Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

Γνωστά - άγνωστα φυτά

Αλθαία

(νερομολόχα ή δενδρομολόχα)

 K. Θ. Μπουχέλος   Ομότιμος  Καθηγητής  Γεωπονικού  Παν/μίου  Αθηνών

Το καλλωπιστικό και φαρμακευτικό φυτό Αλθαία (νερομολόχα ή δενδρομολόχα) Alcea rosea  με συνώνυμα:   Althaea officinalis, Althaea chinensis, Althaea ficifolia, Lavatera arborea  κ.ά. ανήκει στην οικογένεια Malvaceae, όπου και η κοινές μολόχες Malva rotundifolia και Malva sylvestris.

Η ονομασία Malva και Malvaceae προέρχεται από την ελληνική λέξη  μαλάχη  (= μολόχα), λόγω της μαλακής υφής των φύλλων. Το όνομα του γένους (Althaea), προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα αλθαίνω = θεραπεύω.

Το φυτό είναι ιθαγενές της Ευρώπης και της δυτικής Ασίας. Βρίσκεται συνήθως σε όχθες ποταμών (νερομολόχα) και αστικούς κήπους και προτιμά υγρά, αλατώδη και αμμώδη εδάφη. Αλλού καλλιεργείται ως καλλωπιστικό και αλλού αποτελεί επιθετικό ζιζάνιο.

Τα στελέχη του φθάνουν το 1  -  2,5 μέτρα ύψος. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.  Τα άνθη παρουσιάζουν ποικιλία χρωμάτων από λευκό μέχρι έντονο πορφυρό, με ενδιάμεσα το κίτρινο και το πορτοκαλί.

Στην άνθησή του, είναι πραγματικά πολύ όμορφο και εντυπωσιακό.

Οι καρποί είναι πεπλατυσμένοι σε σχήμα νομίσματος, που φυτρώνουν εύκολα όπου πέσουν. Η σπορά τους γίνεται ενωρίς την άνοιξη. Εάν δεν φυτρώσουν, μπορούν να διατηρηθούν στο έδαφος και πάνω από 5 χρόνια.

Οι ρίζες και τα φύλλα του έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες (officinalis), κατά των οξέων του στομάχου, του έλκους και της γαστρίτιδος, βοηθούν στον ειλεό, την κολίτιδα, την εγκολπωματίτιδα, και το ευερέθιστο έντερο .  Επίσης για τα μωρά που βγάζουν δόντια, για φλεγμονές στόματος (πλύσεις) κ.ά.. Οι ρίζες είναι διουρητικές, μαλακτικές και επουλωτικές. Χρησιμοποιούνται σε πεπτικές διαταραχές, φλεγμονές του στόματος (π.χ. ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα), γαστρίτιδα και έλκος δωδεκαδακτύλου. Τα φύλλα είναι αποχρεμπτικά, και ιδίως τα άνθη, έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες στο αναπνευστικό σύστημα όπως στη βρογχίτιδα και τον επίμονο βήχα.  Τα  άνθη: Για φλεγμονές του δέρματος, πυώδη εξανθήματα, αποστήματα.  Δεν είναι δυνατόν να ξεχάσω το «μολοχάνθι» της γιαγιάς για τα μωρά. Οι σπόροι: έχουν αντιπυρετική, διουρητική και μαλακτική δράση (η γιαγιά τους έβραζε και χρησιμοποιούσε το ζουμί κατά του στομαχόπονου και της δυσπεψίας).

Η δενδρομολόχα χάρις στην υψηλή περιεκτικότητα σε βλέννα, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί σε δίαιτα για τη θεραπεία της φυματιώσεως καθώς, βοηθά στην απορρόφηση και αποβολή τοξινών από το σώμα και έχει αντιφλεγμονώδεις, αποχρεμπτικές και ελαφρώς καθαρτικές ιδιότητες.

Εξωτερική χρήση: Τσάι από φύλλα και άνθη δενδρομολόχας, χρησιμοποιούνται ως κομπρέσα, για αρκετά δερματικά προβλήματα. Σε περίπτωση εγκαύματος από την ήλιο βοηθά το έγχυμα από φύλλα ή από κομμάτια ρίζας.

Χρησιμοποιείται ήδη από την αρχαιότητα (Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης) και καλλιεργούταν στους κήπους των μοναστηριών τον Μεσαίωνα.

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του Έλληνα φιλόσοφου Θεόφραστου το μείγμα δενδρομολόχας και κρασιού, ήταν στην αρχαιότητα δοκιμασμένο μέσο κατά του βήχα. Η ρίζα πωλούταν ως φάρμακο για τον πονόλαιμο. Ο Οράτιος το αναφέρει ως συστατικό της διατροφής του και υπακτικό.

Τα νεαρά φύλλα του φυτού, ιδιαίτερα στους Άραβες, μαγειρεύονται, τα άνθη και οι οφθαλμοί χρησιμοποιούνται σε σαλάτες και σούπες ενώ τα μεγαλύτερα φύλλα γίνονται νόστιμο περιτύλιγμα για ντολμάδες... Θα μπορούσε κάλλιστα να υπαχθεί και στα φυλλώδη λαχανικά... Τολμώ να υπονοήσω  και άλλη μια χρήση των μεγάλων φύλλων της δενδρομολόχας, η οποία διαφαίνεται σε μια από τις ονομασίες της στην αγγλική, που είναι “Irish toilet paper”!!

Apion (Rhopalapion) longirostre 

Εκείνο  που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωση του είναι το Apion (Rhopalapion) longirostre (Coleoptera,  Curculionidae,  Apioninae),  αν κρίνουμε από την μεγάλη προσβολή που μπορεί να προκαλέσει στους σπόρους. Χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία του είναι το μικροσκοπικό  μέγεθος (μήκος  σώματος 2 - 3 mm χωρίς το ρύγχος), το απιοειδές (άπιον = αχλάδι) σχήμα του, οι λευκές τρίχες που καλύπτουν όλο το σώμα, τα χρώματος πορτοκαλί  πόδια του και το υπερβολικά μακρύ ρύγχος του θήλεος.  Άρρενα και θήλεα, κινούνται επάνω στο φυτό συνεχώς, αλλά πολύ συχνότερα «ερωτοτροπούν»  ...τρώγοντας!  (βλ. εικόνα).

Εχθροί του φυτού είναι επίσης τα σαλιγκάρια και οι γυμνοσάλιαγκες, ενώ το φύλλωμα προσβάλλεται εύκολα από την σκωρίαση Puccinia malvacearum.  

(Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα του σχετικού άρθρου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Γεωργία – Κτηνοτροφία» εκδ. ΑγροΤύπος.)

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.  Blamey, M. & Grey-Wilson, C. (1989). Flora of Britain and Northern Europe. ISBN 0-340-40170-2

2.  Botanica: The Illustrated AZ of over 10000 garden plants and how to cultivate them. Könemann, 2004. p. 514. ISBN 3-8331-1253-0

3.  Buchelos, C. Th. (1989) A contribution to Coleoptera collected on thistles in Southern Greece Entomologia Hellenica 7 / 1989: 7 – 12

4.  Ehret, J. M. (1983): Apion (Rhopalapion) longirostre, espèce nouvelle pour la France (Coleoptera, Curculionidae). - L'Entomologiste, Paris 39(1),

5.  Floch, M, & White, J. Management of diverticular disease is changing. World J Gastroenterol. 2006;12(20):3225-8.

6.  Knutelski, S. & Petryszak, B. (1997): Nouvelles données sur la répartition en Europe de Rhopalapion longirostre Olivier, 1807 (Coleoptera Apionidae). - L’Entomologiste 53(2), 51-53

7 .  Vermeulen, N. (1998): The Complete Encyclopedia of Container Plants. Rebo International, Netherlands, 1998. p. 158