την Ευρώπη και φυτρώνει σε ορεινές περιοχές.

Σύμφωνα με το μύθο, το ταραξάκο γεννήθηκε από τη σκόνη του άρματος του ήλιου, για αυτό και τα πέταλά του είναι χρυσοκίτρινα, ανοίγουν με την ανατολή του ήλιου και κλείνουν με τη δύση του. Το όνομα του γένους αποδίδεται στον άραβα Αβικένα και θεωρείται ελληνικής προελεύσεως, από τις λέξεις «τάραξις» πάθηση, διαταραχή και το «άκος», δηλαδή θεραπεία ή φάρμακο και υποδηλώνει τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού.

Το ταραξάκο τονώνει τις λειτουργίες του ήπατος καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα, διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής και κρατά τη χοληστερίνη σε χαμηλά επίπεδα. Βοηθά εξαιρετικά το συκώτι σαν τονωτικό και το βοηθά να απομακρύνει τοξίνες κάθε προέλευσης ενώ συντελεί δραστικά και στην καύση των λιπαρών και των σακχάρων. Είναι φυτό με διουρητικές ιδιότητες που όμως δεν δημιουργεί απώλειες καλίου όπως συμβαίνει με τα περισσότερα διουρητικά, καθώς περιέχει άφθονη ποσότητα και τροφοδοτεί τον οργανισμό μας όσο το καταναλώνουμε. Επιπλέον, ρυθμίζει την όρεξη, συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του ήπατος και έχει καταπραϋντική δράση.

Τα κύρια πικρά συστατικά του φύλλου και της ρίζας είναι οι σεσκιτερπενικές λακτόνες συμπεριλαμβανομένων των γερμακρολιδίων (γλυκοσίδη του ταραξινικού οξέος και γλυκοσίδη του 11,13-διυδροταραξινικού οξέος). Άλλα συστατικά είναι τριτερπένια (κυκλοαρτενόλη και φυτοστερόλες), παρα-υδροξυφαινυλο οξικό οξύ, κουμαρίνες (σκοπολετίνη, αισκουλετίνη), καροτενοειδή (λουτείνη, βιολαξανθίνη), βιταμίνες: Α, Β, C και D, ανόργανα στοιχεία ιδιαίτερα κάλιο, σίδηρο, μαγνήσιο, ασβέστιο.

Το βάμμα του χρησιμοποιείται στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία, για ένα μεγάλο φάσμα προβλημάτων υγείας, καθώς φαίνεται να έχει πραγματικά θαυμαστές ιδιότητες. Μία από τις σημαντικές ωφέλειες που του αποδίδονται, είναι η δυνατότητα που παρουσιάζει στο τομέα της αποτοξίνωσης του οργανισμού. Το βάμμα αυτό χρησιμοποιείται για εντριβές για τόνωση του κυκλοφορικού στα άκρα, όπως ακόμα σε περιπτώσεις ψύξης ή ελαφριάς παράλυσης.

Σημείωση: Η ως άνω παρουσίαση, σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή. Η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη πριν από τη χρήση του προϊόντος.

πηγη: ellinikabaharika.gr

Μετασυλλεκτικές ασθένειες εσπεριδοειδών

Συμ.Μαρνασίδης-Γεωπόνος(MSc), ΔΑΟΚ Πέλλας & Κων/νος Καζαντζής-Τ. Γεωπόνος, ΙΦΔ Νάουσας

Φαινόμενα εμφάνισης αλλοιώσεων ή σήψεων στους καρπούς των εσπεριδοειδών δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο, κατά τη διάρκεια της συντήρησης. Η θερμοκρασία αποθήκευσης εξαρτάται από το είδος του καρπού, την ποικιλία και την επιθυμητή διάρκεια αποθήκευσης και κυμαίνεται από 5 έως 15 0C, ανάλογα με το είδος.

Η διατήρηση των καρπών σε περιβάλλον υψηλής υγρασίας, από τη συγκομιδή έως και την κατανάλωση, ενισχύει την επούλωση τυχόν μικροτραυματισμών μειώνοντας έτσι την ευαισθησία στις μετασυλλεκτικές προσβολές από μύκητες. Η ταχεία αποθήκευση των φρούτων σε συνθήκες υψηλής σχετικής υγρασίας (περίπου 90%) και η εφαρμογή προστατευτικής επίστρωσης κεριού, αποτελούν τεχνικές που επιβραδύνουν την αφυδάτωση των καρπών.

Κατά τη συγκομιδή πρέπει να γίνεται και προσεκτικός διαχωρισμός των καρπών που εμφανίζουν συμπτώματα ασθενειών ή ελαττώματα. Τόσο τα μέσα συλλογής, όσο και οι γραμμές και οι χώροι τυποποίησης των εσπεριδοειδών, πρέπει να απολυμαίνονται με ζεστό νερό και κατάλληλα εγκεκριμένες χημικές ουσίες, βάσει ενός προγράμματος καθαρισμού και απολύμανσης. Τα σπόρια των μυκήτων που προκαλούν μετασυλλεκτικές σήψεις, επιβιώνουν προσκολλημένα στα μέσα συλλογής και τυποποίησης και επιμολύνουν τους καρπούς. Τα παλετοκιβώτια δεν πρέπει να εμποδίζουν την κίνηση του αέρα μέσα στους ψυκτικούς θαλάμους.

Ο αποπρασινισμός των εσπεριδοειδών αποτελεί μία πρακτική με την οποία, καρποί που έχουν συγκομισθεί πρώιμα εκτίθενται σε κλειστούς θαλάμους σε μια φυσική ορμόνη των φυτών, το αιθυλένιο. Το αιθυλένιο, διεγείρει την ωρίμανση των καρπών και συντελεί στην δημιουργία κανονικού χρωματισμού. Παράλληλα όμως, αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης και επιταχύνει την εκδήλωση σήψεων που προκαλούνται από μύκητες. Η εφαρμογή κατάλληλα εγκεκριμένων μυκητοκτόνων πριν την έναρξη του αποπρασινισμού, η έκθεση σε αιθυλένιο μέσα σε κλειστούς θαλάμους (συνήθως 5 ppm) σε συνδυασμό με κατάλληλες συνθήκες σχετικής υγρασίας (90-95%) και θερμοκρασίας (28-29oC), η διαρκής μικρής κλίμακας ανανέωση του αέρα του θαλάμου και η διακοπή της διαδικασίας αποπρασινισμού αμέσως μόλις ο φλοιός των καρπών αποκτήσει το επιθυμητό χρώμα, αποτρέπουν σύμφωνα με έρευνες, την δημιουργία επιφανειακών εγκαυμάτων και την ανάπτυξη μυκήτων.

Μετασυλλεκτικά προβλήματα που οφείλονται σε μη-παθολογικά αίτια είναι:

• Η εμφάνιση εγκαυμάτων (scalding), το καφέτιασμα του φλοιού, οι μεταχρωματισμένες βυθισμένες κηλίδες, ηυδαρής κατάρρευση. Όλα μαζί περιγράφονται με τον όρο "chilling injury" (Hordijk J, 2013).

Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται όταν οι καρποί εκτίθενται σε θερμοκρασίες μεταξύ 10°C και 12°C, και ιδιαίτερα αμέσως μετά την έκθεση των καρπών σε συνθήκες περιβάλλοντος. Σύμφωνα με έρευνες, τα περισσότερα προβλήματα εμφανίζονται σε καρπούς που εξάγονται από τρίτες χώρες και σχετίζονται με προ συλλεκτική έκθεση των καρπών σε χαμηλές θερμοκρασίες για την θανάτωση εντόμων καραντίνας, τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, την ποικιλία, το στάδιο της συγκομιδής, τις προσυλλεκτικές μεταχειρίσεις και το μέγεθος του καρπού,

• το πάγωμα των καρπών και η επερχόμενη αφυδάτωση τους που συμβαίνει όταν οι καρποί εκτίθενται σεθερμοκρασίες μικρότερες από 1,5 0C, πριν ή μετά τη συγκομιδή,

• η κατάρρευση του φλοιού γύρω από τον ποδίσκο που εμφανίζεται μετά από παραμονή των συγκομισθέντων καρπών σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας και υψηλής θερμοκρασίας και σχετίζεται με τη θρεπτική κατάσταση των καρπών,

• η ελαιώδης κηλίδωση η οποία οφείλεται στην απελευθέρωση τοξικών ελαίων από τον ίδιο τον καρπό, λόγω συγκομιδής υπό συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής και εδαφικής υγρασίας.

Οι συνηθέστερα εμφανιζόμενες μετασυλλεκτικές ασθένειες των εσπεριδοειδών είναι:

1. Η πράσινη σήψη (Penicillium digitatum), γνωστή στα αγγλικά ως green mold (εικόνα). Η ασθένεια προκαλεί τη δημιουργία υδαρών ιστών στους οποίους σταδιακά αναπτύσσεται λευκό μυκήλιο ενώ παράγονται και τα χαρακτηριστικά πράσινου-λαδί χρώματος σπόρια του μύκητα τα οποία καταλαμβάνουν τελικά το μεγαλύτερο μέρος της προσβεβλημένης επιφάνειας.
2. Η κυανή σήψη (Penicillium italicum), γνωστή στα αγγλικά ως blue mold (εικόνα), προκαλεί επίσης μία μαλακή υδαρή κηλίδα που εξελίσσεται όμοια με την πράσινη σήψη αλλά με γαλάζιο αυτή τη φορά χρώμα σπορίων.

     

                                   Πράσινη σήψη                                                          Κυανή σήψη

Άλλες μετασυλλεκτικές ασθένειες είναι:

α. Η μαύρη σήψη (Alternaria alternata) γνωστή στα αγγλικά ως black rot (εικόνα) η οποία προκαλεί εξωτερική και εσωτερική νέκρωση και μαύρισμα του φλοιού και της σάρκας.

β. Η καφέ σήψη των καρπών (Phytophthora citrophthora και P. Parasitica), γνωστή στα αγγλικά ως brown rot (εικόνα) προκαλεί ένα ανοικτό καφέ μεταχρωματισμό στην επιφάνεια του καρπού που μπορεί να προσβάλλει ακόμα και ολόκληρο τον καρπό ο οποίος αποκτά δερματώδη υφή. Σε υγρό περιβάλλον αναπτύσσεται η λευκή καρποφορία του μύκητα.

γ. Ο βοτρύτης (Botrytis cinerea) γνωστός στα αγγλικά και ως gray mold, προκαλεί σήψη με τον προσβεβλημένο ιστό να εμφανίζει ένα απαλό καφέ μεταχρωματισμό.

δ. Η ασθένεια Diplodia Stem-End Rot η οποία προκαλείται από το μύκητα Diplodia natalensis. Σύμφωνα με έρευνες, η κατεργασία των καρπών με αιθυλένιο ευνοεί την ανάπτυξη της ασθένειας και αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης προσβολών στους καρπούς των εσπεριδοειδών.

     

                                   Mαύρη σήψη (Αλτερνάρια)                           Kαφέ σήψη (Φυτόφθορα καρπών)

Για την προληπτική αντιμετώπιση των μετασυλλεκτικών ασθενειών λαμβάνονται μέτρα όπως

• προσεκτική μεταχείριση των καρπών τόσο στη συγκομιδή όσο και στο συσκευαστήριο,
• χρήση εγκεκριμένων μυκητοκτόνων,
• κέρωμα των καρπών για τη συγκράτηση της υγρασίας,
• γρήγορη μεταφορά σε θαλάμους πρόψυξης και ψύξης,
• διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών κατά τη συντήρηση,
• τακτική ανανέωση του αέρα κατά τον αποπρασινισμό,
• καθαρή και κατάλληλη τελική συσκευασία.

πηγη:farmacon.gr

Ανάπτυξη εργαλείων αποτελεσματικής διαχείρισης άρδευσης για αγροτικές καλλιέργειες και αστικά τοπία, το έργο IRMA

Ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα IRMA (Ανάπτυξη εργαλείων αποτελεσματικής διαχείρισης άρδευσης για αγροτικές καλλιέργειες και αστικά τοπία) που χρηματοδοτήθηκε από το Διασυνοριακό Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας «Ελλάδα- Ιταλία 2007-2013». Σύμφωνα με όσα κάνει γνωστά στον ΑγροΤύπο, ο γεωπόνος του ΤΕΙ Ηπείρου, κ. Ιωάννης Τσιρογιάννης, μέσω του προγράμματος συγκεντρώθηκαν πολύ χρήσιμα στοιχεία για τον προγραμματισμό του νερού στις καλλιέργειες και το αστικό πράσινο.

 Διαβάστε το άρθρο του κ. Τσιρογάννη στον ΑγροΤύπο:

Στην Ελλάδα, το 70-80% των υδατικών πόρων χρησιμοποιείται για άρδευση. Στο πλαίσιο της ποιοτικής και ποσοτικής προστασίας των υδάτων, το Ελληνικό κράτος έχει υιοθετήσει την οδηγία 60/2000 ΕΕ για την εφαρμογή της οποίας υπεύθυνη είναι η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (ΕΓΥ) σε συνεργασία με τοπικές δημόσιες υπηρεσίες.  Όσο αφορά την αρδευτική πρακτική, σήμερα η Ελλάδα διαθέτει σημαντικό αριθμό αρδευτικών δικτύων, ωστόσο, πολλά από αυτά είναι ξεπερασμένα τεχνολογικά ενώ παραμένουν ακόμη πολλές εκτάσεις χωρίς αρδευτική υποδομή, για τις οποίες έχουν γίνει μελέτες ή προχωρεί η κατασκευή έργων, αλλά με σχετικά αργούς ρυθμούς. Για τα έργα εγγείων βελτιώσεων λειτουργεί ειδική Διεύθυνση στο ΥΠΑΑΤ ενώ την αρμοδιότητα για τη διοίκηση, λειτουργία και συντήρηση των δικτύων έχουν οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργούν αναποτελεσματικά, έχοντας να αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες και οικονομικά προβλήματα. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα σχετίζεται με τις γεωτρήσεις, από τις οποίες οι ιδιωτικές παραμένουν ακόμη σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητες και παράνομες. Όσο αφορά την εφαρμογή του νερού στον αγρό, παρόλο που τα σύγχρονα συστήματα άρδευσης όπως η μικρο-άρδευση (σταλάκτες, σταλακτηφόροι, ταινίες, μικροεκτοξευτήρες κλπ.) κερδίζουν συνεχώς έδαφος υπάρχει ακόμη τεράστιο περιθώριο βελτίωσης. Τέλος αντικείμενα που ήδη απασχολούν τους εμπλεκόμενους αφορούν την εκπαίδευση των χρηστών, την αντιμετώπιση θεμάτων σχετικά με την πιθανή κλιματική αλλαγή, τη χρήση εναλλακτικών πηγών νερού (π.χ. επεξεργασμένου) για άρδευση και την πιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος που σχετίζεται με την άρδευση και τη στράγγιση.

Δεκάδες πρωτοβουλίες, δράσεις και αναπτυξιακά – ερευνητικά έργα έχουν χρηματοδοτηθεί από Ευρωπαϊκούς και Εθνικούς πόρους τις τελευταίες δεκαετίες με σκοπό τη συμβολή στη λύση των προβλημάτων που σχετίζονται με την άρδευση και τη στράγγιση. Το έργο IRMA (Ανάπτυξη εργαλείων αποτελεσματικής διαχείρισης άρδευσης για αγροτικές καλλιέργειες και αστικά τοπία) χρηματοδοτήθηκε από το Διασυνοριακό Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας «Ελλάδα- Ιταλία 2007-2013» (75% Ευρωπαϊκοί πόροι και 25% Εθνικοί πόροι Ελλάδας και Ιταλίας,www.greece-italy.eu). Το έργο ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2013 και ολοκληρώνεται το Σεπτέμβριο του 2015. Κεντρική ιδέα του IRMA ήταν ότι με την διαθέσιμη υποδομή, η αποτελεσματικότητα όσο αφορά τη χρήση νερού για άρδευση μπορεί να αυξηθεί σημαντικά εάν βελτιώνονταν το επίπεδο σχεδιασμού, εγκατάστασης, συντήρησης και διαχείρισης των συστημάτων άρδευσης στο επίπεδο του τελικού χρήστη. Το όφελος αυτό αναμένεται να παραμείνει, ανεξάρτητα από την πρόοδο των μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων.

Επικεφαλής του εταιρικού σχήματος, το οποίο αποτελούνταν από 6 εταίρους από την Ελλάδα και την Ιταλία ήταν το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου (www.teiep.gr) με πυρήνα το Εργαστήριο Γεωργικής & Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Τμήματος Τεχνολόγων Γεωπόνων (http://hc.ioa.teiep.gr).

Το σύνολο των παραδοτέων του έργου είναι διαθέσιμα στον σχετικό διαδικτυακό τόπο (www.irrigation-management.eu). Στο διαδικτυακό τόπο, ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει μια σειρά από οδηγούς και τεχνικές αναφορές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου και αφορούν φυτά με χαμηλές απαιτήσεις σε νερό, καταγραφή αρδευτικής πρακτικής στην περιοχή εφαρμογής, διαδικασίες επιθεώρησης συστημάτων άρδευσης, εργαλεία πρόσβασης σε μετεωρολογική πληροφορία που σχετίζεται με την διαχείριση της άρδευσης αλλά και εργαλεία παραγωγής συμβουλών άρδευσης, συστάσεις σχετικά με χρήση αισθητήρων για τον έλεγχο συστημάτων άρδευσης, συστάσεις σχετικά με χρήση εναλλακτικών πηγών νερού για άρδευση, αποθετήριο πληροφορίας σχετικά με το σχεδιασμό, την εγκατάσταση και τη διαχείριση συστημάτων άρδευσης κλπ.

Ένα βασικό εργαλείο που εισήχθη και αξιολογήθηκε στις περιοχές εφαρμογής του έργου είναι η αρδευτική επιθεώρηση. Αναπτύχθηκαν οδηγοί, βοηθητικά ηλεκτρονικά φύλλα υπολογισμών και πρακτικές οδηγίες σχετικά με τον απαραίτητο εξοπλισμό τα οποία δοκιμάστηκαν σε 100 συστήματα στην Ελλάδα και σχεδόν άλλα τόσα στην Ιταλία. Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Άρδευσης (European Irrigation Association, http://irrigationeurope.eu/) έδειξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τη διάδοση της διαδικασίας αυτής στους επαγγελματίες της άρδευσης.

Ιδιαίτερα σημαντικό και με μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης κρίνεται και το σύστημα αρδευτικής πληροφορίας και αρδευτικών συμβουλών που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου για την πεδιάδα της Άρτας (http://arta.irrigation-management.eu/) σε συνεργασία με την Ερευνητική Ομάδα ΙΤΙΑ του ΕΜΠ και το Εθνικό Αστεροσκοπείο της Αθήνας. Το σύστημα απευθύνεται κυρίως σε γεωπόνους αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από αγρότες ή διαχειριστές έργων πράσινου. Τα αποτελέσματα αξιολόγησης της υπηρεσίας αυτής είναι πολύ ελπιδοφόρα, το σύστημα είναι απολύτως λειτουργικό και αναμένεται η περαιτέρω ανάπτυξή του.

Το έργο αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική και άμεση βελτίωση της αποτελεσματικότητας χρήσης νερού και ενέργειας για άρδευση ενώ τα παραδοτέα, λόγω του χαρακτήρα τους μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα και σε άλλες περιοχές.

 πηγη:agrotypos.gr

Efficient Irrigation Management Tools for Agricultural Cultivations and Urban Landscapes (IRMA)

URL: www.irrigation-management.eu

Total budget: 1.398.874,50€

Duration: 2,5 years; Launched: 1/4/2013; Completion date: 30/9/2015

Financing:
European Territorial Cooperation Programmes (ETCP) GREECE-ITALY 2007-2013
www.greece-italy.eu
75% EU (ERDF) and 25% national funds of Greece and Italy
IRMA Subsidy Contract No: I3.11.06

Brief Description

FAO-AQUASTAT states that in Greece and Italy about 70% and 40% of the available water 

resources are used for irrigation purposes respectively. According to directive 2000/60/EC, action is needed to protect water in qualitative and quantitative terms. Among the several actions that can contribute to the protection of water is the optimization of irrigation management. The advantage of this approach can be found in its efficiency regarding the outcome/cost relationship. The general objective of IRMA is to establish a network of knowledge and expertise exchange which will lead to the development of practical irrigation management tools for demand-driven capitalization of scientific knowledge and good practices.

IRMA will be carried out by SME’s support organisations, regional authorities, universities and research institutes. The partnership is consisted by: Greece: Technological Educational Institution of Epirus-RC (TEIEP, LP), Decentralised Administration of Epirus–Western Macedonia (ROEDM, PP6) and Development Enterprise of Achaia- Region of Western Greece (NEA, PP2); Italy: Region of Puglia (ROP, PP5), Instituto Nazionale di Economia Agraria / Bari Branch (INEA, PP3) and Consiglio Nazionale delle Ricerche - Istituto di Scienze delle Produzioni Alimentari / Bari Branch (ISPA, PP4).

In order to achieve the project’s objectives the following activities will be carried out: a) Development of networking -expertise transfer mechanisms; b) Survey regarding the local irrigation practice (legislation, administration, delivery and distribution systems, applied techniques etc); c) Development, application and evaluation of tools which will lead to direct shift of efficiency of agricultural and landscape irrigation (auditing procedures, web information system, creation of knowledge and practical guidance regarding irrigation scheduling, counseling for draught tolerant cultivations, sensors for irrigation management and alternative sources of water) and d) Actions for public consciousness building and professional training-certification regarding strategies and methods for efficient irrigation management.

The project outputs include irrigation survey, application manuals, development of a web tool based on meteorological data, satellite images and GIS mapping for irrigation management counseling, research results and creation of a networking and training platform. These will lead to direct water, energy and thus money savings.

The outputs because of their character have the potential to be directly implemented in broader areas of both countries. The project is expected to benefit productive agricultural SMEs, agricultural counseling SMEs  and local communities by contributing in considerable water and energy savings from improved irrigation efficiency and development of strong cross-border links between agricultural stakeholders, public administration authorities and academic-research institutions in the field of irrigation management. 

πηγη:.irrigation-management.eu

Φυτά που παρέχουν φυτοπροστασία

Θεωρούμε ότι η καταπολέμηση των ασθενειών των φυτών με βιολογικούς τρόπους αποτελεί ενδιαφέρον θέμα. Σε κάθε  σπίτι υπάρχει ένας λαχανόκηπος ή ανθόκηπος και σίγουρα όλοι θα θέλουν να αντιμετωπίσουν τις ασθένειες χωρίς φυτοφάρμακα.
 
Κατιφές:
Πολύ αποτελεσματικό νηματοδοκτόνο και απωθητικό του αλευρώδη στην τομάτα. Η συγκάλλιέργεια κατιφέ ή βασιλικού με διάφορα ήδη λαχανοκομικών φυτών λειτουργεί προστατευτικά στα δεύτερα καθώς απομακρύνει από την καλλιέργεια τα βλαβερά έντομα άλλα και κάποιες μυκητολογικές ασθένειες όπως το ωίδιο.
 
 Τροπαίουλο (νεροκάρδαμο -καπουτσίνος):
Απωθεί και προστατεύει από αφίδες, αλευρώδη και σκαθάρια ενώ το έντονο πορτοκαλλοκόκκινο χρώμα που έχουν τα άνθη του δρα ελκυστικά για τις ωφέλιμες πασχαλίτσες. Μπορεί να φυτευτεί γύρω από τις τομάτες, αγγουριές, ραδίκια αλλά και κάτω από οπωροφόρα δέντρα.
 
 
Δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis), Θυμάρι (Thymus vulgaris)και Λεβάντα (Levandula angustifolia)
Η οσμή των αιθέριων ελαίων που προέρχεται από το δεντρολίβανο, το θυμάρι και τη λεβάντα απωθεί έντομα, ζωύφια και μελίγκρες από τα καλλιεργούμενα φυτά.
Την άνοιξη που τα αρωματικά αυτά φυτά μυρίζουν πιο έντονα, μαζεύουμε πράσινα μέρη ή και άνθη των φυτών αυτών και τα βράζουμε για 2-3 λεπτά (όχι παραπάνω γιατί διαφεύγουν τα αιθέρια έλαια που περιέχουν). Στη συνέχεια, σε 1lt νερό διαλύουμε 5 σταγόνες υγρό σαπούνι και αφού αυτές διαλυθούν, προσθέτουμε 5gr από το εκχύλισμά μας. Ανακατεύουμε συνέχεια προσθέτοντας νερό μέχρι που να έχουμε σε σύνολο τα 10lt.
 
 
Φτέρη ή αέτειος (Pteridium aquilinum)
Προστατεύει από τις ψώρες και τις αφίδες τα οπωροφόρα δέντρα. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την κάλυψη του εδάφους σε καλλιέργειες λαχανικών και για την κάλυψη των “λεκανών” των δέντρων.
 
 Κανέλα:
Aν μ’ ένα κουταλάκι την απλώσουμε στην επιφάνεια του χώματος η κανέλα προστατεύει τα σπορόφυτα από μυκητολογικές προσβολές.
 
Μαγειρική Σόδα: 
Σ’ ένα ποτήρι νερού διαλύουμε 1-2 κουταλάκια του γλυκού σόδα. Το διάλυμα αυτό αποτελεί ένα αποτελεσματικό σκεύασμα για την αντιμετώπιση μυκητολογικών προσβολών, του ωίδιου και της μαύρης κηλίδωσης.
 
Πράσινο σαπούνι: 
Διαλύουμε 20-30g (2-3 κουταλιές σούπας) τριμμένου πράσινου σαπουνιού σε χλιαρό (για να διαλυθεί πιο εύκολα) νερό. Προσθέτουμε 1 κουταλάκι οινόπνευμα για να μην αφρίζει το διάλυμα. Αποτελεί ένα αποτελεσματικό σκεύασμα κατά της μελίγκρας.
 
Μουστάρδα (σιναπόσπορος τριμμένος): 
Όταν στο χώμα παρατηρήσουμε λευκά χοντρά σκουλήκια, μ’ ένα κουταλάκι απλώνουμε μια στρώση στο χώμα και ποτίζουμε.
 
Γάλα: 
Το γάλα σε αραίωση 9 προς 1 (100g γάλα σε 1kg νερό) αποτελεί ένα αποτελεσματικό σκεύασμα για την αντιμετώπιση του ωίδιου και της μαύρης κηλίδωσης της τριανταφυλλιάς.
 
Καυτερή πιπεριά: 
Κόβουμε 5 πιπεριές σε μικρά κομμάτια και τις ρίχνουμε σε 1lt νερό για ένα βράδυ. Την επομένη σουρώνουμε το δ/μα, το οποίο είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση της ακρίδας, της βρωμούσας και άλλων βλαβερών εντόμων
agrotikabook.gr