Για ποιά πόλη και για ποιό δικαίωμα σε αυτήν;

Έξω οι δρόμοι αναπνέουν διψασμένοι, ανοιχτοί

Γράφει: Θάνος Ανδρίτσος - ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ - 30/04/2014

«Η πόλη που έχεις εσύ δεν είναι αυτή που έχουν οι άλλοι… Ζούμε σε διαφορετικές πόλεις, που είναι  κατασκευασμένες με υλικά τις καταχρήσεις εξουσίας και το φόβο, τη διαφθορά και τη διαρκή απειλή της ζούγκλας που, κρυμμένη στα πρόσωπα του συστήματος, ξεπροβάλλει κάθε τόσο για να μας υπενθυμίζει ότι είμαστε εύθραυστοι, ότι είμαστε μόνοι, ότι μια μέρα θα γίνουμε λίπασμα για τα ραδίκια. Ή ότι μια μέρα όλα πρέπει να παιχτούν κορόνα-γράμματα, στυλ γουέστερν, ή να κριθούν σε μια μονομαχία στην κεντρική λεωφόρο: ΑΥΤΟΙ Ή ΕΜΕΙΣ…» Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο ΙΙ, «Στην ίδια πόλη υπό βροχή»

Μια μονομαχία στην κεντρική λεωφόρο. Ή ίσως μια μονομαχία στην κεντρική πλατεία. Σαν αυτές που δίνουμε κατά καιρούς; Ίσως μεγαλύτερη. Αυτοί ή Εμείς. Εμείς ενάντια σε Αυτούς.

Να μια πρόταση για την κεντρική μας λεωφόρο. Να μια πρόταση για τις πλατείες μας. Δεν ξέρουμε αν θα υλοποιηθεί, υπάρχουν άλλωστε πολλές προτάσεις για τις λεωφόρους, τις πλατείες, τις πόλεις και τις γειτονιές μας. Είδαμε πρόσφατα μια: σε μεγάλες οθόνες, χαρούμενες πολύχρωμες φιγούρες, κρατώντας σακούλες με ψώνια, να περπατάνε στο όμορφο πλακόστρωτο δίπλα στα μεγάλα νεοκλασικά κτίρια και τα ανθισμένα δέντρα, ενώ ρυάκια με νερό τούς ακολουθούσαν από κοντά.

Φαίνεται πώς όλοι νοιάζονται για την πόλη μας. Πρωτοσέλιδα έγραψαν για τις μεγάλες ευκαιρίες, για «ανάσες» στα δοκιμασμένα αστικά κέντρα. Διάσημοι αρχιτέκτονες έδωσαν διαλέξεις σε χλιδάτα μέγαρα, εκπληκτικά φωτορεαλιστικά σχέδια κολλήθηκαν σε ιλουστρασιόν πινακίδες, επίγειοι παράδεισοι με λίμνες, καζίνα, ξενοδοχεία και γήπεδα ήρθαν, για να απογειώσουν την ελληνική γη που βαλτώνει «αναξιοποίητη»

Τραπεζίτες και σεΐχηδες προετοιμάζουν, καπνίζοντας πούρα σε κτίρια από γυαλί, ουρανοξύστες και τουριστικά θέρετρα. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν πραγματικότητα, αρκεί να φύγουν από μπροστά μας οι περιττοί, οι απόβλητοι, οι φτωχοί, οι μετανάστες, οι διαδηλωτές, οι ταραξίες. Οι παράνομοι.

Και πάλι εμείς και αυτοί. Η πόλη μας και η πόλη τους. Γιατί η δικιά μας πόλη είναι άλλη. Και πονάει, όπως πονάνε οι κάτοικοί της. Και πεθαίνει στη φτώχεια, και αυτοκτονεί από απόγνωση, και κρυώνει χωρίς στέγη, και μένει στις γραμμές του ΟΑΕΔ, όπως οι κάτοικοί της. Είναι μια πόλη πραγματική, όχι τρισδιάστατη αποτύπωση. Και είναι μια πόλη που σκοτεινιάζει. Όπως τα σπίτια χωρίς ρεύμα. Όπως οι παρατημένοι δημόσιοι χώροι, οι εγκαταλειμμένες παιδικές χαρές, οι διαλυμένες δημόσιες υπηρεσίες με τους απολυμένους εργαζόμενους. Μια πόλη, με άνδρες, γυναίκες και παιδιά, με δήμους και γειτονιές, καταδικασμένους σε μια θηλιά που όλο στενεύει, ένα χρέος που δεν δημιούργησαν. Που είναι όλοι για πούλημα ή για σφαγή.

Έχει κι αυτή η πόλη τις χαρές της, μέσα στην καταχνιά. Στο παιχνίδι των άτακτων μαθητών, στη συνάντηση, στο δρόμο, στην αλληλεγγύη, στην ανεκτικότητα, στην απόφαση να μη το βάλεις κάτω. Στη γιορτή και την περιπλάνηση. Στον αγώνα, τη σφιγμένη γροθιά. Στις πλατείες, στη μουσική, στην ποίηση, στη φιλία και τον έρωτα. Και σε αυτήν την πόλη, άλλοι είναι οι απόβλητοι και οι περιττοί. Είναι αυτοί που της κόβουν την ανάσα και της κλέβουν τη ζωή, αυτοί που την πουλάνε και την αγοράζουν κάθε μέρα, οι ισχυροί, οι κυβερνήτες, οι κατακτητές της με τα κλομπ και τις στολές σε κάθε γωνία, οι ξυρισμένοι με τις μαύρες μπλούζες, αλλά και οι αξύριστοι με τα κυριλέ κουστούμια.

Ένας μάλιστα από τους ισχυρούς τής μεγαλύτερης πόλης προέρχεται από μια παράταξη με το όνομα «Δικαίωμα στην Πόλη». Τον συμβούλεψαν πριν λίγα χρόνια να χρησιμοποιήσει αυτό το σλόγκαν. Ίσως να ήξεραν και το βιβλίο από το οποίο προερχόταν, αλλά σίγουρα δεν αναφέρονταν σε αυτό. Αν διάβαζαν το έργο του Ανρί Λεφέβρ, απ’ τον οποίο έκλεβαν το σύνθημα, θα έπεφταν πάνω σε φράσεις όπως αυτήν:

«Το δικαίωμα στην πόλη εκδηλώνεται ως υπέρτατη μορφή των δικαιωμάτων: δικαίωμα στην ελευθερία, στην εξατομίκευση μέσα στην κοινωνικοποίηση, στην κατοικία και το κατοικείν. Το δικαίωμα στο έργο (στη συμμετοχική δραστηριότητα) και το δικαίωμα στην προσοικείωση  (εντελώς διαφορετικό από το δικαίωμα στην ιδιοκτησία) εξυπονοούνται μέσα στο δικαίωμα στην πόλη».  (Ανρί Λεφέβρ, «Δικαίωμα στην Πόλη»)

Ξέρουν τίποτα από αυτό το δικαίωμα οι μνημονιακοί βρικόλακες που διοικούν τη χώρα και τις πόλεις μας; Όχι βέβαια, απλώς κλέβουν ένα τσιτάτο για να προσποιηθούν τους προοδευτικούς. Ίσως πάλι να έχει δίκιο και ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ όταν ξανασκέφτεται για το Δικαίωμα στην Πόλη, πιθανώς έχοντας στο μυαλό του άρπαγες του συνθήματος σαν τον κ. Καμίνη.

Έχει κι αυτή η πόλη τις χαρές της, μέσα στην καταχνιά. Στο παιχνίδι των άτακτων μαθητών, στη συνάντηση, στο δρόμο, στην αλληλεγγύη, στην ανεκτικότητα, στην απόφαση να μη το βάλεις κάτω.

«Το δικαίωμα στην πόλη είναι ένα κενό σημαίνον. Όλα εξαρτώνται από το ποιος θα του προσδώσει ένα νόημα. Οι επενδυτές και οι υπερεργολάβοι μπορούν να το διεκδικήσουν, και έχουν κάθε δικαίωμα να το κάνουν. Το ίδιο όμως ισχύει και για τους άστεγους και τους χωρίς χαρτιά. Αναπόφευκτα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το ερώτημα τίνος τα δικαιώματα αναγνωρίζονται, ενώ παράλληλα καθίσταται σαφές ότι, όπως το έθεσε ο Μαρξ στο Κεφάλαιο, “μεταξύ ίσων δικαιωμάτων κριτής είναι η δύναμη”». (Ντέιβιντ Χάρβεϊ, «Εξεγερμένες Πόλεις»)

Έτσι είναι. Αυτοί ή Εμείς που λέγαμε και στην αρχή. Διεκδικούμε κι εμείς το δικαίωμά μας στην πόλη, το διεκδικούν και αυτοί. Αυτοί το κατανοούν σαν το δικαίωμα να κερδίσουν, να βγάλουν χρήμα – όπως κάνουν με όλα τα άλλα – να διευρύνουν την εξουσία τους, να φιμώσουν κάθε διαφορετική φωνή, να τελειώνουν με κάθε ανορθογραφία ελεύθερης σκέψης και αντίστασης. Εμείς, ίσως, να το κατανοούμε λίγο διαφορετικά, όπως μάλλον και ο εμπνευστής του όρου:

«Το δικαίωμα στην πόλη δεν μπορεί να νοηθεί ως απλό δικαίωμα επίσκεψης ή επιστροφής στις παραδοσιακές πόλεις. Δεν μπορεί να διατυπωθεί, παρά μόνο ως δικαίωμα στην αστική ζωή, μετασχηματισμένη, ανανεωμένη». (Ανρί Λεφέβρ, «Δικαίωμα στην Πόλη»)

Σε αυτή τη γωνιά του διαδικτύου, μαζευτήκαμε άνθρωποι που μια τέτοια ζωή, μετασχηματισμένη, ονειρευόμαστε. Για μια άλλη, μετασχηματισμένη πόλη – και το δικαίωμα όλων σε αυτή- θα παλεύουμε και θα γράφουμε. Σε αυτή θα αφιερώνουμε τις αναρτήσεις μας. Για το δικαίωμα των δεκαπεντάχρονων αγοριών να πίνουν τη μπύρα τους χωρίς να τους σκοτώνουν οι μπάτσοι. Για το δικαίωμα στους πιτσιρικάδες να σουλατσάρουν στην πόλη χωρίς να τους οδηγούν στο θάνατο για ένα εισιτήριο. Για να μπορεί να κάνει το ποδήλατό του ανενόχλητος ο φίλος με το σκούρο δέρμα, χωρίς να τον εμποδίζουν οι εχθροί με τη σκούρα καρδιά. Για κάθε έναν και κάθε μια από εμάς που θέλει να αποφασίσει ο ίδιος για την εμφάνιση ή τη σεξουαλικότητά του. Για τον Παύλο. Για όλους εμάς που μας αξίζει να ζήσουμε μια διαφορετική ζωή, με αξιοπρέπεια.

Καλή μας αρχή λοιπόν. Έξω οι δρόμοι αναπνέουν διψασμένοι, ανοιχτοί.

* Ο Θάνος Ανδρίτσος είναι Αρχιτέκτονας Μηχανικός-Πολεοδόμος, υπ.Διδάκτορας Οικονομικής Γεωγραφίας. 

ΠΗΓΉ: .toperiodiko.gr

P