Βοτανικός Κήπος Καισαριανής

Ο Βοτανικός Κήπος της Φιλοδασικής παρουσιάζει πολλά στοιχεία των μεσογειακών οικοσυστημάτων: υπάρχει πλούσια μακία βλάστηση, αποτελούμενη από μεγάλους θάμνους και ορισμένα κωνοφόρα, κατά πλειονότητα αειθαλή. Εξίσου κυρίαρχο στοιχείο του Κήπου αποτελούν τα φρύγανα, αυτοί οι τόσο χαρακτηριστικοί ξηροφυτικοί θάμνοι του μεσογειακού τοπίου.

Στον Βοτανικό Κήπο Καισαριανής, που άρχισε να δημιουργείται το 1947 σε προσφερόμενο χώρο παραπλεύρως της Μονής, είχαν συγκεντρωθεί αρχικά 200 είδη φυτών, αριθμός που διατηρήθηκε σταθερός τις δεκαετίες που πέρασαν. Τα χρόνια κύλησαν, οι προτεραιότητες της Φ.Ε.Α. διαφοροποιήθηκαν, κυρίως λόγω στενότητας πόρων, και ο Κήπος κατά κάποιον τρόπο "αγρίεψε”. Αυτό το γεγονός όμως του προσδίδει σήμερα μια ιδιαίτερη γοητεία, και μεγάλη φυσικότητα. Καθώς ξεκινά ο επανεμπλουτισμός του Κήπου, γίνεται προσπάθεια να διατηρηθεί η φυσικότητα του χώρου.

Ο Βοτανικός Κήπος της Φιλοδασικής παρουσιάζει πολλά στοιχεία των μεσογειακών οικοσυστημάτων: υπάρχει πλούσια μακία βλάστηση, αποτελούμενη από μεγάλους θάμνους και ορισμένα κωνοφόρα, κατά πλειονότητα αειθαλή. Εξίσου κυρίαρχο στοιχείο του Κήπου αποτελούν τα φρύγανα, αυτοί οι τόσο χαρακτηριστικοί ξηροφυτικοί θάμνοι του μεσογειακού τοπίου. Σ' αυτούς τους χώρους, που μπορεί να φαίνονται εκ πρώτης όψεως φτωχοί, ευδοκιμεί μια πολυάριθμη και ποικίλη χλωρίδα από πολυετή, ετήσια και βολβώδη φυτά, που δίνουν μια σύντομη αλλά εντυπωσιακή ανθοφορία, κυρίως την άνοιξη. Αντιπροσωπεύονται 560 είδη (taxa), 74 οικογένειες φυτών, 78 ενδημικά της Ελλάδας, και 196 αυτοφυή του Υμηττού.
Επιπλέον, η ύπαρξη σημείων με σχετικά βαθύ έδαφος ή με περισσότερη δροσιά και η παρουσία μιας μικρής ρεματιάς που διασχίζει τον Κήπο επιτρέπουν την εγκατάσταση και πιο ορεινών και απαιτητικών σε υγρασία φυτών.

Λόγω και της προϋπάρχουσας διάρθρωσης του Κήπου, ο τρόπος παρουσίασης των φυτών στον χώρο είναι μάλλον "οικολογικός". Δηλαδή, τα φυτά τοποθετούνται ανάλογα με τις φυσικές τους απαιτήσεις, ως προς το έδαφος, το φωτισμό και τον προσανατολισμό: τα χασμόφυτα ανάμεσα σε βράχια, τα φρύγανα σε φτωχά, πετρώδη, ηλιόλουστα σημεία, τα πιο ορεινά είδη και τα φυτά των λιβαδιών σε πιο γόνιμες και ποτιζόμενες θέσεις, τα φυτά του ορεινού δάσους σε σκιερές και δροσερές τοποθεσίες.

Όποτε όμως είναι δυνατόν, ομαδοποιούνται τα είδη ενός γένους, όπως π.χ. όλες οι διγιταλίδες, οι παιώνιες ή οι κενταύριες, για να μπορεί κανείς να κάνει συγκρίσεις. Αυτό όμως δεν είναι εφικτό για είδη που έχουν διαφορετικές απαιτήσεις: Η Salvia triloba και η Salvia pomifera αντέχουν σε ξηρά εδάφη ενώ η Salvia sclarea και η Salvia pratensis είναι είδη απαιτητικά σε δροσιά και νερό. Επιπλέον, όσο γοητευτική κι αν φαίνεται η συγκέντρωση των φυτών κατά γεωγραφικές περιοχές, στην πράξη αποδεικνύεται δύσκολη, διότι στη χώρα μας, λόγω της μεγάλης εναλλαγής του ανάγλυφου, μπορεί να βρει κανείς από παραθαλάσσια μέχρι σχεδόν αλπικά φυτά σε μία μικρή περιφέρεια και σε ακτίνα λίγων μόνο χιλιομέτρων. Έτσι για να ευδοκιμήσουν στο Βοτανικό Κήπο, πρέπει να τοποθετηθούν σε διαφορετικές τοποθεσίες.

Ο βασικός σκοπός του Βοτανικού Κήπου είναι εκπαιδευτικός. Γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν στον επισκέπτη όσο το δυνατόν περισσότερα είδη της άγριας χλωρίδας της Ελλάδας. Σήμερα όμως δεν επισκεπτόμαστε ένα βοτανικό κήπο μόνο για να δούμε ωραία και σπάνια φυτά. Γνωρίζοντας το φυτικό κόσμο από κοντά, βοηθείται κάποιος να συνειδητοποιήσει σαφέστερα τη σημασία που έχουν τα φυτά και τα δάση για τη ζωή και να αντιμετωπιστεί με περισσότερο σεβασμό το φυσικό περιβάλλον.

Εξάλλου, ένας από τους στόχους όλων των βοτανικών κήπων σήμερα είναι να διασώσουν είδη που απειλούνται με εξαφάνιση γιατί, για ποικίλους λόγους, καταστρέφονται οι βιότοποί τους. Έτσι, ένας από τους στόχους του Βοτανικού Κήπου είναι η συνειδητή φροντίδα να μη χαθούν άλλα είδη της ελληνικής χλωρίδας, όπως χάθηκαν η Centaurea tuntasia και η Centaurea sibthorpii από την Αττική.

Παράλληλα, ο Βοτανικός Κήπος συνεργάζεται με το παρακείμενο φυτώριο της Φ.Ε.Α. στον πολλαπλασιασμό φυτών με κάποιο ιδιαίτερο αισθητικό ενδιαφέρον, με την ελπίδα να διασωθούν είδη της άγριας χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση. Η τροφοδοσία του φυτωρίου της Φ.Ε.Α. με άγνωστα και σπάνια φυτά προς πολλαπλασιασμό, συμβάλλει στη διάδοση πολλών ειδών του αυτοφυούς φυτικού πλούτου, ως καλλιεργούμενων και επομένως στον εμπλουτισμό των κήπων με μια μεγαλύτερη ποικιλία φυτών του τόπου μας.

Σε μια εποχή όπως η σημερινή, με αυξημένη την ευαισθησία του κοινού στα θέματα του περιβάλλοντος και την ανάγκη γνωριμίας με τα φυτά της Ελλάδας που γίνεται όλο και πιο επιτακτική, μια νέα περίοδος αρχίζει για το Βοτανικό Κήπο της Φιλοδασικής στην Καισαριανή.
Ο κήπος δεν είναι προς το παρόν ανοιχτός για το κοινό, παρά μόνο ύστερα από ειδική συνεννόηση και μόνο για μικρές ομάδες, επειδή η στενότητα του χώρου δεν επιτρέπει τις μαζικές επισκέψεις.


Σταυρούλα Παυλοπούλου
Αρχιτέκτονας Τοπίου Msc.
Email : s_pavlopoulou@yahoo.gr


Πηγή : http://www.philodassiki.org